341

عن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (أبر البر أن يصل الرجل ود أبيه)

Ibni Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Hormatyň iň ulusy, bir kişiniň kakasynyň gowy gören dostlary bilen gatnaşyk saklamagydyr”.

342

وعن عبد اللَّه بن دينار عن عبد اللَّه بن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما أن رجلاً من الأعراب لقيه بطريق مكة فسلم عليه عبد اللَّه بن عمر وحمله على حمار كان يركبه، وأعطاه عمامة كانت على رأسه. قال ابن دينار: فقلنا له: أصلحك اللَّه إنهم الأعراب وهم يرضون باليسير. فقال عبد اللَّه بن عمر: إن أبا هذا كان وداً لعمر بن الخطاب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وإني سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (إن أبر البر صلة الرجل أهل ود أبيه) .

Abdulla ibn Dinardan rowaýat edilmegine görä,

"bir gezek Abdulla ibn Omar (Allah olardan razy bolsun) Mekgä barýan ýolda bir çarwadara duş geldi. Abdulla ibn Omar oňa salam berdi-de, ony münüp barýan eşegine mündürdi we kellesindäki sellesini-de oňa berdi.
Abdulla ibn Dinar sözüni dowam etdirip, şeýle diýdi: “Biz Ibn Omara: “Allah sizi aklyňyza aýlandyrsyn, bular bir beduinler ahyryn, olar az zada-da razy bolardylar” diýdik”. Abdulla ibni Omar şonda şeýle diýdi: “Bu adamyň kakasy (meniň kakam) Omar ibn Hattabyň (Allah olardan razy bolsun) dostydy. Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Hormatyň iň ulusy, bir kişiniň kakasynyň gowy gören dostlary bilen gatnaşyk saklamagydyr” diýenini eşitdim” diýipdir”. "

"
وفي رواية عن ابن دينار عن ابن عمر أنه كان إذا خرج إلى مكة كان له حمار يتروح عليه إذا مل ركوب الراحلة، وعمامة يشد بها رأسه، فبينا هو يوماً على ذلك الحمار إذ مر به أعرابي فقال: ألست فلان بن فلان قال: بلى. فأعطاه الحمار وقال اركب هذا، والعمامة وقال: اشدد بها رأسك. فقال له بعض أصحابه: غفر اللَّه لك! أعطيت هذا الأعرابي حماراً كنت تروح عليه، وعمامة كنت تشد بها رأسك: فقال: إني سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (إن من أبر البر صلة الرجل أهل ود أبيه بعد أن يولي) وإن أباه كان صديقاً لعمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ. روى هذه الروايات كلها مسلم."

Ibni Dinaryň Ibn Omar hakynda eden başga bir rowaýatynda şeýle gelýär:

"“Ibn Omaryň Mekgä giden wagtlary düýeden ýadan wagty dynç almak üçin münýän bir eşegi we başyna saraýan sellesi bardy. Bir gün eşeginiň üstünde gidip barýarka, ýanyndan bir çarwadar geçdi. Ibn Omar: “Sen pylanynyň ogly pylany dälmi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, men şol” diýende, Abdulla ibn Omar eşegini oňa berip: “Şuňa mün, bu selläni hem başyňa sara” diýdi.
Dostlarynyň biri Ibn Omara: “Allah seni bagyşlasyn! Bu çarwadara dynç almak üçin münýän eşegiňi we başyňa saraýan selläňi beräýdiňmi?!” diýende, Ibn Omar şeýle diýdi: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşidipdim: “Hormatyň iň ulusy, bir kişiniň kakasy ölenden soň onuň gowy gören dostlary bilen gatnaşyk saklamagydyr”. Munuň kakasy bolsa, kakam Omaryň (Allah ondan razy bolsun) dostydy” diýip jogap berdi”."

Salgylanma:

(Bu rowaýatlaryň ählisini Muslim rowaýat etdi)

343

وعن أبي أسيد -بضم الهمزة وفتح السين- مالك بن ربيعة الساعدي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: بينا نحن جلوس عند رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذ جاءه رجل من بني سلمة فقال: يا رَسُول اللَّهِ هل بقي من بر أبوي شيء أبرهما به بعد موتهما فقال: (نعم الصلاة عليهما، والاستغفار لهما، وإنفاذ عهدهما من بعدهما، وصلة الرحم التي لا توصل إلا بهما، وإكرام صديقهما) رواه أبو داود.

