221

وعن خولة بنت ثامر الأنصارية وهي امرأة حمزة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وعَنْها قالت سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (إن رجالاً يتخوضون في مال اللَّه بغير حق فلهم النار يوم القيامة) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Hamzanyň aýaly Hawla bint Sämir Ensarydan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Allahyň[1] mal-mülküni haksyz ýere ulanýan adamlar üçin Kyýamat güni dowzah ody boljakdyr”.

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1]Musulmanlara degişli bolan pullary we emläkleri.

222

وعن أبي موسى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (المؤمن للمؤمن كالبنيان يشد بعضه بعضا) وشبك بين أصابعه. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir mu’min beýleki bir mu’min üçin biri-birini bek saklap duran bina ýalydyr diýip, barmaklaryny biri-biriniň içinden geçirip görkezdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

223

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من مر في شيء من مساجدنا أو أسواقنا ومعه نبل فليمسك أو ليقبض على نصالها بكفه أن يصيب أحداً من المسلمين منها بشيء) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ýene-de Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Mesjitlerimiziň ýa-da bazarlarymyzyň içinden oky bilen geçen adam, musulmanlardan birine ezýet bermez ýaly okunyň ujundaky demrini eli bilen tutup geçsin ýa-da eline alsyn!”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

224

وعن النعمان بن بشير رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (مثل المؤمنين في توادهم وتراحمهم وتعاطفهم مثل الجسد إذا اشتكى منه عضو تداعى سائر الجسد بالسهر والحمى) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Nugman ibn Beşirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Mu’minler biri-birlerini söýmekde, biri-birlerine gynanmakda we merhemetli bolmakda bir bedene meňzär. Haçanda bedeniň bir agzasy agyrsa, onuň üçin başga agzalary hem birahat bolup, gyzdyryp, gijelerine ýatyp bilmän galarlar”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

225

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قبل النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم الحسن بن علي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وعنده الأقرع بن حابس، فقال الأقرع: إن لي عشرة من الولد ما قبلت منهم أحداً. فنظر إليه رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقال: (من لا يرحم لا يرحم!) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Hezreti Alynyň ogly Hasany öpdi. Şol wagt onuň ýanynda Akrag ibn Habis bardy ol: “Meniň on sany oglum bar, ýöne men olaryň hiç birini öpüp görmedim” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa garap: “Merhemet etmedige merhemet edilmez” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

226

وعن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: قدم ناس من الأعراب على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقالوا: أتقبلون صبيانكم فقال: (نعم) قالوا: لكنا والله ما نقبل. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (أو أملك أن كان اللَّه نزع من قلوبكم الرحمة) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Hezreti Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna çölde ýaşap ýören birnäçe çarwa araplar gelip: “Siz (musulmanlar) çagalaryňyzy öpýärsiňizmi?” diýip soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hawa” diýdi. Olar: “Ýöne biz, Allaha kasam bolsun, olary öpmeýäris” diýdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Allah siziň kalplaryňyzdan merhemet duýgusyny çykaryp aýyran bolsa, men nädeýin” diýip jogap berdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

227

وعن جرير بن عبد اللَّه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من لا يرحم الناس لا يرحمه اللَّه) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Jerir ibn Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adamlara merhemet etmeýän adama, Allah hem merhemet etmez”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

228

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (إذا صلى أحدكم للناس فليخفف؛ فإن فيهم الضعيف والسقيم والكبير، وإذا صلى أحدكم لنفسه فليطول ما شاء) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وفي رواية: (وذا الحاجة).

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Araňyzdan biri adamlara ymam bolup namaz okan wagty, namazyny ýeňil, gysga okasyn. Sebäbi, olaryň arasynda ejiz, syrkaw we garry adamlar bardyr. Ýeke özi okan wagtynda bolsa, isleýşi ýaly uzaltsyn”.

Salgylanma:

“(Muttafakun aleýhi) Başga bir rowaýatda: “Işi-güýji bar bolany hem bardyr” diýip gelýär. “

229

وعن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: إن كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ليدع العمل وهو يحب أن يعمل خشية أن يعمل به الناس فيفرض عليهم . مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem haýsam bolsa bir amaly[1] edesi gelip, adamlaryň hem ony etjek bolmaklary sebäpli, olaryň boýunlaryna şol amalyň parz edilmeginden[2] gorkup, taşlan amallary bolupdyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Mysal üçin Remezan aýynda gijelerine okalýan namazlar. [2] Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara şol amal parz edilse, olaryň ony edip bilmän ejizlemeklerinden gorkupdyr.

230

وعنها رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت نهاهم النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم عن الوصال رحمة لهم فقالوا: إنك تواصل قال: (إني لست كهيئتكم إني أبيت يطعمني ربي ويسقيني) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. معناه: يجعل في قوة من أكل وشرب.

