321

وعن عبد اللَّه بن عمرو بن العاص رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: أقبل رجل إلى نبي اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقال: أبايعك على الهجرة والجهاد أبتغي الأجر من اللَّه تعالى. فقال: (فهل من والديك أحد حي) قال: نعم بل كلاهما. قال: (فتبتغي الأجر من اللَّه تعالى) قال: نعم. قال: (فارجع إلى والديك فأحسن صحبتهما) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وهذا لفظ مسلم.

Abdulla ibn Amr ibn ‘Asdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip:

"“Allah Tagaladan ejr-sogabyny umyt edip, hijret we jihäd etmek üçin, size beýgat etmäge, ýagny, size söz berip, äht etmäge geldim” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ene-ataňdan diri galany barmy?” diýip sorady. Ol: “Hawa, ikisem diri” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allah Tagaladan sogap gazanmak isleýärsiňmi?” diýdi. Ol hem: “Hawa” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eneň-ataň ýanyna bar-da, olara gowy seret!” diýdi”."

وفي رواية لهما: جاء رجل فاستأذنه في الجهاد فقال: (أحي والداك) قال: نعم. قال: (ففيهما فجاهد) .

Olaryň başga bir rowaýatynda şeýle gelýär:

“Bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip, jihäd etmek üçin ondan rugsat sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ene-ataň dirimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Beýle bolsa, ähli güýjüňi olara sarp et!”[1] diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi. Bu Muslimiň sözüdir)

bellikler:

[1] Ýagny olara hyzmat et bu seniň jihädiň bolar diýdigidir.

322

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (ليس الواصل بالمكافئ، ولكن الواصل الذي إذا قطعت رحمه وصلها) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ. و(قطعت) بفتح القاف والطاء و (رحمة) مرفوع.

Ýene-de Abdulla ibn Amr ibn ‘Asdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Garyndaşynyň eden ýagşylygy üçin onuň bilen gatnaşyk edýän adam, sylaý-rahm etdigi ýagny, garyndaşlyk gatnaşygyny sakladygy hasap edilmez. Belki, hakyky sylaý-rahm edýän adam, garyndaşlary onuň bilen gatnaşygyny kesenlerinde-de, olar bilen gatnaşyk etmegini dowam etdirýän adamdyr”.

Salgylanma:

(Buhary)

323

وعن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: قال رسول اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (الرحم معلقة بالعرش تقول: من وصلني وصله اللَّه، ومن قطعني قطعه اللَّه) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Rahm ýagny, garyndaşlyk gatnaşygy, Allahyň arşyndan asylyşyp, şeýle diýip durandyr: “Meniň bilen gatnaşana, Allah hem gatnaşar, meniň bilen gatnaşygyny kesenden, Allah hem gatnaşygyny keser”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

324

وعن أم المؤمنين ميمونة بنت الحارث رَضِيَ اللَّهُ عَنْها أنها أعتقت وليدة ولم تستأذن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فلما كان يومها الذي يدور عليها فيه قالت: أشعرت يا رَسُول اللَّهِ أني أعتقت وليدتي قال: (أو فعلت) قالت: نعم. قال: (أما إنك لو أعطيتها أخوالك كان أعظم لأجرك) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Mu’minleriň enesi Meýmuna bintul-Harisden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

Meýmuna enemiz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden rugsat soraman bir gyrnagy azat etdi. Haçanda nobat gijeleri gelen wagty ol: “Ýa Resulallah, habaryňyz barmy men öz gyrnagymy azat etdim” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hakykatdanam azat etdiňmi?” diýdi. Ol: “Hawa” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Eger ol gyrnagy daýylaryňa beren bolsadyň, has uly sogap gazanardyň” diýdi”[1].

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Meýmuna enemiziň garyndaşlary garyp bolan soň şeýle diýdi.

325

وعن أسماء بنت أبي بكر الصديق رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: قدمت علي أمي وهي مشركة في عهد رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فاستفتيت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قلت: قدمت علي أمي وهي راغبة أفأصل أمي قال: نعم صلي أمك. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وقولها (راغبة) أي طامعة فيما عندي تسألني شيئاً. قيل: كانت أمها من النسب. وقيل:من الرضاعة. والصحيح الأول.

