21

وعَنْ عبد اللَّه بن كعب بن مالك، وكان قائد كعب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ مِنْ بنيه حين عمي، قال سمعت كعب بن مالك رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يحدث حديثه حين تخلف عَنْ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في غزوة تبوك، قال كعب: لم أتخلف عَنْ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في غزوة غزاها قط إلا في غزوة تبوك غير أني قد تخلفت في غزوة بدر، ولم يعاتب أحدا تخلف عَنْه، إنما خرج رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم والمسلمون يريدون عير قريش حتى جمع اللَّه تعالى بينهم وبين عدوهم عَلَى غير ميعاد، ولقد شهدت مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ليلة العقبة حين تواثقنا عَلَى الإسلام وما أحب أن لي بها مشهد بدر وإن كانت بدر أذكر في الناس مِنْها. وكان مِنْ خبري حين تخلفت عَنْ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في غزوة تبوك أني لم أكن قط أقوى ولا أيسر مني حين تخلفت عَنْه في تلك الغزوة؛ واللَّه ما جمعت قبلها راحلتين قط حتى جمعتهما في تلك الغزوة، ولم يكن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يريد غزوة إلا ورى بغيرها حتى كانت تلك الغزوة، فغزاها رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في حر شديد، واستقبل سفرا بعيدا ومفازا، واستقبل عددا كثيرا، فجلى للمسلمين أمرهم ليتأهبوا أهبة غزوهم، فأخبرهم بوجههم الذي يريد، والمسلمون مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم كثير ولا يجمعهم كتاب حافظ (يريد بذلك الديوان) قال كعب: فقل رجل يريد أن يتغيب إلا ظن أن ذلك سيخفى ما لم ينزل فيه وحي مِنَ اللَّه، وغزا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم تلك الغزوة حين طابت الثمار والظلال فأنا إليها أصعر، فتجهز رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم والمسلمون معه وطفقت أغدو لكي أتجهز معه فأرجع ولم أقض شيئا وأقول في نفسي أنا قادر عَلَى ذلك إذا أردت، فلم يزل يتمادى بي حتى استمر بالناس الجد، فأصبح رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم غاديا والمسلمون معه ولم أقض مِنْ جهازي شيئا، ثم غدوت فرجعت ولم أقض شيئا، فلم يزل يتمادى بي حتى أسرعوا وتفارط الغزو فهممت أن أرتحل فأدركهم فيا ليتني فعلت! ثم لم يقدر ذلك لي، فطفقت إذا خرجت في الناس بعد خروج رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يحزنني أني لا أرى لي أسوة إلا رجلا مغموصا عليه في النفاق، أو رجلا ممن عذر اللَّه تعالى مِنَ الضعفاء، ولم يذكرني رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم حتى بلغ تبوك؛ فقال وهو جالس في القوم بتبوك: (ما فعل كعب بن مالك) فقال رجل مِنْ بني سلمة: يا رَسُول اللَّهِ حبسه برداه والنظر في عطفيه! فقال له معاذ بن جبل: بئس ما قلت! واللَّه يا رَسُول اللَّهِ ما علمنا عليه إلا خيرا. فسكت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، فبينا هو عَلَى ذلك رأى رجلا مبيضا يزول به السراب فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (كن أبا خيثمة) فإذا هو أبو خيثمة الأنصاري، وهو الذي تصدق بصاع التمر حين لمزه المنافقون، قال كعب: فلما بلغني أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قد توجه قافلا مِنْ تبوك حضرني بثي، فطفقت أتذكر الكذب وأقول بما أخرج مِنْ سخطه غدا وأستعين عَلَى ذلك بكل ذي رأي مِنْ أهلي، فلما قيل إن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قد أظل قادما زاح عني الباطل حتى عرفت أني لم أنج مِنْه بشيء أبدا فأجمعت صدقه، وأصبح رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قادما، وكان إذا قدم مِنْ سفر بدأ بالمسجد فركع فيه ركعتين ثم جلس للناس، فلما فعل ذلك جاءه المخلفون يعتذرون إليه ويحلفون له، وكانوا بضعا وثمانين رجلا، فقبل مِنْهم علانيتهم وبايعهم واستغفر لهم ووكل سرائرهم إِلَى اللَّه تعالى حتى جئت، فلما سلمت تبسم تبسم المغضب ثم قال (تعال) فجئت أمشي حتى جلست بين يديه، فقال لي: (ما خلفك ألم تكن قد ابتعت ظهرك) قال قلت: يا رَسُول اللَّهِ إني واللَّه لو جلست عند غيرك مِنْ أهل الدنيا لرأيت أني سأخرج مِنْ سخطه بعذر، لقد أعطيت جدلا، ولكني واللَّه لقد علمت لئن حدثتك اليوم حديث كذب ترضى به عني ليوشكن اللَّه [أن] يسخطك علي، وإن حدثتك حديث صدق تجد علي فيه إني لأرجو فيه عقبى اللَّه عَزَّ وَجَلَّ؛ واللَّه ما كان لي مِنْ عذر، واللَّه ما كنت قط أقوى ولا أيسر مني حين تخلفت عنك. قال فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (أما هذا فقد صدق فقم حتى يقضي اللَّه فيك) وثار رجال مِنْ بني سلمة فاتبعوني فقالوا لي: واللَّه ما علمناك أذنبت ذنبا قبل هذا! لقد عجزت في أن لا تكون اعتذرت إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم بما اعتذر به إليه المخلفون. فقد كان كافيك ذنبك استغفار رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم لك. قال: فواللَّه ما زالوا يؤنبونني حتى أردت أن أرجع إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأكذب نفسي. ثم قلت لهم: هل لقي هذا معي مِنْ أحد قالوا: نعم لقيه معك رجلان قالا مثل ما قلت وقيل لهما مثل ما قيل لك. قال: قلت من هما قالوا: مرارة بن ربيعة العمري وهلال بن أمية الواقفي. قال فذكروا لي رجلين صالحين قد شهدا بدرا فيهما أسوة، قال فمضيت حين ذكروهما لي. ونهى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم عَنْ كلامنا أيها الثلاثة مِنْ بين مَنْ تخلف عَنْه، قال فاجتنبنا الناس، أو قال تغيروا لنا حتى تنكرت لي في نفسي الأرض فما هي بالأرض التي أعرف، فلبثنا عَلى ذلك خمسين ليلة. فأما صاحباي فاستكانا وقعدا في بيوتهما يبكيان، وأما أنا فكنت أشب القوم وأجلدهم فكنت أخرج فأشهد الصلاة وأطوف في الأسواق ولا يكلمني أحد، وآتي رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأسلم عليه وهو في مجلسه بعد الصلاة فأقول في نفسي هل حرك شفتيه برد السلام أم لا ثم أصلي قريبا مِنْه وأسارقه النظر فإذا أقبلت عَلَى صلاتي نظر إلي وإذا التفت نحوه أعرض عني، حتى إذا طال ذلك علي مِنْ جفوة المسلمين مشيت حتى تسورت جدار حائط أبي قتادة، وهو ابن عمي وأحب الناس إلي، فسلمت عليه فواللَّه ما رد علي السلام، فقلت له: يا أبا قتادة أنشدك باللَّه هل تعلمني أحب اللَّه ورسوله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فسكت، فعدت فناشدته فسكت، فعدت فناشدته فقال: اللَّه ورسوله أعلم، ففاضت عيناي وتوليت حتى تسورت الجدار، فبينا أنا أمشي في سوق المدينة إذا نبطي مِنْ نبط أهل الشام ممن قدم بالطعام يبيعه بالمدينة يقول: من يدل عَلَى كعب بن مالك فطفق الناس يشيرون له إلي حتى جاءني فدفع إلي كتابا مِنْ ملك غسان، وكنت كاتبا، فقرأته فإذا فيه: أما بعد فإنه قد بلغنا أن صاحبك قد جفاك ولم يجعلك اللَّه بدار هوان ولا مضيعة، فالحق بنا نواسك. فقلت حين قرأتها: و هذه أيضا من البلاء! فتيممت بها التنور فسجرتها، حتى إذا مضت أربعون مِنَ الخمسين و استلبث الوحي إذا رسول رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يأتيني فقال: إن رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يأمرك أن تعتزل امرأتك. فقلت: أطلقها أم ماذا أفعل فقال: لا بل اعتزلها فلا تقربنها، وأرسل إِلَى صاحبي بمثل ذلك. فقلت لامرأتي: الحقي بأهلك فكوني عندهم حتى يقضي اللَّه في هذا الأمر، فجاءت امرأة هلال بن أمية رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقالت له: يا رَسُول اللَّهِ إن هلال بن أمية شيخ ضائع ليس له خادم فهل تكره أن أخدمه قال: (لا ولكن لا يقربنك) فقالت: إنه واللَّه ما به حركة إِلَى شيء، وواللَّه ما زال يبكي منذ كان مِنْ أمره ما كان إِلَى يومه هذا. فقال لي بعض أهلي: لو استأذنت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في امرأتك فقد أذن لامرأة هلال بن أمية أن تخدمه فقلت لا أستأذن فيها رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، وما يدريني ماذا يقول رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذا استأذنته وأنا رجل شاب فلبثت بذلك عشر ليال، فكمل لنا خمسون ليلة