401

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال خطب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم خطبة ما سمعت مثلها قط! فقال: (لو تعلمون ما أعلم لضحكتم قليلاً ولبكيتم كثيرا) فغطى أصحاب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وجوههم ولهم خنين. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir gün şeýle bir hutba okady, men onuň ýaly hutbany hiç wagt eşidip görmändim diýdi:

“Ol şeýle diýdi: “Eger-de meniň bilýän zatlarymy bilsediňiz, az gülüp köp aglardyňyz”. Bu sözlerden soň Resululah sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalary ýüzlerini ýapyp sessiz aglamaga başladylar”.

وفي رواية: بلغ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم عن أصحابه شيء فخطب فقال: (عرضت علي الجنة والنار فلم أر كاليوم في الخير والشر، ولو تعلمون ما أعلم لضحكتم قليلاً ولبكيتم كثيرا) فما أتى على أصحاب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يوم أشد منه، غطوا رؤوسهم ولهم خنين. (الخنين) بالخاء المعجمة: هو البكاء مع غنة وانتشاق الصوت من الأنف

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“(Bir gün) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sahabalary hakynda bir zat eşidenden soňra, hutba aýdyp şeýle diýdi: “Maňa Jennet bilen dowzah görkezildi. Haýyr we şer babatda şu günki gören zatlzrymy hiç görmedim. Eger-de meniň bilýän zatlarymy bilsediňiz, az gülüp köp aglardyňyz.”
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalary üçin mundan has agyr gün bolmandy. Başlaryny örtüp sessiz iňňildäp agladylar”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

402

وعن المقداد رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (تدنى الشمس يوم القيامة من الخلق حتى تكون منهم كمقدار ميل (قال سليم بن عامر الراوي عن المقداد: فوالله ما أدري ما يعني بالميل أمسافة الأرض أم الميل الذي يكحل به العين) فيكون الناس على قدر أعمالهم في العرق. فمنهم من يكون إلى كعبيه، ومنهم من يكون إلى ركبتيه، ومنهم من يكون إلى حقويه، ومنهم من يلجمه العرق إلجاما) وأشار رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم بيده إلى فيه. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Mikdaddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

"“Kyýamat güni, Güni ynsanlara bir mil[1] aralyk galýança ýakyň getiriler”.
Hadysy Mikdaddan rowaýat eden Süleým ibn Amr: “Wallahy, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň “mil” diýen sözünden maksat, ýerdäki aralyk ölçenýän milmi ýa-da göze sürme çekilende ulanylýan mil (taýajygymy), bularyň haýsydygyny anyk bilmedim” diýipdir.
(Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi): “Ynsanlar eden günä işleriniň mukdaryna görä, öz derlerine gark bolarlar. Käbirleriniň derleri topuklaryna, käbirleriniňki dyzlaryna, käbirleriniňki bolsa billerine çenli baryp ýeter. Käbirleriniň bolsa, derleri (agyzlaryna çenli ýetip) jylawlap goýar diýip, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem elleri bilen agzyny görkezdi”[2]. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

“[1] Araplaryň miliniň uzynlygy 1920 metre barabardyr.
[2] Ýagny bu diýdigi käbirleriniň derlei agyzlaryna çenli ýetip, gürläp bilmejek ýagdaýda derleri bilen agyzlary jylawlanan ýaly bolar.”