Ebu Useýd Mälik ibn Rabia’ Saydydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda otyrkak, Benu Seleme taýpasyndan bir adam gelip: “Ýa Resulallah! Enem-atam ölenden soňra olara edip biljek bir ýagşylygym barmy? diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hawa, olar üçin doga-dileg edersiň, Allahdan olaryň günäleriniň bagyşlanmagyny dilärsiň, eden wesýetleri bar bolsa ýerine ýetirersiň, garyndaşlary bilen gatnaşygy saklarsyň we dostlaryna hormat edersiň” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud)

344

وعن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: ما غرت على أحد من نساء النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ما غرت على خديجة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها وما رأيتها قط، ولكن كان يكثر ذكرها، وربما ذبح الشاة ثم يقطعها أعضاءً ثم يبعثها في صدائق خديجة. فربما قلت له: كأن لم يكن في الدنيا إلا خديجة! فيقول: إنها كانت وكانت، وكان لي منها ولد. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýallarynyň hiç birini, görmedigem bolsam Hatyjany (Allah ondan razy bolsun) gabanyşym ýaly gabanmadym. Çünki, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ony kän ýatlaýardy. Köplenç goýun öldürip, etini bölekläp, Hatyjanyň joralaryna ibererdi. Käte çydap bilmän men Oňa: “Hatyjadan başga dünýäde aýal ýok ýaly!” diýerdim. Ol bolsa: “Hatyja şeýledi, ol beýledi (diýip, onuň gowy häsiýetlerini sanardy), meniň perzentlerim hem ondan bolupdy” diýerdi”.

وفي رواية: وإن كان ليذبح الشاة فيهدي في خلائلها منها ما يسعهن.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem goýun soýan wagty onuň etinden Hatyjanyň joralaryna-da ibererdi”.

وفي رواية: كان إذا ذبح الشاة يقول: (أرسلوا بها إلى أصدقاء خديجة)

Beýleki bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem goýun soýan wagty onuň etinden Hatyjanyň joralaryna-da iberiň” diýerdi”.

وفي رواية قالت: استأذنت هالة بنت خويلد أخت خديجة على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فعرف استئذان خديجة فارتاح لذلك، فقال: (اللهم هالة بنت خويلد). قولها: (فارتاح) هو بالحاء. وفي الجمع بين الصحيحين للحميدي: (فارتاع) بالعين. ومعناه: اهتم به.

Ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Bir gün Hatyjanyň gyz dogany Hale bint Huweýlid Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna girmek üçin rugsat sorady. Onuň sesi Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme Hatyjanyň sesini ýatlatdy. “Allahym! Bu Huweýlidiň gyzy Halemi!” diýip, duýgulandy”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

345

وعن أنس بن مالك رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: خرجت مع جرير بن عبد اللَّه البجلي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ في سفر فكان يخدمني. فقلت له: لا تفعل. فقال: إني قد رأيت الأنصار تصنع برَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم شيئاً آليت أن لا أصحب أحداً منهم إلا خدمته. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün men Jerir ibn Abdulla El-Bejeli bilen sapara çykdym. Jerir (menden ýaşy uly bolsada) durmadan maňa hyzmat edýärdi. Men oňa: “Beýle etme!” diýenimde, Ol maňa: “Men Ensarylaryň Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme gaty köp hyzmat we hormat edişlerini gördüm we öz-özüme: “Ensarylardan birine ýoldaş bolsam, men hem oňa hökman hyzmat ederin!” diýip ant içipdim” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