مِنْ حين نهي عَنْ كلامنا، ثم صليت صلاة الفجر صباح خمسين ليلة عَلَى ظهر بيت مِنْ بيوتنا. فبينا أنا جالس عَلَى الحال التي ذكر اللَّه منا، قد ضاقت عَلَى نفسي و ضاقت علي الأرض بما رحبت، سمعت صوت صارخ أوفى عَلَى سلع يقول بأعَلَى صوته: يا كعب بن مالك أبشر، فخررت ساجدا و عرفت أنه قد جاء فرج، فآذن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم الناس بتوبة اللَّه عَزَّ وَجَلَّ علينا حين صلى صلاة الفجر. فذهب الناس يبشروننا، فذهب قبل صاحبي مبشرون، و ركض رجل إلي فرسا، و سعى ساع مِنْ أسلم قبلي وأوفى عَلَى الجبل فكان الصوت أسرع مِنَ الفرس، فلما جاءني الذي سمعت صوته يبشرني نزعت له ثوبي فكسوتهما إياه ببشارته، واللَّه ما أملك غيرهما يومئذ، واستعرت ثوبين فلبستهما وانطلقت أتأمم رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يتلقاني الناس فوجا فوجا يهنئوني بالتوبة، ويقولون لي لتهنك توبة اللَّه عليك، حتى دخلت المسجد فإذا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم جالس حوله الناس، فقام طلحة بن عبيد اللَّه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يهرول حتى صافحني وهنأني، واللَّه ما قام رجل مِنَ المهاجرين غيره، فكان كعب لا ينساها لطلحة. قال كعب: فلما سلمت عَلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال وهو يبرق وجهه مِنَ السرور: (أبشر بخير يوم مر عليك منذ ولدتك أمك!) فقلت: أمِنْ عندك يا رَسُول اللَّهِ أم مِنْ عند اللَّه قال: (لا بل مِنْ عند اللَّه عَزَّ وَجَل) و كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذا سر استنار وجهه حتى كأن وجهه قطعة قمر، و كنا نعرف ذلك مِنْه. فلما جلست بين يديه قلت: يا رَسُول اللَّهِ إن مِنْ توبتي أن أنخلع مِنْ مالي صدقة إِلَى اللَّه وإِلَى رسوله. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (أمسك عليك بعض مالك فهو خير لك) فقلت: إني أمسك سهمي الذي بخيبر، وقلت: يا رَسُول اللَّهِ إن اللَّه تعالى إنما أنجاني بالصدق وإن مِنْ توبتي أن لا أحدث إلا صدقا ما بقيت، فواللَّه ما علمت أحدا مِنَ المسلمين أبلاه اللَّه تعالى في صدق الحديث منذ ذكرت ذلك لرَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أحسن مما أبلاني اللَّه تعالى، واللَّه ما تعمدت كذبة منذ قلت ذلك لرَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إِلَى يومي هذا و إني لأرجو أن يحفظني اللَّه تعالى فيما بقي، قال: فأنزل اللَّه تعالى (التوبة 117، 118، 119): {لقد تاب اللَّه عَلَى النبي والمهاجرين والأنصار الذين اتبعوه في ساعة العسرة}حتى بلغ {إنه بهم رؤوف رحيم وعَلَى الثلاثة الذين خلفوا حتى إذا ضاقت عليهم الأرض بما رحبت}حتى بلغ: {اتقوا اللَّه و كونوا مع الصادقين}قال كعب: واللَّه ما أنعم اللَّه علي مِنْ نعمة قط بعد إذ هداني للإسلام أعظم في نفسي مِنْ صدقي رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أن لا أكون كذبته فأهلك كما هلك الذين كذبوا؛ إن اللَّه تعالى قال للذين كذبوا حين أنزل الوحي شر ما قال لأحد، فقال اللَّه تعالى (التوبة 95، 96): {سيحلفون باللَّه لكم إذا انقلبتم إليهم لتعرضوا عَنْهم فأعرضوا عَنْهم؛ إنهم رجس ومأواهم جهنم جزاء بما كانوا يكسبون يحلفون لكم لترضوا عَنْهم، فإن ترضوا عَنْهم فإن اللَّه لا يرضى عَنِ القوم الفاسقين} قال كعب: كنا خلفنا أيها الثلاثة عَنْ أمر أولئك الذين قبل مِنْهم رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم حين حلفوا له فبايعهم واستغفر لهم، وأرجأ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أمرنا حتى قضى اللَّه تعالى فيه بذلك، قال اللَّه تعالى: {وعَلَى الثلاثة الذين خلفوا}وليس الذي ذكر مما خلفنا تخلفنا عَنِ الغزو، وإنما هو تخليفه إيانا، وإرجاؤه أمرنا عمن حلف له واعتذر إليه فقبل مِنْه. مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ka’b ibn Mäligiň (Allah ondan razy bolsun) gözleri kör bolandan soň, onuň elinden tutup ýöreden ogly Abdulladan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men (kakam) Ka’b ibn Mäligiň (Allah ondan razy bolsun) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen Tebuk söweşine gatnaşyp bilmedigi hakynda gürrüň berip, şeýle diýenini eşitdim: “Men Tebuk söweşinden başga, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gatnaşan söweşleriniň hiç birinden galmandym, diňe Bedr söweşinden galypdym. Ýöne Bedr söweşinden galan adamlaryň hiç birini hem ýazgarmaýardylar. Çünki Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem we musulmanlar Bedr söweşinde söweş üçin däl-de, Kureýişleriň söwda kerwenlerini ellerinden almak üçin çykypdylar. Allah Tagala olary habarlary bolmazdan, duýdansyz ýagdaýda duşmanlary bilen bir ýere jemledi. Men Akaba[1] gijesi Yslama ýardam bermek üçin beýgat (äht) edilende Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyndadym. Hernäçe, Bedr söweşi halk arasynda Akaba gijesinden meşhur bolsa-da, men Bedr söweşine gatnaşmaklygy Akaba gijesinden üstün görmezdim. Meniň Tebuk söweşine Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bilelikde gatnaşmazlygymyň asyl sebäbi şudur:
“Men öň hiç haçan Tebuk söweşinden galan wagtymdaky ýaly kuwwatly we barly (baý) bolmandym. Wallahy, meniň hiç haçan iki sany düýäm bolmandy, emma bu söweşde meniň iki düýäm bardy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bu söweşe çenli, haýsy bir söweşe gitmekçi bolsa, şol gitjek ýerini aç-açan aýtman, başga bir ýere gitjek ýaly bolup görünerdi. Emma bu söweşiň jokrama yssyda, uzak we heläk ediji ýolçulykda boljakdygy we köp sanly duşman bilen garşylaşjakdygy sebäpli, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem söweşe taýýarlyk görmekleri üçin musulmanlara gitjek ýerini aç-açan habar berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen birlikde söweşe gatnaşjak musulmanlaryň sany şeýle köpdi, hat-da olaryň atlaryny bir kitaba sygdyryp hem boljak däldi.
Ka’b (Allah ondan razy bolsun) sözlerini dowam etdirip, şeýle diýdi: Söweşden galmak isleýänleriň sany örän azdy. Olar hem eger-de özleri hakda Allahdan wahyý geläýmese, munuň bilinmän gizlin galjakdygyny güman ederdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bu söweşe miweleriň bişen wagty, agaçlar saýa berip başlan wagty gidipdi. Bular bolsa meni özüne çekip, maýyl ediji zatlardy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem we musulmanlar söweşe taýýarlanyp başladylar. Men hem her gün irden olar bilen bilelikde söweşe taýýarlanmak üçin çykardym, emma welin hiç zat etmezden yzyma dolanardym.
Öz-özüme: “Men muny islän wagtym edip bilerin” diýerdim. Her kim çyny bilen taýýarlyk görerdi, men bolsam, öňki halymda dowam etdim. Bir gün irden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem musulmanlar bilen birlikde ýola düşdiler. Meniň bolsa hiç hili taýýarlygym ýokdy. Men ir bilen ýene-de taýýarlanmak üçin öýden çykdym, ýöne hiç zat etmezden yzyma dolandym. Men şu ýagdaýda dowam edip geldim, adamlar bolsa, eýýäm söweşe tarap howlugyp ýola düşüp gitdiler. Olaryň yzlaryndan ýeteýin diýdim, käşgä şeýle eden bolsadym. Emma men muny hem başarmadym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem söweşe gidenden soňra, adamlaryň arasyna çykan wagtym, maňa meňzeş adamlaryň diňe, munafyk diýlip tanalýan ýa-da Allahyň uzurly eden, ejiz bendeleriniň arasynda özümi görmekligim meni diýseň gynandyrýardy.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem tä Tebuka barýança meni ýatlamandyr. Tebukda adamlaryň içinde otyrka: “Ka’b ibn Mälik näme etdi?” diýip sorapdyr. Şol wagt Benu Selime taýpasyndan bir adam: “Ýa Resulallah! Ony, iki sany owadan dony[2] we iki tarapyna seredip özüne bolan buýsanjy onu Medinede saklap galdy” diýipdir. Şol wagt Mugaz ibn Jebel (Allah ondan razy bolsun) ol adama: “Sen nähili erbet zat aýtdyň!” diýdi. “ Wallahy, ýa Rasulallah! Biz onuň hakynda diňe ýagşylykdan başga hiç zat bilmeýäris” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gürlemän dymdy. Şol wagt ak reňke bürenip, salgymyň içinde, uzaklardan gelýän bir adamy gördi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “(Bu gelýän) Ebu Haýseme bolaýsady” diýdi. Ine, ol (söweşe ýardam bermek üçin) bir saag[3] hurma sadaka berende munafyklar tarapyndan (Allah seniň beren şu saag hurmaňa mätäçmi diýip) kemsidilen, Ebu Haýseme El-Ensary bolup çykdy. Ka’b sözüni dowam etdirip, şeýle diýdi:
Haçan-da men, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň Tebukdan çykyp, (Medinä) tarap dolanyp gaýdanyny eşidenimde, meni agyr bir gaýgy-hasrat gurşap aldy. Ýalan sözleri toslamaga başladym. Öz-özüme: “Ertir Onuň gazabynyň aşagyndan nädip çykyp bilerin?” diýdim. Ýakyn garyndaşlarymyň her biriniň aýdan pikirlerini diňläp gördüm. Haçan-da, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gelýändigini aýdanlarynda, kellämdäki ähli ýalan pikirler ýok bolup gitdi. Bu ýol bilen hiç-haçan ondan gutulup bilmejekdigime düşündim we diňe hakykaty aýtmaklygy ýüregime düwdüm. Şeýlelik-de, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ir bilen dolanyp geldi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem adatça sapardan dolanyp gelende ilki bilen mesjide girip, iki rekagat namaz okardy, soňra adamlaryň arasynda oturardy. Bu gezek hem şeýle etdi. Söweşden galan adamlar Onuň ýanyna gelip, näme sebäpden söweşe gitmediklerini ant içip, düşündirip başladylar. Olaryň segsenden gowurak adamdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olaryň açyklap aýdan uzurlaryny we ähtlerini kabul etdi. Allahdan bagyşlanmaklaryny diledi we iç ýüzlerini (ýagny, aýtman goýan syrlaryny) Allah Tagala tabşyrdy.
Soňra men geldim. Oňa salam berdim. Ol gaharly adamyň ýylgyryşy ýaly ýylgyryp: “Gel!” diýdi. Men Onuň ýanyna ýöräp geldim-de, öňüne geçip otyrdym. Ol maňa: “Sen näme üçin söweşden galdyň, müner ýaly düýe-de satyn almadyňmy näme?” diýdi. Men Oňa:
“Ýa Resulallah! Allaha kasam bolsun, eger-de Sizden başga, dünýäde islendik bir adamyň öňünde oturan bolsadym, bahana tapyp onuň gazabyndan gutulup biljekdigime gözüm ýetýär, çünki men muny gowy oňarýaryn. Emma Wallahy, eger-de men bu gün ýalan sözläp, Sizi menden razy bolar ýaly etsem-de, Allah tiz wagtdan Size dogrusyny bildirip, maňa gazap etjegiňizi bilýärin. Eger-de dogrusyny aýtsam, Siziň maňa gaharyňyz geler, ýöne men, dogrusyny aýtmak bilen Allahdan haýyrly bir çykalganyň boljagyny umyt edýärin. Wallahy, meniň hiç bir uzurum (sebäbim) ýokdy. Wallahy, men Sizden galan wagtymdaky ýaly hiç haçan güýçli-kuwwatly we barly-baý bolup görmändim” diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Ynha, bu adam dogrusyny aýtdy. Indi git-de, tä özüň hakda Allahyň hökümi gelýänçä garaşyber!” diýdi.
Benu Selime taýpasyndan birnäçe adamlar turup, meniň yzymdan geldiler, olar maňa: “Wallahy, biz seniň mundan öň hiç haçan günä iş edeniňi görmedik. Sen hem beýleki söweşden galan adamlar ýaly bir bahana tapan bolsaň bolmadymy. Günäleriň bagyşlanmagy üçin Allahyň Resuly sallallahu aleýhi wesellemiň saňa etjek birje dilegi ýeterlik bolardy ahyryn!” diýdiler.
Ka’b şeýle diýdi: “Wallahy, olar maňa durmadan şeýle bir gyjalat berdiler welin, hat-da men yzyma dolanyp, Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme men ýalan sözledim diýesim gelip gitdi”. Soňra men olardan: “Menden başga-da bu ýagdaýa düşen adam barmy?” diýip soradym. Olar: “Hawa, bu ýagdaýa düşen ýene iki adam bar. Olar hem seniň aýdyşyň ýaly aýtdylar we olara-da saňa aýdylyşy ýaly aýdyldy” diýdiler. Men: “Ol iki adam kimler?” diýdim. Olar: “Murara ibn Raby’a El-A’mry we Hiläl ibn Umeýýe El-Wakyfyý diýip, Bedr söweşine gatnaşan, görelde almaga mynasyp bolan, iki sany salyh şahsyýetiň adyny tutdylar. Bu iki adamyň adyny tutanlarynda, men yza dolanmakdan ýüz öwrüp, ýoluma dowam etdim.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem adamlara bu söweşe gatnaşmadyklaryň içinden diňe biz üçümiz bilen gürleşmekligi gadagan etdi.
Ka’b sözini şeýle dowam etdi: “Şondan soň adamlar bizden uzakda durdylar (ýa-da olar bize bolan garaýyşlaryny üýtgetdiler). Hat-da meniň gözüme öz ýurdum özüme keseki ýaly bolup göründi, bu ýerler öňki tanan ýerlerim däl ýalydy. Biz elli günläp şu ýagdaýda galdyk. Meniň iki dostum hem aglamakdan başga çäre tapman, öýlerinde boýunlaryny büküp galdylar.
Emma, men olaryň içinde iň ýaşy we iň kuwwatlysy bolandygym sebäpli, öýden çykyp, musulmanlar bilen jemagatly namazlara gatnaşardym, bazarlara-da aýlanardym, ýöne welin hiç kim meniň bilen gürleşmezdi. Namazdan soň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň mejlisine gelip, Oňa salam bererdim we öz-özüme: “Salamymy almak üçin dodaklaryny gymyldatdymyka ýa gymyldatmadymyka?” diýip sorardym. Soňra men Oňa golaýrak bir ýerde namaz okardym we assyrynlyk bilen, bildirmän Oňa serederdim. Haçan-da men namaza duranymda, Ol maňa serederdi, men Oňa seredenimde bolsa, Ol menden ýüz öwürerdi.
Musulmanlaryň menden ýüz öwürmeleri uzaga çekenligi sebäpli, men dogan-oglanym we iň eziz görýän adamym bolan, Ebu Katadanyň bakjasynyň haýatyndan aşyp, oňa salam berdim. Wallahy, ol meniň salamymy hem almady. Men oňa ýüzlenip: “Eý Ebu Katada, Allahyň haky üçin senden soraýaryn, sen meniň Allahy we Onuň Resulyny nähili söýýändigimi bilýärsiňmi?” diýip soradym. Ol maňa jogap bermedi. Sözümi ýene-de kasam edip gaýtaladym, ol ýene jogap bermedi. Üçünji gezek, Allahyň haky üçin soraýaryn!” diýdim. Ol maňa: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir!” diýip jogap berdi. Gözlerimden dolup ýaş akdy. Haýatdan aşyp, yzyma dolandym.
Bir gün Medinäniň bazarynda aýlanyp ýörkäm, azyk önümlerini satmak üçin Medinä gelen, Şamly daýhanlardan biri: “Maňa Ka’b ibn Mäligiň öýüni kim görkezip biljek?” diýdi. Hemme adamlar yşarat edip meni görkezip başladylar. Ol meniň ýanyma gelip, Gassan[4] patyşasynyň hatyny gowşurdy. Men kätipdim, şol sebäpli hem haty dessine açyp okadym. Hatda:
“Salamdan soň, dostuňyzyň[5] sizden ýüz öwürendigini eşitdik. Allah sizi kemsidiljek we gadyryňyz bilinmejek bir ýerde goýmasyn. Derrew biziň ýanymyza gel, biz seni hormat bilen garşylarys!” diýip ýazylypdyr.
Haty okap, bu-da maňa gelen bir bela[6] diýip, ony tamdyra salyp otladym. Elli günüň kyrk güni geçdi, ýöne henizem wahy gelmedi. Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň iberen bir ilçisi geldi. Ol maňa:
“ Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem saňa aýalyňdan aýry bolmaklygyňy emr etdi”[7] diýdi. Men: “Ony boşadaýynmy ýa näme edeýin?” diýip soradym. Ol: “Ýok, ýöne oňa ýakynlaşman, daş durjaksyň” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem beýleki iki ýoldaşyma-da edil şonuň emri iberipdir.