403

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (يعرق الناس يوم القيامة حتى يذهب عرقهم في الأرض سبعين ذراعاً، ويلجمهم حتى يبلغ آذانهم) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. ومعنى (يذهب في الأرض): ينزل ويغوص.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kyýamat güni adamlar şeýle bir derlärler, olaryň derleri ýeriň ýetmiş gez çuňlugyna çenli ýeter. (Käbirleriniň) derleri olary jylawlap, gulaklaryna çenli baryp ýeter”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

404

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كنا مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذ سمع وجبةً فقال: (هل تدرون ما هذا) قلنا اللَّه ورسوله أعلم. قال: (هذا حجر رمي به في النار منذ سبعين خريفاً فهو يهوي في النار الآن حتى انتهى إلى قعرها فسمعتم وجبتها) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda durkak bir zadyň gümmürdi sesi eşidildi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu gümmürdiň nämedigini bilýäňizmi?” diýdi. Biz: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir” diýdik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu ýetmiş ýyl mundan ozal jähennemiň içine zyňylan bir daşdy. Ol daş şu wagta çenli durmadan jähennemiň içine, aşaklygyna gaýdyşyna häzir baryp düýbüne ýetdi. Siz onuň gümmürdi sesini eşitdiňiz” diýdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

405

وعن عدي بن حاتم رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ما منكم من أحد إلا سيكلمه ربه ليس بينه وبينه ترجمان، فينظر أيمن منه فلا يرى إلا ما قدم، وينظر أشأم منه فلا يرى إلا ما قدم، وينظر بين يديه فلا يرى إلا النار تلقاء وجهه؛ فاتقوا النار ولو بشق تمرة) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Adyý ibn Hatimden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Robbuňyz arada hiç bir terjimeçi bolmazdan her biriňiz bilen gürleşjekdir. Kişi sagyna seredip, öňünden ugradan gowy işlerini görer; çepine seredibem döwründe eden erbet işlerini görer. Öňüne sereder, öňünde diňe jähennemi görer. Şonuň üçin ýarty hurma sadaka bermek bilen hem bolsa, dowzah odundan saklanjak boluň”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

406

وعن أبي ذر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إني أرى ما لا ترون، أطت السماء وحق لها أن تئط، ما فيها موضع أربع أصابع إلا وملك واضع جبهته ساجداً لله تعالى، والله لو تعلمون ما أعلم لضحكتم قليلاً ولبكيتم كثيراً، وما تلذذتم بالنساء على الفرش، ولخرجتم إلى الصعدات تجأرون إلى اللَّه تعالى) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ. و(أطت) بفتح الهمزة وتشديد الطاء، و(تئط) بفتح التاء وبعدها همزة مكسورة (الأطيط): صوت الرحل والقتب وشبههما. ومعناه: أن كثرة من في السماء من الملائكة العابدين قد أثقلتها حتى أطت. و(الصعدات) بضم الصاد والعين: الطرقات. ومعنى (تجأرون) تستغيثون.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Elbetde, Men siziň görmeýän zatlaryňyzy hem görýändirin. Asman, (perişdeleriň köplüginden ýaňa) jygyldap ses etdi, ol jygyldap ses etmäge hem haklydyr. Çünki, asmanda Allah Tagala üçin sejde edip, maňlaýlaryny goýan perişdeleriň köplüginden ýaňa dört barmak boş ýer hem ýokdur.
Allaha kasam bolsun! Eger-de, siz meniň bilýän zatlarymy bilýän bolsadyňyz, az gülüp, köp aglardyňyz, düşekleriňizde aýallaryňyz bilen lezzet alyp bilmezdiňiz we Allah Tagala perýat edip ýollara çykardyňyz”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys-hasan diýipdir)

407

وعن أبي برزة - براء ثم زاي- نضلة بن عبيد الأسلمي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (لا تزول قدما عبد حتى يسأل عن عمره فيما أفناه، وعن علمه فيم فعل فيه، وعن ماله من أين اكتسبه وفيم أنفقه، وعن جسمه فيم أبلاه) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ.

Ebu Berze Nadla ibn ‘Ubeýd Eslemiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Hiç bir gul, kyýamat gününde, ömrüni nirelerde, nämelere sarp edendigi, ylmy bilen nämeler edendigi, mal-mülküni nireden gazanyp nirelere harjandygy, bedenini nirelerde lagşadandygyny soralman ýerinden bytnamaz”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys-hasan diýipdir.)