346

وعن يزيد بن حيان قال: انطلقت أنا وحصين بن سبرة وعمرو بن مسلم إلى زيد بن أرقم رَضِيَ اللَّهُ عَنْهم. فلما جلسنا إليه قال له حصين: لقد لقيت يا زيد خيراً كثيراً: رأيت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وسمعت حديثه، وغزوت معه، وصليت خلفه؛ لقد لقيت يا زيد خيراً كثيراً. حدثنا يا زيد ما سمعت من رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم. قال: يا ابن أخي والله لقد كبرت سني، وقدم عهدي، ونسيت بعض الذي كنت أعي من رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، فما حدثتكم فاقبلوا، وما لا فلا تكلفونيه، ثم قال: قام رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يوماً فينا خطيباً بماء يدعى خماً بين مكة والمدينة، فحمد اللَّه وأثنى عليه، ووعظ وذكر ثم قال: (أما بعد، ألا أيها الناس فإنما أنا بشر يوشك أن يأتي رسول ربي فأجيب، وأنا تارك فيكم ثقلين: أولهما كتاب اللَّه، فيه الهدى والنور، فخذوا بكتاب اللَّه واستمسكوا به) فحث على كتاب اللَّه ورغب فيه. ثم قال: (وأهل بيتي، أذكركم اللَّه في أهل بيتي، أذكركم اللَّه في أهل بيتي) فقال له حصين: ومن أهل بيته يا زيد، أليس نساؤه من أهل بيته قال: نساؤه من أهل بيته، ولكن أهل بيته من حرم الصدقة بعده. قال: ومن هم قال: هم آل علي، وآل عقيل، وآل جعفر وآل عباس. قال: كل هؤلاء حرم الصدقة قال: نعم. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ýezid ibn Haýýandan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gün biz Husaýn ibn Sabra we Amr ibn Muslim bilen bilelikde Zeýd ibn Arkamyň (Allah olardan razy bolsun) ýanyna gitdik. Ýanynda oturan wagtymyz Husaýn oňa: “Eý Zeýd, sen köp haýyr gören adam. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi gördüň, onuň sözlerini eşitdiň, Onuň bilen bilelikde söweşlere gatnaşdyň, Onuň yzynda namaz okadyň. Eý Zeýd sen hakykatdanam köp haýyr gördüň! Bize-de Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden eşiden zatlaryň hakynda habar bersene” diýdi.
Şonda Zeýd şeýle diýdi: “Eý doganymyň ogly! Wallahi, men indi garradym, aradan köp wagt geçdi, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden eşiden zatlarymyň köpüsini ýadymdan çykardym. Şonuň üçin men size näme aýdyp bersem, kabul ediň, aýtmadyk zatlarymy bolsa, menden sorap meni gyssap durmaň” diýdi we sözüni şeýle dowam etdi:
“Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mekge bilen Medinäniň arasynda ýerleşýän “Hum” diýilen suwuň başynda eden bir hutbasynda, Allaha hamdu-sena edenden soňra bize öwüt-nesihat edip şeýle diýdi:
“Eý ynsanlar! Elbetde, men hem bir ynsandyryn. Robbumuň ilçisiniň[1] gelip meni çagyrjak wagty, meniň hem kabul edip (dünýäden gitjek wagtym) ýakyn geldi. Şonuň üçin hem men size iki sany zady goýup gidýärin. Olaryň biri hidaýat we nur çeşmesi bolan Allahyň kitaby – Kurandyr. Siz ol kitaba mäkäm ýapyşyň diýip, Allahyň kitabyna ýapyşmak barada köp wesýetler etdi. Soňra ikinjisi:
“Ähli beýtim (maşgala agzalarymdyr). Ähli beýtim hakynda, size Allahy ýatladýaryn! Ähli beýtim hakynda, size Allahy ýatladýaryn! (Allahdan gorkyňda, olara hormat ediň!)” diýdi. Soňra Husaýn oňa:
“Eý Zeýd! Onuň ähli beýti kimler? Onuň aýallary ähli beýtinden dälmi näme?” diýip sorady. Zeýd: “Aýallary hem ähli beýtindendir. Ýöne Onuň hakyky ähli beýti, Özünden soňra sadaka almak haram edilenlerdir” diýdi.
Husaýn: “Olar kimler?” diýip sorady. Zeýd: “Olar Alynyň, Akylyň, Jagfaryň[2] we Abbasyň maşgalalarydyr” diýdi. Husaýn: “Olaryň hemmesine sadaka almak harammy?” diýip soranda, Zeýd: “Hawa” diýip jogap berdi”. "

وفي رواية: (ألا وإني تارك فيكم ثقلين: أحدهما كتاب اللَّه، هو حبل اللَّه، من اتبعه كان على الهدى ومن تركه كان على ضلالة) .