Ebu Bekriň gyzy Asmadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Yslamy kabul etmedik, müşrik ejem Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň döwründe meniň ýanyma geldi. Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Ejem bir zat sorap gelipdir, men onuň bilen gatnaşsam bolarmy?” diýip soradym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem maňa: “Hawa, ejeň bilen hökman gatnaşyk et!” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

326

وعن زينب الثقفية امرأة عبد اللَّه بن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وعنها قالت: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (تصدقن يا معشر النساء ولو من حليكن) قالت: فرجعت إلى عبد اللَّه بن مسعود فقلت: إنك رجل خفيف ذات اليد وإن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قد أمرنا بالصدقة فأته فاسأله فإن كان ذلك يجزي عني وإلا صرفتها إلى غيركم. فقال عبد اللَّه: بل ائتيه أنت. فانطلقت فإذا امرأة من الأنصار بباب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم حاجتي حاجتها، وكان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قد ألقيت عليه المهابة، فخرج علينا بلال فقلنا له: ائت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأخبره أن امرأتين بالباب تسألانك: أتجزئ الصدقة عنهما على أزواجهما وعلى أيتام في حجورهما ولا تخبره من نحن. فدخل بلال على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فسأله فقال له رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من هما) قال: امرأة من الأنصار وزينب. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (أي الزيانب هي) قال: امرأة عبد اللَّه. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (لهما أجران: أجر القرابة، وأجر الصدقة) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Abdulla ibn Mesu’dyň aýaly Zeýneb Sakafiýeden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:

"“Eý, aýallar! Eger-de dakynyp ýören şaý-sepleriňizden hem bolsa, Allah ýolunda sadaka berjek boluň!” diýdi.
Şonda men (adamym) Abdulla ibn Mesu’dyň ýanyna gelip: “Siz bir eli ýuka, mätäç adam. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize sadaka bermekligi emr etdi. Siz baryp Ondan sorap görüň, eger size sadaka düşýän bolsa, men size berjek, ýogsa-da başgalara berjek” diýdim. Abdulla maňa: “Bar-da, özüň soraý” diýdi. Soňra men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna bardym, Onuň gapysynyň öňünde Ensarylardan bir aýal edil meniňki ýaly mesele boýunça gelip garaşyp duran eken. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň haýbatyndan ýaňa içeri girmekden çekindik. Az wagtdan soň Bilal çykyp geldi. Biz oňa: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna bar-da, gapyda iki sany aýalyň garaşyp durandygyny habar ber, hem-de olaryň öz ärlerine we gol astyndaky ýetimlere beren sadakalary ýerine düşermi diýip sorap ber, ýöne biziň kimdigimizi welin habar beräýme!” diýdik.
Soňra Bilal Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna girip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Olar kimler?” diýip sorady.
Bilal hem: “Ensarylardan bir aýal bilen Zeýneb” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ol haýsy Zeýneb?” diýip sorady. Bilal: “Abdullanyň aýaly” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eger olar şeýle etseler, birbada iki sogap gazanarlar. Biri garyndaşlyk gatnaşygyny saklan sogaby, beýlekisi bolsa sadaka sogabydyr” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

327

وعن أبي سفيان صخر بن حرب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ في حديثه الطويل في قصة هرقل أن هرقل قال لأبي سفيان: فماذا يأمركم به (يعني النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم) قال قلت: يقول (اعبدوا اللَّه وحده ولا تشركوا به شيئاً، واتركوا ما يقول آباؤكم. ويأمرنا بالصلاة والصدق والعفاف والصلة) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Sufýan Sahr ibn Harbdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol (Wizantiýa imperiýasynyň patyşasy) Hirakl bilen bolan kyssasyndaky uzyn bir hadysynda Hirakl Ebu Sufýana:

“Ol ýagny, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem size näme buýurýar?” diýip sorady. Men: “Ol bize: “Ýalňyz Allahyň Özüne ybadat edip, Oňa hiç bir zady şärik getirmezligi, ata-babalaryňyzyň (Yslam dinine laýyk gelmedik) sözlerini taşlamaklygy buýurýar we bize namaz okamagy, dogruçyl bolmagy, päk-ahlagy hem-de garyndaşlar bilen gatnaşykda bolmagy emr edýär” diýdim”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

328

وعن أبي ذر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: إنكم ستفتحون أرضاً يذكر فيها القيراط.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Siz tiz wagtdan öz aralarynda “Karat” sözüni ulanýan bir ýeri basyp alarsyňyz”.

وفي رواية: ستفتحون مصر وهي أرض يسمى فيها القيراط فاستوصوا بأهلها خيراً فإن لهم ذمة ورحماً.

Başga bir rowaýatda:

“Siz tiz wagtdan “Karat” sözi ulanylýan ýurdy bolan Müsüri feth[1] edersiňiz. Ol ýurduň ýaşaýjylary bilen özüňizi gowy alyp baryň. Çünki biziň olary goramak borjumyz hem-de aramyzda garyndaşlyk bagymyz bardyr”.

وفي رواية: فإذا فتحتموها فأحسنوا إلى أهلها فإن لهم ذمة ورحماً أو قال ذمة وصهرا) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ýene bir rowaýatda:

“Haçanda, ol ýurdy feth etseňiz, olara ýagşylyk ediň, çünki olaryň goranmak hem-de garyndaşlyk hukugy bardyr (ýa-da: goranmak hem-de gudalyk tarapdan garyndaşlygyňyz bardyr)”.

قال العلماء: الرحم التي لهم كون هاجر أم إسماعيل منهم. و(الصهر) : كون مارية أم إبراهيم بن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم منهم.

(Alymlaryň aýtmagyna görä: Olaryň siz bilen garyndaşlygy bardyr, diýilýänliginiň sebäbi, Ismaýyl pygamberiň ejesi Hajaryň şolardan bolanlygy üçindir, “olaryň siz bilen gudalyk garyndaşlygy bardyr” diýilýändiginiň sebäbi bolsa, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ogly Ibrahymyň ejesi Mariýanyň şolardan bolanlygy üçindir.)

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Basyp alyp musulman edersiňiz.

329

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال لما نزلت هذه الآية:{وأنذر عشيرتك الأقربين}(الشعراء 214) دعا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قريشاً فاجتمعوا فعم وخص فقال: (يا بني كعب بن لؤي أنقذوا أنفسكم من النار، يا بني مرة بن كعب أنقذوا أنفسكم من النار، يا بني عبد شمس أنقذوا أنفسكم من النار، يا بني عبد مناف أنقذوا أنفسكم من النار، يا بني هاشم أنقذوا أنفسكم من النار، يا بني عبد المطلب أنقذوا أنفسكم من النار، يا فاطمة أنقذي نفسك من النار؛ فإني لا أملك لكم من اللَّه شيئاً غير أن لكم رحماً سأبلها ببلالها) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. قوله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم (ببلالها) هو بفتح الباء الثانية وكسرها. و(البلال) : الماء. ومعنى الحديث: سأصلها. شبه قطيعتها بالحرارة تطفأ بالماء وهذه تبرد بالصلة.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Ýakyn bolan garyndaşlaryňa duýduruş ber!” {Şugara:214} aýaty inende Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem, Kureýş taýpasyny çagyrdy. Olar bir ýere jemlenende, olara umumylykda, käbirlerini bolsa haslap, aýratyn atlaryny tutup, şeýle diýdi:
“Eý Ka’b ibn Lueý ogullary![1] Özüňizi jähennem odundan halas ediň! [2]
-Eý Murra ibn Ka’b ogullary! Özüňizi jähennem odundan halas ediň!
-Eý Abdu Şems ogullary! Özüňizi jähennem odundan halas ediň!
-Eý Abdu Mänäf ogullary! Özüňizi jähennem odundan halas ediň!
-Eý Häşim ogullary! Özüňizi jähennem odundan halas ediň!
-Eý Abdul-Muttalyb ogullary! Özüňizi jähennem odundan halas ediň!
-Eý Fatyma! Sen hem öz janyňy jähennem odundan halas et! Çünki sizi Allahyň azabyndan goramaga meniň güýjim ýetmez. Ýöne aramyzdaky garyndaşlyk baglanşygymyz sebäpli, men sizden gatnaşygymy kesip, ünsümi sowmaryn”. "