408

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قرأ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم {يومئذ تحدث أخبارها}(الزلزلة 4) ثم قال: (أتدرون ما أخبارها) قالوا: اللَّه ورسوله أعلم. قال: (فإن أخبارها أن تشهد على كل عبد أو أمة بما عمل على ظهرها تقول: عمل كذا وكذا يوم كذا وكذا؛ فهذه أخبارها) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir gün:
“Ine, şol gün, ýer, (üstünde bolup geçen ähli zatlary) habar berer.” {Zalzala:4} aýatyny okady. Soňra bolsa: “(Ýeriň berjek) habarynyň nämedigini bilýäňizmi?” diýip sorady. Sahabalar: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Onuň berjek habary, her bir erkegiň ýa-da aýalyň Ýeriň üstünde näme edendiklerine şaýat bolup, “Bu pylan-pylan günde, pylan-pylan işleri etdi” diýmegidir. Ynha, ýeriň berjek habarlary şudur” diýdi”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys-hasan diýipdir) (Zagyf hadys)

409

وعن أبي سعيد الخدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (كيف أنعم وصاحب القرن قد التقم القرن، واستمع الإذن متى يؤمر بالنفخ فينفخ) فكأن ذلك ثقل على أصحاب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقال لهم: (قولوا حسبنا اللَّه ونعم الوكيل) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ. (القرن) : هو الصور الذي قال اللَّه تعالى (الزمر 68): {ونفخ في الصور}كذا فسره رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم.

Ebu Say’d El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (bir gün) şeýle diýdi:

"“Men nädip durmuşdan lezzet alyp, rahat ýaşaýyn?! Suryň[1] eýesi (Israfil aleýhissalam) eýýäm sury agzynda goýup, çalmak üçin buýruga garaşyp başlady”.
Bu söz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalaryna gaty agyr degdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Hasbunallahu wä ni’mäl-wäkil!” (Allah biziň üçin ýeterlikdir, ol iň gözel howandardyr!) diýip aýdyň” diýdi”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys-hasan – diýdi)

bellikler:

[1] Tüýdük

410

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من خاف أدلج، ومن أدلج بلغ المنزل، ألا إن سلعة اللَّه غالية، ألا إن سلعة اللَّه الجنة) رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيْثٌ حَسَنٌ. (أدلج) بإسكان الدال ومعناه: سار من أول الليل. والمراد: التشمير في الطاعة، والله أعلم.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“(Çölde galmakdan) gorkan adam, gije düşen badyna ýola düşer, gije düşen badyna ýola düşen adam bolsa, barjak ýerine baryp ýeter. Dykgat ediň! Elbetde, Allahyň harydy gaty gymmatdyr. Bilip goýuň, Allahyň harydy – Jennetdir”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol bu hadys-hasan, diýdi) Bu hadysdan maksat Allaha tagat edip taýýarlyk görmekligi aňladýar.

411

وعن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (يحشر الناس يوم القيامة حفاةً، عراةً، غرلا) قلت: يا رَسُول اللَّهِ الرجال والنساء جميعاً ينظر بعضهم إلى بعض قال: (يا عائشة الأمر أشد من أن يهمهم ذلك) (غرلا) بضم الغين المعجمة: أي غير مختونين. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Hezreti Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Kyýamat gününde adamlar aýak gapsyz, ýalaňaç we sünnetsiz bolup Allahyň huzurynda jemlenerler”. Men: “Ýa Resulallah! Erkekler we aýallar bile bolan wagty, biri-birlerine seretmezlermi?!” diýip soradym. Ol: “Eý Aişa! (Ol günüň aladalary) olaryň biri-birlerine seretmeklerinden has agyr geler” diýdi.

وفي رواية: (الأمر أهم من أن ينظر بعضهم إلى بعض)

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Ýagdaýlar (aladalar), biri-birlerine seretmeklerinden has möhümdir” (ýagny, olar hasaba çekilip, hallarynyň nähili boljagyndan gorkup, biri-birlerine seretmäge elleri hem degmez).