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Habardar boluň, men size iki sany zady goýup gidýärin. Olaryň biri Allahyň kitabydyr. Ol Allahyň ýüpidir, Oňa ýapyşan dogry ýoldadyr, terk eden bolsa, azaşan adamdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

” [1] Jan alyjy perişde
[2] Akylyň bilen Jagfar hezreti Alynyň doganlarydyr (Allah olardan razy bolsun).”

347

وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن أبي بكر الصديق رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ موقوفاً عليه أنه قال: ارقبوا محمداً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في أهل بيته. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ. معنى (ارقبوه) : راعوه واحترموه وأكرموه، والله أعلم.

Ibni Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Ebu Bekr Syddyk (Allah ondan razy bolsun) şeýle diýipdir:

“Ähli beýtine (maşgala agzalaryna) hormat goýmak bilen Muhammed sallallahu aleýhi weselleme hormat ediň”.

Salgylanma:

(Buhary)

348

وعن أبي مسعود عقبة بن عمرو البدري الأنصاري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (يؤم القوم أقرؤهم لكتاب اللَّه، فإن كانوا في القراءة سواء فأعلمهم بالسنة، فإن كانوا في السنة سواء فأقدمهم هجرة، فإن كانوا في الهجرة سواء فأقدمهم سناً. ولا يؤمن الرجل الرجل في سلطانه؛ ولا يقعد في بيته على تكرمته إلا بإذنه) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. والمراد (بسلطانه) : محل ولايته، أو الموضع الذي يختص به. و(تكرمته) بفتح التاء وكسر الراء: وهي ما ينفرد به من فراش وسرير ونحوهما.

Ebu Mesu’d Ukbe ibn ‘Amr Bedri El-Ensarydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: "

“Jemagata Kurany iň gowy bilýän we okaýan adam ymam bolsun. Kurany bilmekde deň bolsalar, sünneti iň gowy bilýän biri, sünneti bilmekde-de deň bolsalar, iň ilki hijret eden biri, hijretde-de deň bolsalar, ýaşy uluragy ymam bolsun. Bir adamyň hökmürowanlygynda, başga biri oňa ymam bolmasyn[1]. Hiç kim başga biriniň öýünde birugsat, öý eýesine (mahsus bolan bir ýerde, düşekçe-de ýa-da şuňa meňzeş zadyň üstünde) oturmasyn”.

وفي رواية له: (فأقدمهم سلما) بدل (سنا) : أي إسلاماً

Muslimiň başga bir rowaýatynda:

“Ýaşy ulyragy” diýen sözüň ornuna “Ilki musulman bolany” diýip gelýär.

وفي رواية (يؤم القوم أقرؤهم لكتاب اللَّه، وأقدمهم قراءة، فإن كانت قراءتهم سواء فليؤمهم أقدمهم هجرة، فإن كانوا في الهجرة سواء فليؤمهم أكبرهم سنا)

Ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Jemagata Kurany iň gowy bilýän we okamaga ilki başlan adam ymam bolsun. Kurany bilmekde deň bolsalar, iň ilki hijret eden biri, hijretde-de deň bolsalar, ýaşy uluragy ymam bolsun”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

Meselem myhman öý eýesine, gul öz eýesine ymam bolmasyn.

349

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يمسح مناكبنا في الصلاة ويقول: (استووا، ولا تختلفوا فتختلف قلوبكم، ليلني منكم أولو الأحلام والنهى، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. وقوله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ليلني) هو بتخفيف النون وليس قبلها ياء، وروي بتشديد النون مع ياء قبلها. و(النهى) : العقول. و(أولو الأحلام) : هم البالغون وقيل: أهل الحلم والفضل

Ýene-de Ebu Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem nama okamaga başlajak wagtymyz eginlerimizi (deňlemek üçin) ellerini degirip şeýle diýerdi: “Göni duruň, ala-tapawutly durmaň, ýogsa ýürekleriňiz hem biri-biriňizden aýra düşüp, tersleşer. Namazda meniň arkamda ýaşy kämillik ýaşa ýetenler we akylly-başlylar dursun, soňra olara ýakyn bolanlar, soňra olara ýakyn bolanlar dursun”.