Soňra men aýalyma: “Eneň-ataň ýanyna bar-da, bu mesele hakynda Allahyň hökmi gelýänçä, olar bilen bile boluber” diýdim. Hiläl ibn Umeýýäniň aýaly (ýagny, şol üç adamyň biri) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp: “Ýa Resulallah! Hiläl ibn Umeýýe gaty garry adam, onuň hyzmat eder ýaly hyzmatçysy hem ýok. Oňa hyzmat etsem ýaman görmersiňizmi? diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ýok, görmerin, ýöne saňa asla ýakynlaşmasyn!” diýdi. Ol aýal: “Wallahy, onuň hereket etmäne hiç hili mejaly ýok. Allahdan ant içýärin, onuň bu iş başyna geleni bäri, durmadan aglap otyr” diýdi. Ka’b sözüne şeýle dowam etdi:
Ýakyn garyndaşlarymdan biri maňa: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden aýalyň saňa hyzmat etmegi üçin rugsat sorap gör, Hilal ibn Umeýýäniň aýalyna rugsat beripdirä” diýdi. Men: “Ýok, men muny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden sorap biljek däl, men muny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden sorasam maňa näme diýjegi belli däl, çünki men heniz ýaş ýigit” diýdim.
Men bu ýagdaýda ýene-de on gün galdym. Şeýlelikde, adamlaryň biziň bilen gürleşmeklerine gadagan edileninden bäri elli gün geçipdi. Ellinji gün diýilende öýlerimiziň biriniň üstünde ertir namazyny okadym. Allah Tagalynyň (Kuranda)[8] biz hakda aýdyşy ýaly, içim gysyp, ýüregim daralyp, ýer ýüzüniň şeýle giňligine garamazdan, meniň üçin dar bolup duran halynda otyrkam, Sel’ dagyna depesinden biriniň bar güýji bilen: “Eý Ka’b ibn Mälik! Saňa buşluk bolsun!” diýip gygyran sesini eşitdim. Bir ýeňilligiň gelendigini bilip, dessine şol bada sejdä gitdim.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ertir namazyny okan wagty, Allah Azza we Jelläniň biziň tobamyzy kabul edendigini adamlara yglan edipdir. Adamlar bize tarap buşlamak üçin ylgapdyrlar. Beýleki iki ýoldaşlaryma-da buşlamaga gidipdirler. Bir adam maňa tarap atly çapyp gaýtdy, Eslem taýpasyndan biri maňa tarap ylgap, daga mündi. Onuň sesi atlydan has tiz gelip ýetdi. Sesini eşiden adamym ýanyma gelip meni buşlanda, buşlugyna egnimdäki iki eşigimi-de çykaryp oňa geýdirdim. Wallahy, Allahdan ant içýärin, şol gün mende şolardan başga eşigim ýokdy.
Soňra men karzyna iki sany eşik alyp geýdim-de, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi görmek üçin ýola düşdüm. Adamlar topar-topar bolup, meniň tobamyň kabul bolmagy mynasybetli gutlaýardylar we “Allahyň seni bagyşlamagy gutly bolsun!” diýýärdiler.
Mesjide giren wagtym Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem adamlaryň arasynda otyrdy. Şol bada Talha ibn Ubeýdullah (Allah ondan razy bolsun) howlugyp ýerinden turup geldi-de, meniň elimden gysyp, meni gutlady.
Wallah, muhajirleriň içinde Talhadan başga hiç kim ýerinden turmady. Ka’b munuň üçin hiç haçan Talhany unutmady. Ka’b sözüni şeýle dowam etdi:
Haçanda men Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme salam berenimde, Onuň ýüzi şatlykdan ýaňa parlaýardy. Ol maňa: “Eneň seni doguraly bäri geçen günleriň içinde iň haýyrlysy bilen seni gutlaýaryn!” diýdi. Men: “Ýa Resulallah! Siziň tarapyňyzdanmy ýa-da Allahyň tarapyndanmy ?[9]” diýip soradym. Ol: “Ýok, Azyz we Jelil bolan Allah tarapyndandy” diýip jogap berdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şatlanan wagty, Onuň ýüzi göýä aýyň parçasy ýaly parlardy. Biz muny Onuň ýüzünden bilerdik. Haçanda, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öňünde oturan wagtym men oňa: “Ýa Resulallah! Tobamyň kabul bolmagynyň şükranasy üçin ähli baýlygymy Allah we Resulynyň ýolunda sadaka bermek isleýärin” diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Malyňdan bir bölegini özüňde saklap galmagyň, seniň üçin has haýyrly bolardy” diýdi. Men: “Haýbardan düşen paýymy saklap galaryn” diýdim. Soňra ýene-de: “Ýa Resulallah! Elbetde, Allah Tagala meni diňe dogry sözüm üçin halas etdi. Galan ömrümde-de dogry sözlemek meniň tobamdan bolar” [10] diýdim.
Allaha kasam bolsun, Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme şu sözleri aýdan günümden bäri, Allah Tagalanyň dogry söz üçin meni sylaglaýşy ýaly hiç bir musulmany sylaglalaýşyny bilmeýärin. Wallahi, bu sözleri Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme aýdan günümden, şu günki güne çenli bilip durup, hiç ýalan sözlemedim. Galan ömrümde-de Allah Tagala meni ýalan sözden gorar diýip umyt edýärin!”. Ka’b sözüni dowam etdirip, şeýle diýdi:
“Allah Tagala soňra şu aýaty indirdi:
“Söweşe gitmek islemeýänlere rugsat berendigi üçin, Allahyň Pygamberi bagyşlaýşy ýaly, Pygambere tabyn bolan muhajirler bilen ensarylaryň söweş wagty ikigöwünli, gowşak hereket etmekleri sebäpli eden tobalaryny hem kabul etdi. Çünki, Ol Mähirlidir, Rehim- şepagatlydyr.
Söweşden yza galan (we özleri barada höküm bermeklik gijä goýulan) ol üç kişiniň) tobalaryny Allah kabul etdi. Çünki, olar şeýle agyr ýagdaýa düşüp, giň dünýä olara dar göründi, wyždanlary hem özlerine azap berdi. Netijede, olar Allahyň jezasyndan halas bolmak üçin Allahyň gapysyndan başga baryljak ýeriň ýoklugyna düşündiler, diňe şondan soň, öňki ýagşy ýagdaýlaryna gaýdyp barsynlar diýip, Allah olaryň tobalaryny kabul etdi. Takyk, Allah tobalary kabul edýändir, Rehim-şepagatlydyr.
Eý, iman getirenler! Allahyň emirlerine garşy gelmekden gorkuň we dürs (dogry) ynsanlar bilen birlikde boluň!”{Toba:117–119} Ka’b şeýle diýdi:
“Wallahy, Allah Tagala meni Yslama hidaýat edenden soňra, maňa beren nygmatlarynyň içinde iň ulusy, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda dogry sözlemek we ýalan sözlänler ýaly ýalan sözläp heläk bolup gitmezlikdi” diýdi. Çünki, Allah Tagala ýalan sözlänler hakynda wahyý inderen wagty, hiç kim hakynda aýtmadyk, agyr sözleri aýdyp, şeýle diýdi:
“Söweşden dolanyp, olaryň ýanyna baran wagtyňyz, özlerini bagyşlamagyňyz üçin Allahyň ady bilen kasam ederler. Siz olardan ýüz öwüriň! (Olardan hasap soramaň!) Çünki, olar şeýle murdar kişilerdir (hasap soramak, käýemek bilen olar ýola gelmezler). Edip ýören günäleri sebäpli olaryň mekany dowzah bolar.
Sizi razy etmek üçin Allahyň ady bilen kasam edýärler. Ýöne bilip goýuň, siz olardan razy bolsaňyz-da, (ýoldan çykan) ol pasyklardan Allah hiç haçan razy bolmaz.”{Toba : 95- 96 }
Ka’b şeýle diýdi: “Biz, üçümiziň meselesi, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň kasamlaryny kabul edip, özlerinden äht aldygy we Allahyň bagyşlamgyny diledigi kişileriň bagyşlanmagyndan (elli gün) soňa goýuldy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem biziň meselämizi tä, Allah Tagalanyň Özi höküm berýänçä yza süýşürdi.
Allah Tagalanyň aýdan: “Söweşden yza galan ol üç kişi ...” aýatyndaky yza galmakdan maksat, söweşden yza galmak däl-de, söweşden galanlaryň kasam edip, ötünç soran wagtlarynda uzurlary kabul edilenlerden aýry tutulyp, biz hakda hökümüň gijä (yza) galmaklygy göz öňüne tutulýar”. "