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sahabalaryna rehmi gelip, agyzlaryny açman yzly-yzyna birnäçe günläp agyz beklemeklerini gadagan etdi. Sahabalar oňa: “Ýa Resulallah! Siz agzyňyzy açman agyz bekleýärsiňiz-ä!” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Men siziň ýaly däldirin, çünki, meni Robbum gijelerine iýdirip-içirýändir”[1]. diýdi.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] ýagny, maňa iýip-içýänleriň güýjüni berýändir

231

وعن أبي قتادة الحارث بن ربعي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إني لأقوم إلى الصلاة وأريد أن أطول فيها فأسمع بكاء الصبي فأتجوز في صلاتي كراهية أن أشق على أمه) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ebu Katada Haris ibn Ryb’ydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Namazy uzagrak okamak niýeti bilen durup, çagasynyň aglaýan sesini eşidip, ejesine dözmän, namazymy gysga okardym”.

Salgylanma:

(Buhary)

232

وعن جندب بن عبد اللَّه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من صلى صلاة الصبح فهو في ذمة اللَّه فلا يطلبنكم اللَّه من ذمته بشيء؛ فإنه من يطلبه من ذمته بشيء يدركه ثم يكبه على وجهه في نار جهنم) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Jundup ibn Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ertir namazyny okan adam, Allahyň hemaýatyndadyr. Allah özüniň hemaýaty üçin sizden hiç bir zat talap etmez. Eger-de, haýsy biriňizden özüniň hemaýaty üçin bir zat talap edäýse, onda ony tutup, ýüzinligine Jähenneme taşlar”.

Salgylanma:

(Muslim)

233

وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (المسلم أخو المسلم: لا يظلمه ولا يسلمه، من كان في حاجة أخيه كان اللَّه في حاجته، ومن فرج عن مسلم كربة فرج اللَّه عنه بها كربة من كرب يوم القيامة، ومن ستر مسلماً ستره اللَّه يوم القيامة) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Hezreti Omaryň ogly Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulman musulmanyň doganydyr. Musulman doganyna zulum etmez, haksyzlyk etmez we ony duşmanyň eline-de bermez. Musulman doganynyň mätäçligini gidiren kişiniň, Allah hem mätäçligini gidirer. Kim bir musulmanyň bir gaýgy-gamyny gidirse, Allah onuň Kyýamat gününde boljak gaýgy-gamlaryndan birini gidirer. Kim bir musulmanyň aýybyny örtse, Kyýamat gününde Allah hem onuň aýybyny örter”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

234

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (المسلم أخو المسلم: لا يخونه ولا يكذبه، ولا يخذله؛ كل المسلم على المسلم حرام: عرضه، وماله، ودمه. التقوى ههنا، بحسب امرئ من الشر أن يحقر أخاه المسلم) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ.

Ebu Hureýreden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulman musulmanyň doganydyr. Oňa hyýanat etmez, ýalan sözlemez we ony goldawsyz goýmaz. Her bir musulmanyň başga bir musulmana namysy, mal-mülki we gany haramdyr. Ine, takwalyk şu ýerdedir. Musulman doganyny kemsidýän adamyň ýaramaz adamdygyna ýeterlik delildir”.

Salgylanma:

(Rowaýat eden Tirmizi we bu hadysa: “Hadys Hasan” diýipdir)

235

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (لا تحاسدوا، ولا تناجشوا، ولا تباغضوا، ولا تدابروا، ولا يبع بعضكم على بيع بعض؛ وكونوا عباد اللَّه إخواناً. المسلم أخو المسلم: لا يظلمه، ولا يحقره، ولا يخذله، التقوى ههنا (ويشير إلى صدره ثلاث مرات) بحسب امرئ من الشر أن يحقر أخاه المسلم؛ كل المسلم على المسلم حرام: دمه، وماله، وعرضه) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. (النجش) : أن يزيد في ثمن سلعة ينادى عليها في السوق ونحوه ولا رغبة في شرائها بل يقصد أن يغر غيره، وهذا حرام. و(التدابر) : أن يعرض عن الإنسان ويهجره ويجعله كالشيء الذي وراء الظهر والدبر.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Biri-biriňize göripçilik etmäň. Satyn almak islemeýän bir harydyň bahasyny galdyrmak üçin bazarlarda gygyryp, adamlary aldap ýörmäň. Biri-biriňizi ýigrenmäň, biri-biriňizden ýüz öwürmäň. Biri-biriňiziň söwdasynyň arasyna goşulmaň.
Eý Allahyň bendeleri, hemmäňiz dogan boluň. Musulman musulmanyň doganydyr; Oňa zulum, haksyzlyk etmez, ony kemsitmez we oňa ýardam etmän goýmaz”. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem üç gezek gursagyna yşarat edip - ine, takwalyk şu ýerdedir, diýip görkezdi.
“Musulman doganyny kemsitmekligi onuň ýaramaz, erbet adamdygyna ýeterlik delildir. Musulmanyň musulmana namysy, maly (puly, emlägi), gany haramdyr”. "

Salgylanma:

(Muslim)