Salgylanma:

(Muslim)

350

وعن عبد اللَّه بن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ليلني منكم أولو الأحلام والنهى، ثم الذين يلونهم) ثلاثاً (وإياكم وهيشات الأسواق) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Abdulla ibn Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:

“Meniň arkamda ýaşy ulular we akylly-başlylar dursun” diýip üç gezek gaýtalady we “(Namazda wagtyňyz) özüňizi bazarda ýaly alyp barmaň!”[1] diýdi.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ýagny aýal-erkek, çaga-çuga garym gatym bolmaň we biri-biriňizi itekläp, goh-galmagal etmäň.

351

وعن أبي يحيى. وقيل: أبي محمد سهل بن أبي حثمة -بفتح الحاء المهملة وإسكان الثاء المثلثة- الأنصاري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: انطلق عبد اللَّه بن سهل ومحيصة بن مسعود إلى خيبر وهي يومئذ صلح فتفرقا، فأتى محيصة إلى عبد اللَّه بن سهل وهو يتشحط في دمه قتيلاً، فدفنه ثم قدم المدينة، فانطلق عبد الرحمن بن سهل ومحيصة وحويصة ابنا مسعود إلى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فذهب عبد الرحمن يتكلم فقال:(كبر كبر) وهو أحدث القوم فسكت فتكلما. فقال: (أتحلفون وتستحقون قاتلكم) وذكر تمام الحديث. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وقوله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (كبر كبر) معناه: يتكلم الأكبر.

Ebu Ýahýadan ýa-da Ebu Muhammed Sehl ibn Ebu Hasme El-Ensaryden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Abdulla ibn Sehl bilen Muhaýýisa ibn Mesu’d, öz aralarynda parahatçylyk şertnamasy ylalaşylan döwründe Haýbar (galasyna) gidipdirler. Ol ýerde olar biri-birlerinden aýryldylar. Soňra Muhaýýisa, Abdulla ibn Sähliň ýanyna gelende, ony öldürilip, ganyna bulaşyp ýatan halynda gördi. Soňra ony jaýlap Medinä gaýdyp geldi. Soňra (öldürileniň dogany) Abdurrahman ibn Sähl we Mesu’dyň ogullary Mahaýýisa we Huwaýýisa Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna bardylar. Haçanda Abdurrahman gürlemekçi bolanda, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Sözi ululara ber, ululara!” diýdi. Abdurrahman içlerinde iň kiçisidi, ol gürlemän durdy, beýleki ikisi gürledi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Kasam edip hakyňyzy öldüreniň boýnuna goýup bilersiňizmi?” diýdi. Soňra (Ebu Ýahýa) hadysyň dowamyny aýdyp berdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

352

وعن جابر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم كان يجمع بين الرجلين من قتلى أحد (يعني في القبر) ثم يقول: (أيهما أكثر أخذاً للقرآن) فإذا أشير له إلى أحدهما قدمه في اللحد. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Uhud söweşinde şehit bolanlaryň ikisini bir gabyrda jaýlardy. Soňra bolsa:

“Bularyň haýsysy Kurany has köp bilerdi?” diýip sorardy. Haýsyny görkezseler gabyrda ilki ony goýardy”.

Salgylanma:

(Buhary)

353

وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهماُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (أراني في المنام أتسوك بسواك فجاءني رجلان أحدهما أكبر من الآخر. فناولت السواك الأصغر فقيل لي كبر. فدفعته إلى الأكبر منهما). رَوَاهُ مُسْلِمٌ مسنداً والبخاري تعليقاً.

Ibni Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Men düýşümde meswäk bilen dişimi arassalap durkam, ýanyma iki sany adam geldi. Olaryň biri beýlekisinden uludy. Men meswägi kiçisine uzatdym. Maňa “Ulusyna ber!” diýdiler. Men hem ulusyna berdim”.