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

412

وعن عبادة بن الصامت رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (من شهد أن لا إله إلا اللَّه وحده لا شريك له وأن محمداً عبده ورسوله، وأن عيسى عبد اللَّه ورسوله وكلمته ألقاها إلى مريم وروح منه، والجنة والنار حق، أدخله اللَّه الجنة على ما كان من العمل) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

‘Ubade ibn Somitden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kimde-kim ýalňyz Allahdan başga (hak ybadat edere) hiç bir hudaý ýokdugyna we Onuň şäriginiň hem ýokdugyna, Muhammed Allahyň guly we ilçisidigine, Isa-da Allahyň guly we ilçisidigine, şeýle hem Merýemde goýan kelimesi[1] we Allahdan gelen bir ruhdygyna, Jennetiňem, dowzahyňam hakdygyna şaýatlyk etse, Allah Tagala ol adamy amaly nähili bolsa-da, Jennete salar”.

وفي رواية لمسلم: (من شهد أن لا إله إلا اللَّه وأن محمداً رَسُول اللَّهِ حرم اللَّه عليه النار) .

Muslimiň rowaýatynda şeýle gelýär:

“Allahdan başga (hak ybadat edere) hiç bir hudaý ýokdur we Muhammed Allahyň ilçisidir” diýip, şaýatlyk getiren adamy, Allah dowzah oduna haram eder”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Allah Tagala Isany “kun” (bol!) diýen kelimeden, sözden ýaradandyr.

413

وعن أبي ذر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (يقول اللَّه عَزَّ وَجَلَ: من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها أو أزيد، ومن جاء بالسيئة فجزاء سيئةٍ سيئةٌ مثلها أو أغفر، ومن تقرب مني شبراً تقربت منه ذراعاً، ومن تقرب مني ذراعاً تقربت منه باعاً، ومن أتاني يمشي أتيته هرولة، ومن لقيني بقراب الأرض خطيئة لا يشرك بي شيئاً لقيته بمثلها مغفرة) رَوَاهُ مُسلِمٌ. و (قراب الأرض) بضم القاف ويقال بكسرها والضم أصح وأشهر ومعناه: ما يقارب ملأها.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala şeýle diýýär: “Kim bir ýagşy haýyr iş etse, oňa on sogap beriler, ýa-da ondanam artdyraryn. Kim bir erbet (günä) iş etse, oňa edil şonuň ýaly bir günä beriler, ýa-da onuň günäsini geçerin. Kim maňa bir garyş ýakynlaşsa, Men oňa bir gez ýakynlaşaryn. Kim Maňa bir gez ýakynlaşsa, Men oňa bir gulaç ýakynlaşaryn. Maňa tarap ýöräp gelene, men ylgap bararyn. Kim meniň huzuryma, Maňa hiç hili şirk getirmän, ýeriň ýüzüni dolduryp duran günä işleri bilen gelse, menem ony ýeriň ýüzüni dolduryp duran magfiretim (ýalkawlygym, merhemetim) bilen garşy alaryn”.

معنى الحديث: من تقرب إلي بطاعتي تقربت إليه برحمتي وإن زاد زدت، فإن أتاني يمشي وأسرع في طاعتي أتيته هرولةً: أي صببت عليه الرحمة وسبقته بها ولم أحوجه إلى المشي الكثير في الوصول إلى المقصود. والله أعلم.

Bu hadysyň manysy: Maňa tagat edip, boýun bolmak bilen ýakynlaşan adama, Men öz merhemetim bilen ýakynlaşaryn. Eger ol tagatyny artdyrsa, men hem merhemetimi artdyraryn. Kim meniň tagatyma ýöräp, howlugyp gelse, Men oňa tarap ylgap gelerin, ýagny onuň üstüne öz merhemetimi ýagdyraryn we ondan öňürtilärin, oňa öz maksadyna ýetmek üçin ony köp ýöretmerin. Has dogrusyny Allah bilýändir.