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

” [1] Bular we aşakdaky agzaljaklar Kureýiş taýpasynyň tireleridir
[2] Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olary Yslamy kabul edip Jähennemden halas bolmaga çagyrdy.”

330

وعن أبي عبد اللَّه عمرو بن العاص رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: سمعت النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم جهاراً غير سر يقول: (إن آل أبي فلان ليسوا بأوليائي، إنما وليي اللَّه وصالح المؤمنين، ولكن لهم رحم أبلها ببلالها) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ، واللفظ للبخاري.

Ebu Abdulla ibn ‘Amr ibn ‘Asdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aç-açan şeýle diýenini eşitdim, diýipdir:

“Pylan ogullarynyň maşgalasy meniň dostlarym däldir. Elbetde, meniň hakyky dostlarym Allah we salyh mu’minlerdir. Ýöne olaryň meniň bilen garyndaşlyk baglanyşyklarynyň barlygy sebäpli, men olardan gatnaşygymy kesip bilmerin”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

331

وعن أبي أيوب خالد بن زيد الأنصاري رَضِيَ اللَّه عَنْهُ أن رجلاً قال: يا رَسُول اللَّهِ أخبرني بعمل يدخلني الجنة و يباعدنى من النار. فقال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (تعبد اللَّه ولا تشرك به شيئاً، وتقيم الصلاة، وتؤتي الزكاة، وتصل الرحم) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Eýýub Halid ibn Zeýd El-Ensarydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir adam:

“Ýa Resulallah, meni Jennete salyp, dowzahdan daşlaşdyrjak amal hakynda aýdyp bersene?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Allaha ybadat et-de, Oňa hiç zady şirk getirme, namazyňy berjaý et, zekadyňy ber we garyndaşlaryňdan araňy kesme!” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

332

وعن سلمان بن عامر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (إذا أفطر أحدكم فليفطر على تمر فإنه بركة، فإن لم يجد تمراً فالماء فإنه طهور) وقال: (الصدقة على المسكين صدقة، وعلى ذي الرحم ثِنْتَان: صدقة وصلة) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ.

Selman ibn Amrdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Agzyňyzy açanyňyzda hurma bilen açyň, çünki hurma bereketdir. Eger ýok bolsa onda suw bilen açyň, çünki suw päkdir”.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni dowam etdirip, şeýle diýdi: “Misgine berilen sadaka-da, sadakadyr, ýöne garyndaşyňa beren sadakaňda, iki sogap bardyr: Biri sadaka sogaby, beýlekisi bolsa, garyndaşyň bilen gatnaşygy saklamak sogaby”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Bu “Hadys-hasan” diýipdir)

333

وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كانت تحتي امرأة وكنت أحبها وكان عمر يكرهها فقال لي طلقها فأبيت. فأتى عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فذكر ذلك له. فقال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (طلقها). رواه أبو داود والترمذي وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ صحيح.

Ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Meniň gowy görýän bir aýalym bardy. (Kakam) Omar ony halamazdy. Kakam maňa ony boşat diýse-de, men ony boşadasym gelmezdi. Soňra Omar radyýallahu anhu Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp, muny habar berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem maňa: “Ony boşat!” diýdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol bu hadys “Hasan-sahyh” diýdi)

334

وعن أبي الدرداء رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رجلاً أتاه فقال: إن لي امرأة وإن أمي تأمرني بطلاقها. فقال سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (الوالد أوسط أبواب الجنة) فإن شئت فأضع ذلك الباب أو احفظه. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وقال حديث صحيح.