وفي رواية: أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم خرج في غزوة تبوك يوم الخميس، وكان يحب أن يخرج يوم الخميس.

Başga bir rowaýatda:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Tebuk söweşine penşenbe güni çykypdy, çünki Ol penşenbe güni çykmagy gowy görerdi” diýilýär .

وفي رواية: كان لا يقدم مِنْ سفر إلا نهارا في الضحى، فإذا قدم بدأ بالمسجد فصلى فيه ركعتين ثم جلس فيه.

Başga ýene bir rowaýatda bolsa:

“Ol sapardan yzyna, diňe gündiz guşluk wagtynda dolanardy. Sapardan gelen wagty ilki bilen mesjide baryp, iki rekagat namaz okardy, soňra şol ýerde oturardy” diýilýär.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1]Akaba – Mekgä golaý bir ýeriň adydyr. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ensary musulmanlar bilen gizlinlikde duşuşyp, äht eden ýerleri.
[2]Ýagny gymmat bahaly dony.
[3]ölçeg birligi: ortaça adamyň dört goşawujy
[4]Gassanidler – Şamyň töwereginde ýerleşýän Wizantiýa boýun bolan hristiýän araplar
[5] Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi göz öňüne tutýar.
[6]Synag
[7]Ýagny bile ýatmaly däl diýdigi
[8]Ýagny bu hakda Kuranda-da bardyr.
[9]Ýagny Ka’b kim tarapyndan bagyşlandym, diýmek isläpdir.
[10]Ýagny galan ömrümde-de hiç haçan ýalan sözlemerin diýdi”

22

وعَن أبي نجيد - بضم النون وفتح الجيم- عمران بن الحصين الخزاعي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما أن امرأة مِنْ جهينة أتت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وهي حبلى مِنَ الزنا فقالت: يا رَسُول اللَّهِ أصبت حدا فأقمه علي فدعا نبي اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وليها فقال: (أحسن إليها فإذا وضعت فائتني بها) ففعل، فأمر بها نبي اللَّه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فشدت عليها ثيابها ثم أمر بها فرجمت ثم صلى عليها. فقال له عمر: تصلي عليها يا رَسُول اللَّهِ وقد زنت قال: (لقد تابت توبة لو قسمت بين سبعين مِنْ أهل المدينة لوسعتهم، وهل وجدت أفضل مِنْ أن جادت بنفسها لله عَزَّ وَجَلَّ) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Nujeýd Ymran ibn Husoýn El-Huza’yýdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gün Juheýne taýpasyndan bir aýal, zynadan göwreli bolan halynda, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip, şeýle diýdi: “Ýa Resulallah! Jeza berilýän bir günä iş etdim, meniň jezamy ber!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ol aýalyň ýakyn bir garyndaşyny çagyryp: “Bu aýala gowy edip seret, çagasy bolandan soň ony meniň ýanyma getir” diýdi.
Ol adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň diýişi ýaly etdi. Çagasy bolandan soň ol aýaly getirdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ol aýalyň eşikleriniň berk daňylmagyny emr etdi. Soňra Onuň emri bilen ol aýal rejm edilip öldürildi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa jynaza namazyny okady.
Hezreti Omar (Allah ondan razy bolsun): “Ýa Resulallah! Zyna eden aýala jynaza namazyny okaýarsyňmy?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ol şeýle bir toba etdi, eger-de onuň tobasy Medinede ýaşaýanlaryň ýetmiş sanysyna paýlanyp berilse-di, olaryň hemmesine ýeterdi. Sen, öz janyny Allah üçin pida etmekden has gowy bir zat gördüňmi?!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

23

وعَنِ ابْن عباس وانس ابن مالك رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (لو أن لابن آدم وادياً مِنْ ذهب أحب أن يكون له واديان، ولن يملأ فاه إلا التراب، ويتوب اللَّه عَلَى من تاب) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ibn Abbasdan we Enes ibn Mälikden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adam oglunyň bir dere doly altyny bolsady, onuň iki dere bolmagyny islärdi. Onuň agzyny toprakdan başga hiç zat doldurmaz. Allah toba edýänleriň tobasyny kabul edýändir”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

24

وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (يضحك اللَّه سبحانه وتعالى إِلَى رجلين يقتل أحدهما الآخر يدخلان الجنة: يقاتل هذا في سبيل اللَّه فيقتل، ثم يتوب اللَّه عَلَى القاتل فيسلم فيستشهد) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Subhanahu wä Tagala biri-birlerini öldürip, ikisi hem Jennete giren, iki sany adamyň üstünden güler . Olaryň biri Allah ýolunda söweşen wagty, beýlekisi tarapyndan şehit ediler. Soňra öldüren adam hem toba edip musulman bolar we ol hem Allah ýolunda söwen wagty şehit bolar”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

25

وعَنْ أبي مالك الحارث بن عاصم الأشعري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال، قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (الطهور شطر الإيمان، والحمد لله تملأ الميزان، وسبحان اللَّه والحمد لله تملآن أو تملأ ما بين السماوات والأرض، والصلاة نور، والصدقة برهان، والصبر ضياء، والقرآن حجة لك أو عليك، كل الناس يغدو فبائع نفسه فمعتقها أو موبقها) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

25. Ebu Mälik Haris ibn ‘Asym El-Eş’arydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Päklik imanyň ýarysydyr[1]. “Älhämdulilläh” sözi mizany doldurar[2], “Subhanallahi wel-hamdulillähi” sözleri ýer bilen gökleriň arasyny doldurar. Namaz nurdur, sadaka (imanyň dogrulygyna) delildir we sabyr bir yşykdyr[3]. Kuran seniň peýdaňa ýa zyýanyňa hüjjetdir (delildir)[4] . Her kim ir bilen çykyp nebsini satar, kimi ony azat eder, kimi-de heläk eder”[5].

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

” [1]Alymlaryň aýtmagyna görä, bu hadysdaky iman sözüniň manysy namaz diýmekdir, ýagny täret almak namazyň sogabynyň ýarysyna barabardyr diýmekligi aňladýar. Käbir alymlaryň aýtmagyna görä bolsa, bu ýerdäki päkligiň manysy ýüregiň arassalygyny ýa-da günälerden arassa bolmagy aňladýar diýipdirler.
[2]Sogapdan doldurar
[3] ýagtylykdyr
[4]Ýagny, onuň bilen amal edip etmezligine baglydyr
[5]Ýagny Allahyň emrlerini edip nebsini Allaha satyp Jennet gazanar ýa-da nebsiniň haý-höweslerine eýerip özüni şeýtana satyp, ony heläk eder.”

26

وعَنْ أبي سعيد سعد بن مالك بن سنان الخدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن ناساً مِنَ الأنصار سألوا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأعطاهم، ثم سألوه فأعطاهم حتى نفد ما عنده، فقال لهم حين أنفق كل شيء بيده: (ما يكن عندي مِنْ خير فلن أدخره عَنْكم، ومن يستعفف يعفه اللَّه، ومن يستغن يغنه اللَّه، ومن يتصبر يصبره اللَّه، وما أعطي أحد عطاء خيراً وأوسع مِنَ الصبر) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Sa’yd Sa’d ibn Mälik ibn Sinan Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek Ensarylardan birtopar adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden bir zatlar islediler. Ol hem berdi. Soňra ýene soradylar, ýene berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem elindäkiler tükenýänçä berdi. Elindäki ähli zatlary berenden soňra, olara şeýle diýdi: “Elimde nämäm bar bolsa, ony sizden gysganman bererdim. (Ýöne şuny bilip goýuň!) kimde-kim dilegçilikden, tamakinçilikden halas bolmaklygy isleýän bolsa, Allah ondan halas eder. Kim başgalara mätäç bolmagy islemeýän bolsa, Allah ony hiç kime mätäç etmez. Sabyrly bolmak isleýän adamy, Allah sabyrly eder. Hiç bir ynsana, sabyr etmekden haýyrly has uly döwlet peşgeş berlen däldir”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

27

"وعَنْ أبي يحيى صهيب بن سنان رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال، قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (عجباً لأمر المؤمن! إن أمره كله له خير وليس ذلك لأحد إلا للمؤمِنِ: إن أصابته سراء شكر فكان خيراً له، وإن أصابته ضراء صبر فكان خيراً له) رَوَاهُ مُسْلِمٌ .
."