Salgylanma:

(Muslim)

414

وعن جابر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: جاء أعرابي إلى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فقال: يا رَسُول اللَّهِ ما الموجبتان قال: (من مات لا يشرك بالله شيئاً دخل الجنة، ومن مات يشرك به شيئاً دخل النار) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir çarwadar Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip:

"“Ýa Resulallah! Jennete ýa dowzaha girmäge sebäp boljak iki sany wajyp zat näme?” diýip sorady.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Allaha hiç zady şirk getirmän ölen adam, Jennete girer. Oňa islendik bir zady şirk getirip ölen adam bolsa, jähenneme girer”. "

Salgylanma:

(Muslim)

415

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم ومعاذ رديفه على الرحل قال: (يا معاذ) قال: لبيك رَسُول اللَّهِ وسعديك. قال: (يا معاذ) قال: لبيك رَسُول اللَّهِ وسعديك. قال: (يا معاذ) قال: لبيك رَسُول اللَّهِ وسعديك، ثلاثاً. قال: (ما من عبد يشهد أن لا إله إلا اللَّه وأن محمداً عبده ورسوله صدقاً من قلبه إلا حرمه اللَّه على النار) قال: يا رَسُول اللَّهِ أفلا أخبر بها الناس فيستبشروا قال: (إذاً يتكلوا) فأخبر بها معاذ عند موته تأثماً. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. قوله (تأثما) : أي خوفاً من الإثم في كتم هذا العلم.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mu’az bilen iki bolup bir düýäniň üstünde gidip barýarkalar, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem üç gezek: “Eý Mu’az!” diýdi. Ol hem her gezeginde: “Lepbeý, ýa Resulallah! Men siziň hyzmatyňyzda!” diýip jogap berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Haýsy bir bende, Allahdan başga (hak ybadat edere) hiç bir hudaý ýok, Muhammed hem Onuň guly we Pygamberi diýip, çyn ýürekden şaýatlyk getirse, Allah Tagala hökman ony dowzah oduna haram eder” diýdi.
Mu’az: “Ýa Resulallah! Bu buşlugy adamlara-da habar bereýinmi, olar hem begensinler!?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eger sen muny habar berseň, olar arkaýynlaşyp, amal etmän galarlar” diýdi.
Mu’az (ibn Jebel) öljek wagty, bu habary gizläni üçin günä bolmagyndan gorkup, aýdyp berdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

416

وعن أبي هريرة أو أبي سعيد الخدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ (شك الراوي ولا يضر الشك في عين الصحابي لأنهم كلهم عدول) قال: لما كان غزوة تبوك أصاب الناس مجاعة فقالوا: يا رَسُول اللَّهِ لو أذنت لنا فنحرنا نواضحنا فأكلنا وادّهنّا فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (افعلوا) فجاء عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ فقال: يا رَسُول اللَّهِ إن فعلت قل الظهر ولكن ادعهم بفضل أزوادهم ثم ادع اللَّه لهم عليها بالبركة لعل اللَّه أن يجعل في ذلك البركة. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (نعم) فدعا بنطع فبسطه ثم دعا بفضل أزوادهم، فجعل الرجل يجيء بكف ذرة، ويجيء الآخر بكف تمر، ويجيء الآخر بكسرة حتى اجتمع على النطع من ذلك شيء يسير، فدعا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم بالبركة ثم قال: (خذوا في أوعيتكم) فأخذوا في أوعيتهم حتى ما تركوا في العسكر وعاء إلا ملئوه وأكلوا حتى شبعوا وفضل فضلة. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (أشهد أن لا إله إلا اللَّه وأني رَسُول اللَّهِ لا يلقى اللَّه بهما عبد غير شاك فيحجب عن الجنة) رَوَاهُ مُسلِمٌ