Salgylanma:

(Buhary we Muslim)

354

وعن أبي موسى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم (إن من إجلال اللَّه تعالى إكرام ذي الشيبة المسلم، وحامل القرآن غير الغالي فيه والجافي عنه، وإكرام ذي السلطان المقسط). حديث حسن رواه أبو داود.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Saç-sakgaly agaryp giden musulmana we çäginden çykmadyk hem-de onuň hökümlerine amal etmekden gaça durmadyk karylara we adyl soltanlara hormat goýmak, Allah Tagala hormat goýmakdyr”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud. Hadys hasandyr)

355

وعن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جده رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُم قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ليس منا من لم يرحم صغيرنا، ويعرف شرف كبيرنا). حديث صحيح رواه أبو داود والترمذي وقال الترمذي حديث حسن صحيح.

‘Amr ibn Şua’ýbdan ol hem kakasyndan ol hem atasyndan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat etmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kiçilerimize rehim etmeýän we ulularymyza hormat-sylag etmeýän bizden däldir”.

وفي رواية أبي داود: (حق كبيرنا) .

Ebu Dawudyň rowaýatynda:

“Ulularymyzyň gadryny bilmedik” diýip gelýär.

Salgylanma:

(Sahyh-hadys. Ebu Dawud we Tirmizi. Tirmizi “Hadys hasan-sahyh” diýipdir)

356

وعن ميمون بن أبي شبيب رَحِمهُ اللَّه أن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها مر بها سائل فأعطته كسرة، ومر بها رجل عليه ثياب وهيئة فأقعدته فأكل، فقيل لها في ذلك فقالت: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (أنزلوا الناس منازلهم) رواه أبو داود. لكن قال: ميمون لم يدرك عائشة.

Meýmun ibn Ebu Şebibden (Allah oňa rahmet etsin) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün Aişanyň (Allah ondan razy bolsun) ýanyna bir dilegçi geldi. Oňa bir bölek çörek berdi. Soňra bir oňat geýnüwli başga bir adam geldi, ony saçagyň başynda oturdyp, nahar berdi. Aişadan munuň sebäbini soranlarynda, ol: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Her bir adamy öz derejesine görä, ornunda oturdyň” diýip aýdypdy” diýdi”.

"
وقد ذكره مسلم في أول صحيحه تعليقاً فقال: وذكر عن عائشة قالت: (أمرنا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أن ننزل الناس منازلهم)"

Ymam Muslim şu hadysy sahyh hadyslaryň başynda getiripdir we Aişadan rowaýat edilmegine görä, ol:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize “Adamlary öz derejelerine görä orunlarynda oturtmagy emr etdi” diýipdir.

وذكره الحاكم أبو عبد اللَّه في كتابه (معرفة علوم الحديث) وقال هو حديث صحيح.

Mundan başga-da Hakim Ebu Abdulla özüniň “Magrifatu u’lumil-hadys” kitabynda getiripdir. We bu hadys sahyh hadys – diýipdir.

Salgylanma:

(Ebu Dawud: Emma Meýmun Aişany görmändi) (Zagyf hadys)