Ebu Ýahýa Suhaýb ibn Sinandan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Mu’miniň ajap bir haly bardyr! Onuň ähli ahwaly özi üçin haýyrdyr. Bu ýagdaý diňe mu’mine mahsusdyr; Begenen wagty şükür eder, bu onuň üçin haýyrdyr. Başyna bir bela gelse sabyr eder, bu-da onuň üçin haýyrdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

28

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: لما ثقل النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم جعل يتغشاه الكرب. فقالت فاطمة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها: واكرب أبتاه! فقال: (ليس عَلَى أبيك كرب بعد اليوم) فلما مات قالت: يا أبتاه أجاب رباً دعاه، يا أبتاه جنة الفردوس مأواه، يا أبتاه إِلَى جبريل ننعاه. فلما دفن قالت فاطمة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها: أطابت أنفسكم أن تحثوا عَلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم التراب! رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň hassalygy artyp, ejir çekýän wagtlary, (gyzy) Fatyma (Allah ondan razy bolsun): “Wah, kakajan nähili ejir çekýärsiň!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu günden soň seniň kakaňa ejir çekmek ýokdur” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem wepat edenden soň Fatyma: “Eý Robbunuň çakylygyny kabul eden kakamjan! Jaýy Jennet-ul-Firdöws bolan kakamjan! Ölüm habaryny Jebraýyla aýtmaly bolan kakamjan!” diýip gözýaş etdi.
Depin edilenden soňra Fatyma (Allah ondan razy bolsun): “Resulallah sallallahu aleýhi wesellemiň üstünden toprak seçmäge nädip dözüp bildiňiz?!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Buhary)

29

"وعَنْ أبي زيد أسامة بن زيد بن حارثة مولى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وحبه وابن حبه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: أرسلت بنت النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إن ابني قد احتضر فاشهدنا. فأرسل يقرئ السلام ويقول: (إن لله ما أخذ، وله ما أعطى، وكل شيء عنده بأجل مسمى، فلتصبر ولتحتسب) فأرسلت إليه تقسم عليه ليأتينها، فقام ومعه سعد بن عبادة ومعاذ بن جبل وأبي ابن كعب وزيد بن ثابت ورجال رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُم، فرفع إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم الصبي، فأقعده في حجره ونفسه تقعقع ففاضت عيناه. فقال سعد: يا رَسُول اللَّهِ ما هذا فقال: (هذه رحمة جعلها اللَّه تعالى في قلوب عباده. مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. ومعنى (تقعقع) : تتحرك وتضطرب.
"

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öň gulçulykdan azat eden we Onuň iň gowy görýän adamy we iň gowy görýän adamsynyň ogly Ebu Zeýd Usäme ibn Zeýd ibn Harisden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gyzy (Zeýneb kakasyna): “Oglum jan tabşyrjak bolýar, haýyş edýän bize geläýiň” diýip habar ýollady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem gyzyna salam ýollap: “Alanam, berenem Allahdyr. Onuň ýanynda her bir zadyň, özüniň belli bir möhleti bardyr. Sabyr etsin we sogabyny umyt etsin!” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gyzy hökman gelsin diýip kasam edip, ýene-de habar ýollady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýerinden turup gyzyna tarap gitdi. Onuň ýany bilen Sa’d ibn Ubada, Mu’az ibn Jebel, Ubeýý ibn Ka’b, Zeýd ibn Säbit we birnäçe sahabalar (Allah olardan razy bolsun) gitdiler. Çagany Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň eline berdiler. Ony gujagyna aldy. Çaga zordan demini alyp, titräp ýatyrdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gözlerinden ýaş akyp gitdi. Muny gören, Sa’d: “Ýa Resulallah! Bu (göz ýaşlar) näme?!” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu Allah Tagalanyň Öz bendeleriniň kalplarynda goýan rahmetidir” diýip jogap berdi”. "

وفي رواية: في قلوب من شاء مِنْ عباده، وإنما يرحم اللَّه مِنْ عباده الرحماء.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“(Bu göz ýaş) öz bendeleriniň içinde, islän adamsynyň kalbynda ýerleşdiren rahmetidir. Allah diňe merhemetli bendelerine rehim edýändir”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

30

وعَنْ صهيب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: كان ملك فيمن كان قبلكم وكان له ساحر، فلما كبر قال للملك: إني قد كبرت فابعث إلي غلاما أعلمه السحر. فبعث إليه غلاما يعلمه، وكان في طريقه إذا سلك راهب فقعد إليه وسمع كلامه فأعجبه، وكان إذا أتى الساحر مر بالراهب وقعد إليه فإذا أتى الساحر ضربه فشكا ذلك إِلَى الراهب فقال: إذا خشيت الساحر فقل حبسني أهلي وإذا خشيت أهلك فقلحبسني الساحر. فبينما هو عَلَى ذلك إذ أتى عَلَى دابة عظيمة قد حبستالناس. فقال: اليوم أعلم الساحر أفضل أم الراهب أفضل فأخذ حجرا فقال: اللَّهم إن كان أمر الراهب أحب إليك مِنْ أمر الساحر فاقتل هذه الدابة حتى يمضي الناس. فرماها فقتلها ومضى الناس. فأتى الراهب فأخبره فقال له الراهب: أي بني أنت اليوم أفضل مِني قد بلغ مِنْ أمرك ما أرى! وإنك ستبتلى فإن ابتليت فلا تدل علي. وكان الغلام يبرئ الأكمه والأبرص ويداوي الناس مِنْ سائر الأدواء فسمع جليس للملك كان قد عمي فأتاه بهدايا كثيرة فقال: ما ها هنالك أجمع إن أنت شفيتني. فقال: إني لا أشفي أحدا إنما يشفي اللَّه تعالى فإن آمنت باللَّه دعوت اللَّه فشفاك. فآمن باللَّه فشفاه اللَّه تعالى. فأتى الملك فجلس إليه كما كان يجلس فقال له الملك: من رد عليك بصرك قال:ربي. قال: أولك رب غيري قال: ربي وربك اللَّه. فأخذه فلم يزل يعذبه حتى دل عَلَى الغلام.فجيء بالغلام فقال له الملك: أي بني قد بلغ مِنْ سحرك ما تبرئ الأكمه والأبرص وتفعل وتفعل! فقال: إني لا أشفي أحدا إنما يشفي اللَّه تعالى. فأخذه فلم يزل يعذبه حتى دل عَلَى الراهب. فجيء بالراهب فقيل له ارجع عَنْ دينك فأبى، فدعا بالمِنْشار فوضع المِنْشار في مفرق رأسه فشقه به حتى وقع شقاه. ثم جيء بجليس الملك فقيل له ارجع عَنْ دينك فأبى فوضع المِنْشار في مفرق رأسه فشقه به حتى وقع شقاه. ثم جيء بالغلام فقيل له ارجع عَنْ دينك فأبى، فدفعه إِلَى نفر مِنْ أصحابه فقال: اذهبوا به إِلَى جبل كذا وكذا فاصعدوا به الجبل فإذا بلغتم ذروته فإن رجع عَنْ دينه وإلا فاطرحوه. فذهبوا به فصعدوا به الجبل فقال: اللَّهم اكفنيهم بما شئت. فرجف بهم الجبل فسقطوا وجاء يمشي إِلَى الملك. فقال له الملك: ما فعل أصحابك فقال: كفانيهم اللَّه تعالى. فدفعه إِلَى نفر مِنْ أصحابه فقال: اذهبوا به فاحملوه في قرقور وتوسطوا به البحر فإن رجع عَنْ دينه وإلا فاقذفوه. فذهبوا به فقال: اللَّهم اكفنيهم بما شئت. فانكفأت بهم السفينة فغرقوا وجاء يمشي إِلَى الملك. فقال له الملك: ما فعل أصحابك فقال: كفانيهم اللَّه تعالى. فقال للملك: إنك لست بقاتلي حتى تفعل ما آمرك به. قال: ما هو قال: تجمع الناس في صعيد واحد وتصلبني عَلَى جذع ثم خذ سهما مِنْ كنانتي ثم ضع السهم في كبد القوس ثم قل بسم اللَّه رب الغلام ثم ارمني فإنك إذا فعلت ذلك قتلتني. فجمع الناس في صعيد واحد وصلبه عَلَى جذع ثم أخذ سهما مِنْ كنانته ثم وضع السهم في كبد القوس، ثم قال بسم اللَّه رب الغلام، ثم رماه فوقع السهم في صدغه فوضع يده في صدغه فمات. فقال الناس: آمنا برب الغلام. فأتي الملك فقيل له: أرأيت ما كنت تحذر قد واللَّه نزل بك حذرك: قد آمن الناس. فأمر بالأخدود بأفواه السكك فخدت وأضرم فيها النيران وقال من لم يرجع عَنْ دينه فأقحموه فيها أو قيل له اقتحم. ففعلوا حتى جاءت امرأة ومعها صبي لها فتقاعست أن تقع فيها فقال لها الغلام: يا أمه اصبري فإنك عَلَى الحق .رَوَاهُ مُسْلِمٌ.(ذروة الجبل) : أعلاه، هي بكسر الذال المعجمة وضمها.و (القرقور) بضم القافين: نوع مِنَ السفن. و(الصعيد) هنا: الأرض البارزة. و(الأخدود): الشقوق في الأرض كالنهر الصغير. و(أضرم): أوقد. و(انكفأت): و(تقاعست): توقفت وجبنت.