Ebud-Derdadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir adam onuň ýanyna gelip:

“Meniň bir aýalym bar, ejem ony talak edip boşat diýýär, näme etsemkäm?” diýip sorady. Ebud-Derda: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Ene-ata Jennetiň gapylarynyň içinde iň ortaky gapydyr” diýenini eşidipdim. Sen isleseň şol gapyny ýitiribem, saklabam bilersiň” diýdi.

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys-Sahyh, diýdi)

335

وعن البراء بن عازب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (الخالة بمنزلة الأم) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وقال حديث صحيح.

Bara ibn Azybdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Daýza – ejäniň ornundadyr”.

وفي الباب أحاديث كثيرة في الصحيح مشهورة. منها حديث أصحاب الغار (انظر الحديث رقم 12) وحديث جريج (انظر الحديث رقم 259) وقد سبقا، وأحاديث مشهورة في الصحيح حذفتها اختصاراً. ومن أهمها حديث عمرو بن عبسة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ الطويل المشتمل على جمل كثيرة من قواعد الإسلام وآدابه. وسأذكره بتمامه إن شاء اللَّه تعالى في باب الرجاء قال فيه: دخلت على النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم بمكة (يعني في أول النبوة) فقلت له: ما أنت قال: (نبي) فقلت: وما نبي قال: (أرسلني اللَّه تعالى) فقلت: بأي شيء أرسلك قال: (أرسلني بصلة الأرحام، وكسر الأوثان، وأن يوحد اللَّه لا يشرك به شيء) وذكر تمام الحديث، والله أعلم.

Bu bap hakynda “Sahyhda” meşhur hadyslar gaty köpdür. Olardan “Gowaga düşenleriň” hadysy (12-nji hadys) we Jureýjiň hadysy (259-njy hadys) bularyň beýany ýokarda geçipdi. Başga-da “Sahyhda” meşhur hadyslar köpdür, kitap gysgaça bolar ýaly men olary beýan edip durmadym. Olaryň iň möhümrägi, Amr ibn Abasanyň (Allah ondan razy bolsun), Yslamyň kada-kanunlaryny öz içine alýan uzyn bir hadysydyr. Inşä Allah, ony doly suratda “Umyt etmek” babynda agzap geçeris. Ol hadysda Amr şeýle diýýär:

"“Men Mekgede (Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme ýaňy pygamberlik berilen) wagty onuň ýanyna baryp: “Sen kim?” diýip soradym. Ol: “Pygamber” diýdi. Men: “Pygamber näme?” diýdim. Ol: “Meni Allah Tagala iberdi” diýdi. Men (ýene-de): “Sizi näme maksat bilen iberdi?” diýdim. Ol: “Meni garyndaşlar bilen gatnaşyk etmek, butlary döwmek, ýalňyz Allaha ybadat edip, Oňa hiç bir zady şärik getirmezlik üçin iberdi” diýip jogap berdi.
Soňra Amr hadysy dolulygyna aýdyp berdi. Has dogrusyny Allah bilýändir. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys-Sahyh, diýdi)

336

وعن أبي بكرة نفيع بن الحارث رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ألا أنبئكم بأكبر الكبائر) ثلاثاً. قلنا: بلى يا رَسُول اللَّهِ قال: (الإشراك بالله، وعقوق الوالدين) وكان متكئاً فجلس فقال: (ألا وقول الزور، وشهادة الزور!) فما زال يكررها حتى قلنا ليته سكت. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Bekre Nufeýg ibn Harisden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:

“Men size uly günäleriň iň agyry hakynda aýdyp bereýinmi?” diýip, üç gezek gaýtalady. Biz hem: “Hawa aýdyp ber, ýa Resulallah!” diýdik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allaha şirk getirmek we ene-ata ezýet bermek” diýenden soňra, ýaplanyp duran ýerinden dikelip oturdy-da: “Ýalan sözden we ýalan ýere şaýat bolmakdan, ägä boluň!” diýip gaýtalap başlady. Bu sözi durman gaýtalap durşuna, biz käşgä indi bir bes edäýse-di”[1] diýdik”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Özüne zor salyp durman gaýtalap durşuna biz oňa gynandyk.