357

وعن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: قدم عيينة بن حصن فنزل على ابن أخيه الحر ابن قيس، وكان من النفر الذين يدنيهم عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، وكان القراء أصحاب مجلس عمر ومشاورته كهولاً كانوا أو شباناً. فقال عيينة لابن أخيه: يا ابن أخي لك وجه عند هذا الأمير فاستأذن لي عليه، فاستأذن له فأذن له عمر. فلما دخل قال: هي يا ابن الخطاب! فوالله ما تعطينا الجزل ولا تحكم فينا بالعدل! فغضب عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ حتى هم أن يوقع به. فقال له الحر: يا أمير المؤمنين إن اللَّه تعالى قال لنبيه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: {خذ العفو، وأمر بالعرف، وأعرض عن الجاهلين}(الأعراف 199) وإن هذا من الجاهلين. والله ما جاوزها عمر حين تلاها عليه، وكان وقافاً عند كتاب اللَّه تعالى. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek ‘Uýeýne ibn Hysn Medinä gelip, öz doganynyň ogly Hurr ibn Kaýsyň öýünde myhman bolupdyr. Hurr ibn Kaýs Hezreti Omaryň (Allah ondan razy bolsun) mejlisine gatnaşýan ýakyn adamlaryndandy. Hezreti Omaryň (Allah ondan razy bolsun) mejlisdeş we maslahatdaş ýaranlary, olaryň ýaşlygyna we garrylygyna garamazdan, karylardan (ýagny alymlardan) ybaratdy.
‘Uýeýne öz doganynyň ogluna: “Eý, doganymyň ogly, seniň bu Emiriň ýanynda möhüm bir ornuň bar, şonuň üçin hem meni onuň bilen görüşer ýaly ondan rugsat sorap beräý” diýdi. Hurr Omardan rugsat sorady. Hezreti Omar hem oňa rugsat berdi.
‘Uýeýne Hezreti Omaryň ýanyna girende: “Eý Hattabyň ogly! Wallahy, sen bize bol-boldan eçilmeýärsiň we aramyzda adalatly höküm etmeýärsiň” diýdi. Hezreti Omaryň muňa gaty gahary geldi, hat-da oňa jeza bermek isledi.
Hurr oňa: “Eý mu’minleriň emiri, AllahTagala Özüniň Pygamberine: “Sen geçirimliligiň ýoluna eýer (bagyşla), ýagşylygy ündäp, nadanlardan ýüz öwür!” (Agraf:199) diýdi we bu hem şol nadanlardandyr” diýdi.
Allaha kasam bolsun, Hurr bu aýatlary okandan soň, Hezreti Omar (Allah ondan razy bolsun) ony jezalandyrmakdan el çekdi. Çünki, Omar Allah Tagalanyň kitabyndaky (hökümlere) doly boýun bolýan adamdy”. "

Salgylanma:

(Buhary)

358

وعن أبي سعيد سمرة بن جندب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: لقد كنت على عهد رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم غلاماً فكنت أحفظ عنه فما يمنعني من القول إلا أن ههنا رجالاً هم أسن مني. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Say’d Samura ibn Jundubdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem döwründe ýaş oglandym. Şol sebäpli hem Ondan eşiden zatlarymy ýat tutardym. Şol ýatlan zatlarymy aýtmagy, bu ýerdäki ýaşulylara bolan sylag-hormatymdan ýaňa saklanýaryn” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

359

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ما أكرم شاب شيخاً لسنه إلا قيض اللَّه له من يكرمه عند سنه) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وقال حديث غريب.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Haýsy bir ýigit ýaşuly bir adama, ýaşynyň ululygy sebäpli hormat etse, Allah hem onuň ýaşyna baranda oňa hormat etjek adamlary döreder”.

Salgylanma:

“(Tirmizi. Ol bu “Hadys-garyb” diýdi) (Zagyf hadys)”

360

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال أبو بكر لعمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بعد وفاة رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: انطلق بنا إلى أم أيمن نزورها كما كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يزورها. فلما انتهيا إليها بكت. فقالا لها: ما يبكيك أما تعلمين أن ما عند اللَّه خير لرَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقالت: إني لا أبكي أني لا أعلم أن ما عند اللَّه تعالى خير لرَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ولكن أبكي أن الوحي قد انقطع من السماء. فهيجتهما على البكاء فجعلا يبكيان معها. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem wepat bolandan soňra, Ebu Bekr Omara: “Ýör, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň zyýarat edişi ýaly biz hem Ummu Eýmeni zyýarat edeli” diýdi.
Ýanyna baranlarynda Ummu Eýmen aglady. Olar: “Sen näme üçin aglaýarsyň? Allahyň huzuryndaky nygmatlaryň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem üçin has haýyrly boljagyny bileňokmy?!” diýdiler. Ummu Eýmen:
“Allahyň huzuryndaky zatlaryň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem üçin haýyrly boljagyny bilmeýändigim üçin däl-de, asmandan wahynyň kesilmegine aglaýaryn” diýdi. Onuň bu aglaýşy olary-da duýgulandyrdy, olar hem onuň bilen bilelikde aglamaga başladylar”. "

Salgylanma:

(Muslim)