Suheýbden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Sizden öňki geçen milletleriň içinde bir hökümdar patyşa hem-de onuň jadygöýi bardy. Haçanda jadygöýüň ýaşy bir çene ýetende, patyşa garap: “Men indi garradym, jadygöýlük tilsimlerini öwreder ýaly maňa bir ýaş oglan iber!” diýdi. Patyşa oňa bir ýaş ýigidi iberdi. Ýigit ýolda barýarka Allaha ybadat edip ýören dindar bir ruhana gabat geldi. Onuň bilen oturup söhbetdeş boldy. Ruhanynyň sözleri oglanda uly täsir galdyrdy. Ol ýaş ýigit her gezek jadygöýüň ýanyna baranda, ruhanynyň ýanynda bir salym oturyp, ony diňläp giderdi. Jadygöýüň ýanyna baranda (gijä galdyň diýip) ony urardy. Ýigit bu ýagdaýy dindar ruhana gürrüň berdi. Ruhany oňa: “Eger-de, sen jadygöýden gorksaň: “Öýdäkiler saklady”, öýüňdäkilerden gorksaň: “Jadygöý saklady” diýip aýdarsyň diýdi.
Ýigit bu ýagdaýda dowam edip ýörkä, bir gün onuň öňünden adamlaryň ýoluny saklap duran bir uly wagşy haýwana duş geldi. Ýigit: “Şu gün men jadygöý has üstünmi ýa-da ruhany üstünmi, bilerin?” diýip eline bir daş aldy. Soňra: “Allahym! Eger-de Sen ruhanynyň edýän işini jadygöýüň edýän işinden has gowy görýän bolsaň, onda adamlar geçer ýaly şu wagşy haýwany öldür!” diýip, daşy oňa tarap zyňyp goýberdi. Haýwan öldi, adamlar bolsa, ýollaryna dowam etdirdiler.
Soňra ýigit ruhanynyň ýanyna gelip, bolan wakany gürrüň berdi. Ruhany oňa: “Eý oglum, indi sen menden üstün çykdyň, men indi seniň bu derejä ýeteniňi gördüm. Ýakyn wagtlarda birnäçe synagdyr, belalara duçar bolarsyň. Eger-de şol belalara duçar bolsaň, meni bir görkezäýme!” diýdi.
Ýaş ýigit körleri, pis açan kesellilerei we başga-da birnäçe keselleri bejerip bilýärdi. Patyşanyň kör bolan ýakyn ýaranlaryndan biri muny eşidip, birnäçe sowgatlar bilen oglanyň ýanyna gelip: “Eger-de sen maňa şypa berip, gözlerimi açyp bilseň, şu sowgatlaryň hemmesi seniňki bolar” diýdi. Ýigit: “Men hiç kime şypa berip bilmeýärin. Şypa berýän ýeke-täk Allah Tagalanyň özidir. Eger-de, sen Allah Tagala iman getirseň, onda men Allahdan seniň üçin doga-dileg ederin, Ol hem saňa şypa berer” diýdi.
Ol adam Allah Tagala iman etdi, Allah Tagala-da oňa şypa berdi. Soňra ol adam patyşanyň ýanyna gelip, mejlisde öňki oturan ýerinde oturdy. Patyşa ondan: “Seniň gözüňi kim açyp berdi?” diýip sorady. Ol: “Robbum” diýdi. Patyşa oňa: “Seniň menden başga-da Robbuň barmy?” diýip sorady. Ol adam: “Meniňem, seniňem Robbuň, bir Allahdyr” diýdi.
Patyşa ol adama tä, oglanyň ýerini görkezýänçä, azap baryny berdi. Soňra ol ýaş ýigidi getirdiler. Patyşa oňa: “Eý oglum! Eşidişime görä, seniň jadygöýlügiň körleri, pis açanlaryň kesellerini açmak ýaly derejä baryp ýetipdir we şular ýaly, bular ýaly işleri edýärmişiň, şolar dogrumy?” diýip sorady. Oglan: “Ýok, men hiç kime şypa berip bilmeýärin, şypa berýän diňe Allah Tagalanyň özidir” diýdi.
Soňra patyşa ony hem tä, ruhanyny görkezýänçä urup azap berdi. Soňra ruhanyny getirdiler we oňa diniňden dän diýdiler. Ruhany muňa boýun egmedi. Patyşa bir pyçgy getirdip, ruhanynyň kellesiniň ortarasyndan başlap, her bölegi bir tarapa düşýänçä, ony iki bölege böldürdi.
Soňra patyşanyň ýaranyny getirip, oňa-da diniňden dän, diýdiler. Ol hem boýun egmedi. Onuň hem depesinde pyçgy goýulyp, her bölegi bir tarapa düşýänçä kesip ikä böldiler.
Soňra ýaş ýigidi getirip: “Diniňden dän” diýdiler. Ol hem kabul etmedi. Patyşa ony özüniň birnäçe ýaranlaryna tabşyryp: “Siz muny äkidiňde pylan dagyň çür depesine çykaryň, eger-de dininden dänse ony goýberiň, dänmese welin, ony şol ýerden aşaklygyna taşlaň” diýdi.
Soňra ony äkidip, dagyň depesine çykardylar. Oglan: “Allahym! Meni bularyň elinden isleýşiň ýaly edip, halas et!” diýdi. Soňra dag titredi we olaryň hemmesi dagdan aşaklygyna gaçdy. Oglan ýöräp patyşanyň ýanyna geldi. Patyşa oňa: “Ýanyňdakylara näme boldy?” diýip sorady. Oglan: “Allah Tagala meni olardan halas etdi” diýdi.
Soňra patyşa ony ýene-de birnäçe adamlaryna tabşyryp: “Muny bir gämä mündürip, derýanyň ortarasyna äkidiň. Eger-de dininden dänmese, deňize oklaň!” diýdi.
Soňra ony deňiziň ortarasyna äkitdiler. Oglan ýene-de: “Allahym! Meni bularyň elinden isleýşiň ýaly edip, halas et!” diýip dileg etdi. Şol wagt gämi agdarylyp, içindäkileriň hemmesi gark boldy.
Oglan ýene-de halas bolup, ýöräp patyşanyň ýanyna geldi. Patyşa ondan: “Ýanyňdakylara näme boldy?” diýip sorady. Oglan ýene-de: “Allah Tagala meni olardan halas etdi” diýip jogap berdi we patyşa ýüzlenip: “Meniň diýenlerimi edýänçäň, sen meni öldürip bilmersiň!” diýdi. Patyşa: “Näme ol?” diýip sorady. Oglan:
“Ähli adamlary giň bir meýdana topla, meni hem bir hurma agajyna bagla, soňra ok salynýan gapdan bir ok alyp, ýaýyň ortarasynda goýda: “Oglanyň Robby bolan Allahyň ady bilen” diýip oky atyp goýber. Diňe şeýle etseň, sen meni öldürip bilersiň” diýdi.
Patyşa oglanyň aýdyşy ýaly, adamlary giň bir meýdana toplady, oglany bolsa bir hurma agajyna daňyp goýdy. Soňra onuň ok gabyndan bir ok alyp, ýaýynyň ortarasynda goýup: “Oglanyň Robby, Allahyň ady bilen” diýip oky atyp goýberdi. Ok oglanyň çekgesinden degdi. Oglan çekgesini tutup, şol bada jan berdi. Oňa seredip duran adamlaryň ählisi: “Oglanyň Robbuna iman etdik” diýdiler.
Soňra patyşanyň adamlary onuň ýanyna gelip: “Gördüňizmi! Wallahy, ahyrynda gorkup ýören zadyň başyňa geldi, adamlaryň ählisi iman etdi” diýdiler.
Soňra patyşa köçeleriň başynda çukur gazmaklygy emr etdi we ol çukurlaryň içinde ot ýakyldy. Patyşa: “Dininden dänmedikleri çukurlara taşlaň (ýa-da özlerini şol çukurlara atmaga mejbur ediň)” diýdi.
Onuň emrini ýerine ýetirdiler. Soňra gujagynda çagasy bilen bir aýal geldi. Özüni oda atmakdan gorkup, ýaýdanyp durdy. Şol wagt çaga ejesine garap: “Ejejan, sabyr et! Çünki sen hak dindesiň!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

31

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: مر النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم عَلَى امرأة تبكي عند قبر فقال: (اتقي اللَّه واصبري) فقالت: إليك عني فإنك لم تصب بمصيبتي. ولم تعرفه، فقيل لها إنه النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم. فأتت باب النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فلم تجد عنده بوابين فقالت: لم أعرفك! فقال: (إنما الصبر عند الصدمة الأولى). مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir gabyryň başynda aglap duran bir aýalyň ýanyndan geçip barýarka, oňa: “Allahdan gorkda sabyr et!” diýdi. Ol aýal: “Bar git meniň ýanymdan, meniň başyma gelen musybat seniň başyňa gelmedi” diýdi. Ol aýal Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi tanamandy. Soňra onuň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemdigini aýdanlarynda, ol aýal derrew Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gapysyna geldi, gapyda hiç hili sakçy görmedi. Aýal: “Men Sizi tanamandyryn!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Sabyr, ýaňy başyňa musybat gelen wagty edilen sabyrdyr” diýdi”.