Ebu Hureýreden ýa-da Ebu Sa’yd El-Hudrydan(Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, (bu ýerde rowaýat edýän ol sahabalaryň haýsysynyň rowaýat edendigine şübhelenipdir, ýöne şübhäniň zyýany ýokdur, çünki sahabalaryň hemmesi hem adalatlydyrlar) ol şeýle diýipdir:

"“Tebuk söweşinde adamlaryň başyna gelen açlyk zerarly, olar Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme ýüzlenip: “Ýa Resulallah! Etini iýip, ýagyndan peýdalanar ýaly düýelerimizi öldürmäge rugsat beräýseňiz?” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Bolýar, edäýiň” diýdi.
Şol wagt Omar radyýallahu anhu gelip: “Ýa Resulallah! Eger, Siz olara muny rugsat berseňiz, biziň münjek düýelerimiz azalar! Ýöne eger siz olara ellerindäki galan azyklaryny hem getirmeklerini emr etseňiz, ondan soňra Allahdan olaryň bereketlenip, köpelmegi üçin doga-dileg etseňiz, belkide, Allah olara bereket berer” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Bolýar, geliň şeýle edeliň” diýdi. Soňra deriden eýlenen bir saçak getirdip, ýere ýazdyrdy we olara galan azyk-iýmitlerini getirmeklerini emr etdi. Adamlaryň kimsi bir owuç dary, kimisi bir gysym hurma, kimsi-de bölek-büçek çörek getirdiler. Şeýdip saçagyň üstünde birazrak iýmit toplandy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şol zatlar bereketlenip köpeler ýaly Allaha ýalbaryp, doga-dileg etdi. Soňra:
“Gaplaryňyzy getiriň-de, mundan alyň!” diýdi. Olaryň hemmesi gelip gap-gaçlaryny doldurdylar, doldurylmadyk ýekeje bir gap hem galmady. Soňra adamlar ondan tä, doýýançalar iýdiler, şonda-da gutarman ýene-de galdy. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:
“Allahdan başga (ybadat edere) hiç bir hudaýyň ýokdugyna we Meniň hem Allahyň pygamberidigime şaýatlyk getirip (şuny) aýdýaryn, Allahyň birligine we Muhammediň hem Onuň pygamberidigine şeksiz-şübhesiz ynanyp, Allaha gowşan adam, elbetde Jennete girjekdir”."

Salgylanma:

(Muslim)

417

وعن عتبان بن مالك رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ وهو ممن شهد بدراً قال: كنت أصلي لقومي بني سالم، وكان يحول بيني وبينهم واد إذا جاءت الأمطار فيشق علي اجتيازه قبل مسجدهم، فجئت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فقلت له: إني أنكرت بصري وإن الوادي الذي بيني وبين قومي يسيل إذا جاءت الأمطار فيشق علي اجتيازه، فوددت أنك تأتي فتصلي في بيتي مكاناً أتخذه مصلىً. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (سأفعل) فغدا علي رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم وأبو بكر رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ بعد ما اشتد النهار، واستأذن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فأذنت له، فلم يجلس حتى قال: (أين تحب أن أصلي من بيتك) فأشرت له إلى المكان الذي أحب أن يصلي فيه، فقام رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فكبر وصففنا وراءه فصلى ركعتين ثم سلم وسلمنا حين سلم، فحبسته على خزيرة تصنع له، فسمع أهل الدار أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم في بيتي فثاب رجال منهم حتى كثر الرجال في البيت. فقال رجل: ما فعل مالك لا أراه! فقال رجل: ذلك منافق لا يحب اللَّه ورسوله. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (لا تقل ذلك! ألا تراه قال لا إله إلا اللَّه يبتغي بذلك وجه اللَّه تعالى) فقال: اللَّه ورسوله أعلم أما نحن فوالله لا نرى وده ولا حديثه إلا إلى المنافقين! فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (فإن اللَّه قد حرم على النار من قال لا إله إلا اللَّه يبتغي بذلك وجه اللَّه) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. و(عتبان) بكسر العين المهملة وإسكان التاء المثناة فوق وبعدها باء موحدة و(الخزيرة) بالخاء المعجمة، والزاي: هي دقيق يطبخ بشحم. وقوله: (ثاب رجال) : بالثاء المثلثة أي جاءوا واجتمعوا.