337

وعن عبد اللَّه بن عمرو بن العاص رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (الكبائر الإشراك بالله، وعقوق الوالدين، وقتل النفس، واليمين الغموس) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ. و(اليمين الغموس): التي يحلفها كاذباً عامداً. سميت غموساً لأنها تغمس الحالف في الإثم.

Abdulla ibn Amr ibn ‘Asdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Uly günäler şulardyr: Allaha şirk getirmek, ene-ata ezýet bermek, nähak ýere adam öldürmek we ýalan ýere ant içmek”.

Salgylanma:

(Buhary)

338

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (من الكبائر شتم الرجل والديه!) قالوا:يا رَسُول اللَّهِ وهل يشتم الرجل والديه؟ قال: (نعم يسب أبا الرجل فيسب أباه، ويسب أمه فيسب أمه) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ýene-de Abdulla ibn Amr ibn ‘Asdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir kişiniň öz ene-atasyna sögmekligi uly günälerdendir”. Sahabalar: “Ýa Resulallah! Adam öz ene-atasyna sögermi näme?” diýdiler. Ol: “Hawa, bir kişiniň kakasyna söger, ol hem onuň kakasyna söger. Biriniň ejesine söger ol hem onuň ejesine söger”[1].

وفي رواية: (إن من أكبر الكبائر أن يلعن الرجل والديه!) قيل: يا رَسُول اللَّهِ كيف يلعن الرجل والديه! قال: (يسب أبا الرجل فيسب أباه، ويسب أمه فيسب أمه) .

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Bir kişiniň öz ene-atasyny näletlemegi, uly günälerdendir”. Sahabalar: “Ýa Resulallah! Ynsan öz ene-atasyna nädip nälet edip biler?” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bir kişiniň kakasyna söger, ol hem onuň kakasyna söger. Biriniň ejesine söger ol hem onuň ejesine söger”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] ana şonda öz ene-atasyna sögdügi bolar.

339

وعن أبي محمد جبير بن مطعم رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (لا يدخل الجنة قاطع) قال سفيان في روايته: يعني قاطع رحم. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Muhammed Jubeýr ibn Muty’mdan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Katyg Jennete girip bilmez”.
Sufýan öz rowaýatynda şeýle diýýär: “Katyg – bu garyndaşlaryndan gatnaşygyny kesen adamdyr”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

340

وعن أبي عيسى المغيرة بن شعبة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (إن اللَّه تعالى حرم عليكم عقوق الأمهات، ومنعاً وهات، ووأد البنات. وكره لكم قيل وقال، وكثرة السؤال، وإضاعة المال) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. قوله (منعا) معناه: منع ما وجب عليه. و(هات) : طلب ما ليس له. و(وأد البنات) معناه: دفنهن في الحياة. و(قيل وقال) معناه: الحديث بكل مايسمعه. فيقول: قيل كذا، وقال فلان كذا مما لا يعلم صحته ولا يظنها، وكفى بالمرء كذباً أن يحدث بكل ما سمع. و(إضاعة المال) : تبذيره وصرفه في غير الوجوه المأذون فيها من مقاصد الآخرة والدنيا، وترك حفظه مع إمكان الحفظ. و(كثرة السؤال): الإلحاح فيما لا حاجة إليه. وفي الباب أحاديث سبقت في الباب قبله كحديث: (وأقطع من قطعك) (انظر الحديث رقم 315) وحديث: (من قطعني قطعه اللَّه) (انظر الحديث رقم 323)

Ebu Isa Mugyra ibn Şu’badan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala size eneleriňizi ynjytmagy, bermeli zadyňyzy bermezligi, almaly däl zadyňyzy hem almagy, gyzlaryňyzy diriligine ýere gömmegi haram etdi. Hem-de, bolar-bolgusyz, näbelli o diýdi, bu diýdi (myş-myş) sözleri aýtmagy, peýdasyz köp soraglary bermegi we ýerliksiz ýere malyňy-puluňy sarp edip, israf etmegi halaýan däldir”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)