وفي رواية لمسلم: (تبكي عَلَى صبي لها) .

Muslimiň rowaýatynda:

“Ölen çagasy üçin aglap durdy” diýlip aýdylýar.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

32

"وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (يقول اللَّه تعالى: ما لعبدي المؤمِنِ عندي جزاء إذا قبضت صفيه مِنْ أهل الدنيا ثم احتسبه إلا الجنة) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.
"

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Allah Tagaladan rowaýat edip, şeýle diýipdir: Allah Tagala şeýle diýýär:

“Dünýädäki iň söýgüli adamsynyň janyny alan wagtym, oňa sabyr edip, sogabyny Menden umyt eden mu’min bendäme berjek sylagym diňe Jennetdir”.

Salgylanma:

(Buhary)

33

وعَنْ عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها أنها سألت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم عَن الطاعون فأخبرها أنه كان عذابا يبعثه اللَّه تعالى عَلَى من يشاء فجعله اللَّه تعالى رحمة للمؤمنين، فليس مِنْ عبد يقع في الطاعون فيمكث في بلده صابرا محتسبا، يعلم أنه لا يصيبه إلا ما كتب اللَّه له إلا كان له مثل أجر الشهيد. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Aişa enemiz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden tagun (mergi) keseli hakynda sorady. Pygamberimiz hem oňa şeýle jogap berdi:

"“Tagun (mergi) keseli bu Allah Tagalanyň islän bendesine berýän bir azabydyr. Allah Tagala ony, mu’minler üçin rahmet edip goýandyr.
Haýsy bir bende mergi keseline duçar bolup, Allahyň oňa takdyr edip, ýazyp goýan musybatyndan[1] başga hiç bir musybatyň gelmejegini bilip, sabyr edip, sogabyny Allahdan umyt eden halynda, öz ýurdundan çykman otursa, oňa şehidiň sogaby ýaly sogap beriler”. "

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1]Bela beterden

34

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (إن اللَّه عَزَّوَجَلَّ قال: إذا ابتليت عبدي بحبيبتيه فصبر عوضته مِنْهما الجنة) يريد عينيه. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle rowaýat edip aýdanyny eşitdim diýipdir:

“Allah ‘Azza we Jällä şeýle aýdýar: «Haçan-da Men bendämi iki söýgüli zadyndan mahrum edip synag edenimde, sabyr edip bilse, Men ol iki zadyň öwezine derek Jennet bererin”. Iki söýgüli zatdan maksat, onuň iki gözidir.

Salgylanma:

(Buhary)

35

وعَنْ عطاء بن أبي رباح قال: قال لي ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: ألا أريك امرأة مِنْ أهل الجنة فقلت: بلى. قال: هذه المرأة السوداء، أتت النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقالت: إني أصرع وإني أتكشف فادع اللَّه تعالى لي. قال: (إن شئت صبرت ولك الجنة، وإن شئت دعوت اللَّه تعالى أن يعافيك) فقالت: أصبر، فقالت: إني أتكشف فادع اللَّه أن لا أتكشف، فدعا لها. مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

‘Ata ibn Ebi Rabahdan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün Ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun) maňa: “Saňa Jennet ählinden bolan bir aýaly görkezeýinmi?” diýdi. Men hem “Howa, görkez” diýdim. Ol: “Ine, şu garaýagyz aýal bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip: “Meni garaguş keseli tutýar we özümi bilmän ýykylyp ýatyrkam üstüm açylýar, meniň üçin Allah Tagaladan doga-dileg edip bersene” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Eger sabyr etseň, saňa Jennet bolar we eger-de isleseň Allah Tagaladan saňa şypa bermegi üçin doga-dileg edip bereýin” diýdi. Ol aýal: “Men sabyr ederin” diýdi. Ýöne ýykylan wagtym üstüm açylýar, Allah Tagaladan üstüm açylmaz ýaly doga-dileg edip beräý” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem oňa üsti açylmaz ýaly doga-dileg edip berdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

36

وعَنْ أبي عبد الرحمن عبد اللَّه بن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كأني أنظر إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يحكي نبياً مِنَ الأنبياء صلوات اللَّه وسلامه عليهم ضربه قومه فأدموه وهو يمسح الدم عَنْ وجهه ويقول: (اللَّهم اغفر لقومي فإنهم لا يعلمون) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ebu AbdurrahmanAbdullah ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň, pygamberleriň içinde bir pygamber hakynda gürrüň berip durşy häzirem gözümiň öňünden gidenok. Halky ony urup, gara gana boýadylar. Ol bolsa ýüzündäki ganyny süpürip: “Allahym! Halkymyň günäsini bagyşlawer, çünki olar bilmeýärler” diýýärdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

37

وعَنْ أبي سعيد وأبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما عَنِ النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال : ما يصيب المسلم مِنْ نصب ولا وصب، ولا هم ولا حزن، ولا أذى ولا غم حتى الشوكة يشاكها إلا كفر اللَّه بها مِنْ خطاياه . مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و (الوصب) : المرض.

Ebu Sa’ytdan we Ebu Hureýreden (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulmanyň başyna gelen ýadawlyk, hassalyk, gaýgy-gam, gussalar we yzadyr-ezýetler, hat-da onuň endamyna çümen diken zerarly hem, Allah Tagala onuň günäleriniň bagyşlanmagyna sebäp edip biler”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

38

وعَنْ ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال دخلت عَلَى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وهو يوعك فقلت: يا رَسُول اللَّهِ إنك توعك وعكا شديدا. قال: (أجل إني أوعك كما يوعك رجلان مِنْكم) قلت: ذلك أن لك أجرين. قال: (أجل ذلك كذلك، ما مِنْ مسلم يصيبه أذى: شوكة فما فوقها إلا كفر اللَّه بها سيئاته، وحطت عَنْه ذنوبه كما تحط الشجرة ورقها) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و (الوعك) : مغث الحمى. وقيل: الحمى.

Ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“(Bir gün men) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem erbet gyzdyryp ýatyrka onuň ýanyna girdim. Men oňa: “Ýa Resulallah, Siz gaty gyzdyrýarsyňyz” diýdim. Ol: “Hawa, men sizden iki adamyň gyzdyryşy ýaly gyzdyrýaryn” diýdi. Men oňa: “Size şol sebäpli iki esse sogap berilýärmi?” diýip soradym. Ol: “Hawa, şol sebäpli” diýdi. Bir musulmana diken batmak ýa-da ondan hem has ulurak bir musybat gelmekligi sebäpli, Allah onyň günälerini bagyşlar. Onuň günäleri edil agajyň ýapraklarynyň dökülişi ýaly döküler” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

39

وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من يرد اللَّه به خيرا يصب مِنْه) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ. وضبطوا (يصب) بفتح الصاد وكسرها.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah haýsy bir adama haýyr islese, onuň (günälerini bagyşlamak we derejesini beýgeltmek üçin) ony kynçylyklara sezewar eder”.

Salgylanma:

(Buhary)

40

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال، قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (لا يتمنين أحدكم الموت لضر أصابه، فإن كان لا بد فاعلا فليقل: اللَّهم أحيني ما كانت الحياة خيرا لي، وتوفني إذا كانت الوفاة خيرا لي) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Siziň hiç biriňiz başyna gelen musybat[1] sebäpli, ölümini arzuw etmesin. Eger-de, ol şeýle etmäge mejbur bolsa, onda: “Allahym, ýaşamak meniň üçin haýyrly bolýan bolsa, onda meni ýaşat. Haçan-da, ölmek meniň üçin haýyrly bolsa, şonda meniň janymy al!” diýsin”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Bela, kynçylyk