Bedir söweşine gatnaşan ‘Ytban ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men öz kowumum bolan, Sälim ogullarynyň namazlaryny ymam bolup, okap bererdim. Biziň aramyzda bir dere bardy, ýagyş ýagan wagty mesjide tarap geçmek meniň üçin gaty kyn düşýärdi. Men bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp: “Eý, Allahyň Resuly, meniň gözlerim gaty küteldi. Ýagyş ýagan wagtlary, aramyzdaky dereden sil gelip, garşy tarapa geçmek meniň üçin gaty kyn bolýar. Şonuň üçin hem ýa Resulullah, öýümde namaz okamak üçin bir ýer ediner ýaly, öýüme gelip, namaz okap bermegiňizi haýyş edýärin” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hökman bararyn” diýdi. Ertesi gün ir bilen Gün birneme ýokaryk galandan soň, Allahyň Resuly Ebu Bekr bilen bilelikde meniň ýanyma geldiler. Allahyň Resuly öýe girmäge rugsat sorady, men hem Oňa rugsat berdim”. Ol öýe girip oturmazdan ozal maňa “Öýüň niresinde namaz okamaklygymy isleýärsiň?” diýdi. Men oňa namaz okamagy gowy görýän bir ýeri görkezdim. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (şol ýerde) durup, “Allahu Akbär” diýip tekbir etdi. Biz hem onuň arkasynda hatar bolup durduk. Ol iki rekagat namaz okandan soň, (egnine) salam berdi. Ol salam beren wagty biz hem salam berdik. Men onuň üçin taýýarlap goýan hazira naharyndan iýmek üçin ony (birneme) saklamaly boldum. Şol töweregiň ýaşaýjylary Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň bize gelendigini eşidip ylgap geldiler we öýde bir topar bolup jemlendiler. Şol wagt bir adam: “Mälige näme boldy, görünmeýär! diýdi. Başga biri-de: “Ol Allahy we Resulyny söýmeýän ikiýüzli – munafyk boldy” diýdi.
(Muny eşidip), Allahyň Resuly sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Beýle diýme! Göreňokmy näme, ol Allahyň razylygy üçin “La ilaha illa-Allah” diýmedimi näme?” diýdi.
Ol adam: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir, ýöne Allaha kasam bolsun, biz onuň munafyklary gowy görýändigini we olar bilen gürleşýändigini görýäris” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şonda: “Allah Tagalanyň razylygy üçin çyn ýürekden “Lä ilähä illallah” diýen adamy, Allah Tagala dowzah oduna haram eder” diýdi”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

418

وعن عمر بن الخطاب رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قدم على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم بسبي فإذا امرأة من السبي تسعى إذا وجدت صبياً في السبي أخذته فألزقته ببطنها فأرضعته. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (أترون هذه المرأة طارحة ولدها في النار) قلنا: لا والله. فقال: (لله أرحم بعباده من هذه بولدها) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Omar ibn Hattabdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna bir topar ýesirleri getirdiler. Olaryň arasynda (çagasyndan jyda düşeni üçin) gabat gelen çagany gujaklap, bagryna basyp, emdirip ýören bir aýal hem bardy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Heý-de, bu aýal öz balasyny oda taşlarmy?” diýip sorady. Biz: “Ýok, Wallahy, asla taşlamaz” diýdik.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allahyň bendelerine bolan merhemeti, şu aýalyň çagasyna bolan merhemetinden hem has merhemetlidir”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