236

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Siziň biriňiz özi üçin söýüp arzuw edýän zadyny, musulman dogany üçinem söýüp arzuw edýänçä, kämil mu’min bolup bilmez”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

237

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (انصر أخاك ظالماً أو مظلوما) فقال رجل: يا رَسُول اللَّهِ أنصره إذا كان مظلوماً أرأيت إن كان ظالماً كيف أنصره قال: (تحجزه أو تمنعه من الظلم فإن ذلك نصره) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ýene-de Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Musulman doganyň zalym bolsa-da, mazlum (zulum, sütem gören) bolsa-da oňa ýardam et!”.
Bir adam oňa: “Ýa Resulallah! Mazlum bolsa ýardam ederin, ýöne zalym bolsa, nädip oňa ýardam edip bilerin?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ony zulum etmekden saklarsyň ýa-da gaýtararsyň, ine bu oňa ýardam etmekdir.” diýdi”. "

Salgylanma:

(Buhary)

238

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (حق المسلم على المسلم خمس: رد السلام، وعيادة المريض، واتباع الجنائز، وإجابة الدعوة، وتشميت العاطس) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulmanyň musulmana haky bäşdir: “Salamyna jogap bermek, hassany soramak, jynaza gatnaşmak, çakylygyna barmak, asgyrana “Ýarhämukallah!”[1] diýmekdir”.

وفي رواية لمسلم (حق المسلم على المسلم ست: إذا لقيته فسلم عليه، وإذا دعاك فأجبه، وإذا استنصحك فانصح له، وإذا عطس فحمد اللَّه فشمته، وإذا مرض فعده، وإذا مات فاتبعه) .

Muslimiň rowaýatynda şeýle gelýär:

“Musulmanyň musulmana haky altydyr: Duşan wagtyň salam ber, çagyrsa bar, nesihat (maslahat) sorasa, nesihat ber, asgyryp “Älhämdulilläh!” diýse, sen oňa “Ýarhämukallah!” (Allah saňa rahmet etsin!) diý, hassa bolsa sora, öläýse jynazasyna gatnaş!”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Allah saňa rahmet etsin!

239

وعن أبي عمارة البراء بن عازب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: أمرنا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم بسبع ونهانا عن سبع: أمرنا بعيادة المريض، واتباع الجنازة، وتشميت العاطس، وإبرار المقسم، ونصر المظلوم، وإجابة الداعي، وإفشاء السلام. ونهانا عن خواتيم أو تختم بالذهب، وعن شرب بالفضة، وعن المياثر الحمر، وعن القسي، وعن لبس الحرير، الإستبرق، والديباج. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وفي رواية (وإنشاد الضالة) في السبع الأول. (المياثر) بياء مثناة قبل الألف، وثاء مثلثة بعدها، وهي جمع ميثرة، وهي شيء يتخذ من حرير ويحشى قطناً أو غيره ويجعل في السرج وكور البعير يجلس عليه الراكب. و(القسي) بفتح القاف وكسر السين المهملة المشددة: وهي ثياب تنسج من حرير وكتان مختلطين. و(إنشاد الضالة) : تعريفها.

Ebu ‘Umare Bera ibn ‘Azybdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize ýedi zady emr etdi, ýedi zady hem gadagan etdi:
Emr eden zatlary: Hassany soramak, jynaza gatnaşmak, asgyryp “Alhamdulilläh” diýen adama “Ýarhämukallah!” diýmek, kasam edeniň kasamyny amala aşyrmak[1] , mazluma[2] ýardam bermek, çagyranyň çakylygyna barmak we öz araňyzda salamy ýaýratmak.
Gadagan eden zatlary: Altyn ýüzük dakmak, kümüş gapdan suw içmek, (ýüpekden) gyzyl maýasir ýassyklary ulanmak we al-kassini (ýagny, ýüpek garyşyk eşigi) ulanmak, (şeýle hem) ýüpek, istabrak we dibaj (ýüpek eşikleriň görnüşlerini) geýmek”. "

Salgylanma:

“(Muttafakun aleýhi) Başga bir rowaýatda “ýitigi gözlemek” owalky sanalan ýedi zadyň içine goşulypdyr. “Gyzyl maýasir ýassygy” ýüpekden edilip içine pagta ýa-da başga zatlar dykylýan ýassykdyr. Munuň ýaly ýassyklar atyň ýa-da düýäniň üstünde goýulýar we üstünde oturylýar. “Al-kassiý” ýüpek bilen zygyrdan dokalan mata. “Ýitigi gözlemek” ony tanamakdyr. “

bellikler:

” [1]Meselem, “Allahdan ant içýärin sen hökman bizde nahar iýersiň” diýip ant içse, andyny ýerine getirmegi üçin onuň naharyndan iýmelisiň.
[2] Sütem görene”

240

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (لا يستر عبد عبداً في الدنيا إلا ستره اللَّه يوم القيامة) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir bende şu dünýäde başga bir bendäniň aýybyny örtse, Kyýamat güni Allah hem onuň aýybyny örter”.

Salgylanma:

(Muslim)