419

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (لما خلق اللَّه الخلق كتب في كتاب فهو عنده فوق العرش: إن رحمتي تغلب غضبي، وفي رواية: غلبت غضبي، وفي رواية: سبقت غضبي) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Allah Tagala ähli barlygy ýaradan wagty “Meniň merhemetim gazabymdan üstün çykar”, diýen jümläni bir kitaba ýazyp, ony Öz ýanynda Arşyň üstünde goýdy.
Bir rowaýatda-da: “Gazabymdan üstün boldy”. Başga bir rowaýatda bolsa: “Gazabymdan öňe geçdi” diýilýär”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

420

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم يقول: (جعل اللَّه الرحمة مائة جزء فأمسك عنده تسعة وتسعين وأنزل في الأرض جزءاً واحداً، فمن ذلك الجزء يتراحم الخلائق حتى ترفع الدابة حافرها عن ولدها خشية أن تصيبه) .مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Allah rahmetini, ýüz bölege aýyrdy. Togsan dokuz bölegini öz ýanynda saklap goýdy, bir bölegini bolsa ýeriň ýüzüne indirdi. Ana, ýaradylan zatlaryň hemmesi şol bir bölek merhemet bilen bir-birine rehim ederler. Hatda, haýwanlar öz çagalarynyň üstünden basmajak bolup aýagyny çekip galdyryp durmaklary hem (şol bir bölek merhemetdendir)”.

وفي رواية: (إن لله تعالى مائة رحمة أنزل منها رحمة واحدة بين الجن والإنس والبهائم والهوام، فبها يتعاطفون وبها يتراحمون وبها تعطف الوحش على ولدها، وأخر اللَّه تسعاً وتسعين رحمة يرحم بها عباده يوم القيامة)

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Allah Tagalanyň ýüz merhemeti bardyr. Onuň diňe bir bölegini ýeriň ýüzüne indirip ynsanlaryň, jynlaryň, haýwanlaryň we mör-möjekleriň arasynda bölüp, paýlap berdi. Olar şol bir bölek sebäpli, öz aralarynda duýgudaşlyk, mähirlilik bildirerler. Şol bir bölek sebäpli, wagşy haýwanlar öz çagalaryna mähir görkezýändirler. Allah Tagala galan togsan dokuz rahmetini-de, Kyýamat gününde Öz bendelerine merhemet etmek üçin saklap goýandyr”.

ورواه مسلم أيضاً من رواية سلمان الفارسي رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (إن لله تعالى مائة رحمة، فمنها رحمة يتراحم بها الخلق بينهم، وتسع وتسعون ليوم القيامة) .

Ýene-de Muslimiň Selman Farisiden rowaýat etmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagalanyň ýüz rahmeti bardyr. Onuň diňe bir bölek rahmeti sebäpli ähli ýaradylan zatlar öz aralarynda merhemet ederler. Galan togsan dokuz bölegini Kyýamat güni üçin saklap goýandyr”.

وفي رواية (إن اللَّه تعالى خلق يوم خلق السماوات والأرض مائة رحمة كل رحمة طباق ما بين السماء إلى الأرض فجعل منها في الأرض رحمة فبها تعطف الوالدة على ولدها، والوحش والطير بعضها على بعض، فإذا كان يوم القيامة أكملها بهذه الرحمة) .

Başga ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Allah Tagala asmanlary we ýeri ýaradan güni, ýüz rahmeti ýaratdy. Her bir rahmeti ýer bilen asmanyň arasyny dolduryp biljek (ululykdadyr). Onuň diňe bir bölegini ýeriň ýüzüne iberdi. Şol bir bölek sebäpli hem ene öz balasyna, wagşy haýwanlar, guşlar öz aralarynda biri-birlerine merhemet edýändirler. Kyýamat güni, Allah Tagala bu bir bölek rahmetini togsan dokuz bölek rahmetine goşup ýüze doldurjakdyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)