421

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فيما يحكي عن ربه تعالى قال: (أذنب عبد ذنباً فقال: اللهم اغفر لي ذنبي. فقال اللَّه تبارك وتعالى: أذنب عبدي ذنباً فعلم أن له رباً يغفر الذنب ويأخذ بالذنب. ثم عاد فأذنب فقال: أي رب اغفر لي ذنبي. فقال تبارك وتعالى: أذنب عبدي ذنباً فعلم أن له رباً يغفر الذنب ويأخذ بالذنب. ثم عاد فأذنب فقال: أي رب اغفر لي ذنبي. فقال تبارك وتعالى: أذنب عبدي ذنباً فعلم أن له رباً يغفر الذنب ويأخذ بالذنب قد غفرت لعبدي فليفعل ما شاء) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. وقوله تعالى: (فليفعل ما شاء) : أي ما دام يفعل هكذا يذنب ويتوب أغفر له فإن التوبة تهدم ما قبلها.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öz Robbunyň sözlerini habar berip şeýle diýdi:

"“Bir bende bir günä iş etdi, soňra: “Allahym! Meniň günämi bagyşla!” diýdi. Allah Tebäreke we Tagala: “Bendäm bir günä iş etdi, soňra günäsini bagyşlap biljek we şol sebäpli özüni hasaba çekjek Robbunyň bardygyny bildi” diýer.
Soňra gaýdyp ýene günä iş etdi we: “Allahym! Günämi bagyşla!” diýdi. Allah Tebäreke we Tagala: “Bendäm bir günä iş etdi, soňra günäsini geçip biljek we şol sebäpli özüni hasaba çekjek Robbunyň bardygyny bildi” diýer.
Soňra gaýdyp ýene-de günä iş edip: “Allahym! Meniň günämi geç!” diýdi. Allah Tebäreke we Tagala ýene-de: “Bendäm bir günä iş etdi, soňra günäsini bagyşlajak we şol sebäpli özüni hasaba çekjek Robbunyň bardygyny bildi. Men bendämiň günälerini geçdim, indi islänini etsin” diýer”. "

Salgylanma:

“(Muttafakun aleýhi) (“Indi islänini etsin”, diýmeginden maksat näçe günä iş etse-de, soňundan toba etmegini dowam etse, Men onuň günäsini geçerin – diýmekdir. Çünki, toba geçen günäleri ýok eder). “

422

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (والذي نفسي بيده لو لم تذنبوا لذهب اللَّه بكم وجاء بقوم يذنبون فيستغفرون اللَّه تعالى فيغفر لهم) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Janym elinde bolan Allaha kasam edýärin, eger-de siz hiç günä iş etmedik bolsadyňyz, Allah sizi aýryp, siziň ýeriňize günä işleri edip, soňra günäleri üçin Allah Tagaladan magfiret, ötünç sorajak bir millet getirerdi we olaryň günälerini geçerdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

423

وعن أبي أيوب خالد بن يزيد رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم يقول: (لولا أنكم تذنبون لخلق اللَّه خلقاً يذنبون فيستغفرون فيغفر لهم) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ebu Eýýub Halid ibn Ýezidden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Eger siz hiç günä iş etmesediňiz, Allah günä işleýän we günälerinden toba edýän adamlary ýaradardy we olaryň günälerini geçerdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

424

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: كنا قعوداً مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم معنا أبو بكر وعمر رَضِيَ اللَّهُ عَنهُما في نفر فقام رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم من بين أظهرنا فأبطأ علينا، وخشينا أن يقتطع دوننا ففزعنا فقمنا، فكنت أول من فزع فخرجت أبتغي رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم حتى أتيت حائطاً للأنصار- وذكر الحديث بطوله إلى قوله فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (اذهب فمن لقيت وراء هذا الحائط يشهد أن لا إله إلا اللَّه مستيقناً بها قلبه فبشره بالجنة) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda Ebu Bekr, Omar dagylar bolup bir topar adamlaryň arasynda, otyrdyk. Birden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem biziň aramyzdan turup gitdi. Uzak wagtlap gelmedi. Biz Oňa bir zat bolandyr öýdüp, gorkup başladyk we alada edip ýerimizden turduk. Ilkinji alada edip gorkan adam men boldum. Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi gözläp, Ensarylara degişli bolan bir adamyň bakjasynyň ýanyna geldim...” – diýip, rowaýatçy bu hadysy tutuşlygyna gürrüň berdi.
Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem maňa: “Git-de şu bakjanyň daşynda Allaha ýürekden ynanyp, “Lä ilähä illallah” (ýagny, ýeke-täk bir Alladan başga hak ybadat edere hiç hili hudaý ýokdur) diýen kimi görseň, ony Jennet bilen buşla!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

425

وعن عبد اللَّه بن عمرو بن العاص رَضِيَ اللَّهُ عَنهماُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم تلا قول اللَّه عَزَّ وَجَلَ في إبراهيم صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: {رب إنهن أضللن كثيراً من الناس فمن تبعني فإنه مني}الآية (إبراهيم 36) ، وقال عيسى صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: {إن تعذبهم فإنهم عبادك وإن تغفر لهم فإنك أنت العزيز الحكيم}(المائدة 118) فرفع يديه وقال: (اللهم أمتي أمتي) وبكى. فقال اللَّه عَزَّ وَجَلَ: (يا جبريل اذهب إلى محمد -وربك أعلم- فسله ما يبكيه) فأتاه جبريل فأخبره رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم بما قال وهو أعلم. فقال اللَّه تعالى: (يا جبريل اذهب إلى محمد فقل: إنا سنرضيك في أمتك ولا نسوؤك) .رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Abdulla ibn ‘Amr ibn ‘Asdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Allah Tagalanyň Ibrahym aleýhissalam hakynda aýdan:

"“Eý, Perwerdigärim! Olar (butlar) ynsanlaryň köpüsini (dogry ýoldan) azaşdyrdylar. Indi kim maňa eýerse, ol mendendir (Allahyň maňa görkezen hak ýolundandyr).” {Ibrahym:36} aýatyny okady we Isa aleýhissalamyň aýdan:
“Eger olara azap berseň, takyk, olar Seniň bendeleriňdir. Eger olary bagyşlasaň, takyk, Sen Gudraty güýçlisiň, hikmet Eýesisiň!” {Mäide:118} aýatyny okady we ellerini ýokary galdyryp: “Allahym! Ymmatym, ymmatym”[1] diýip, dileg edip aglady. Allah Tagala:
“Eý Jebraýyl! Muhammediň ýanyna bar – seniň Robbuň ähli zady bilýändir! – (ýöne şonda-da ondan) näme üçin aglaýandygyny sora” diýdi. Jebraýyl Onuň ýanyna geldi, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa ymmatyny alada edip aglaýandygyny habar berdi.
Muny Allahyň Özi hem bilýärdi. Soňra Allah Tagala: “Eý Jebraýyl! Muhammediň ýanyna bar-da: “Biz seni ymmatyň hakynda razy ederis we seni asla gynandyrmarys” diýip aýt diýdi”."

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ýagny ymmatymyň günäsini bagyşla

426

وعن معاذ بن جبل رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: كنت ردف النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم على حمار فقال: (يا معاذ هل تدري ما حق اللَّه على عباده وما حق العباد على اللَّه) قلت: اللَّه ورسوله أعلم. قال: (فإن حق اللَّه على العباد أن يعبدوه ولا يشركوا به شيئاً، وحق العباد على اللَّه أن لا يعذب من لا يشرك به شيئا) فقلت: يا رَسُول اللَّهِ أفلا أبشر الناس قال: (لا تبشرهم فيتكلوا) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Mu’az ibn Jebelden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň münüp barýan ulagynyň arkasyndadym, Ol maňa: “Eý Mu’az! Allahyň bendeleriniň üstünde, bendeleriň hem Allahyň üstünde näme haklarynyň bardygyny bilýärmiň?” diýdi. Men: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir” diýdim. Ol hem: “Allahyň bendeleriniň üstündäki haky, olaryň diňe Allah Tagala gulluk edip, Oňa hiç bir zady şirk getirmezlikleridir. Bendeleriň Allahyň üstündäki haky bolsa, hiç bir zady şärik getirmedik adama azap bermezligidir”. Men: “Eý Allahyň Resuly! Muny adamlara buşlaýynmy?!” diýdim. Ol: “Ýok buşlama, çünki, olar muňa arkaýyn bolup, amal etmän galarlar” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

427

وعن البراء بن عازب رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم قال: (المسلم إذا سئل في القبر يشهد أن لا إله إلا اللَّه وأن محمداً رَسُول اللَّهِ فذلك قوله تعالى: {يثبّت اللَّه الذين آمنوا بالقول الثابت في الحياة الدنيا وفي الآخرة}[إبراهيم: 27]. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Bara ibn ‘Azybdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Musulman adam gabyrda sorag edilen wagty, Allahdan başga (hak ybadat edere) hudaýyň ýoklugyna we Muhammediň hem Allahyň ilçisidigine şaýatlyk eder. Ine, bu Allah Tagalanyň Kurandaky aýdan:
“Allah berk (mäkäm) söz bilen iman getiren kişileri dünýä ýaşaýşynda-da we Ahyretde-de mäkäm eder.” {Ibrahym:27} sözleriniň delalat edýän manysydyr”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

428

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم قال:أن الكافر اذا عمل حسنة، أطعم بها طعمة من الدنيا، وأما المؤمن فإن الله تعالي يدخر له حسناته في الاخرة، و يعقبه رزقا في الدنيا على طاعته. رَوَاهُ مُسلِمٌ

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kapyr adamyň eden ýagşylygynyň garşylygyny oňa bu dünýädäki nygmatlardan beriler. Emma mu′min adamyň eden ýagşylyklarynyň garşylygyny, Allah Tagala ahyrete goýar. Şu dünýädäki ryskyny bolsa, onuň eden tagat-ybadatlaryna görä berer”.

وفي رواية: إن الله لا يظلم مؤمنا حسنة يعطي بها في الدنيا، و يجزي بها في الأخرة، وأما الكافر فيطعم بحسنات ما عمل لله تعالي في الدنيا حتي اذا أفضي الي الاخرة لم يكن له حسنة يجزي بها.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Allah hiç bir mu′miniň eden ýagşy amalyna haksyzlyk etmez. Onuň üçin şu dünýäde-de, ahyretde-de paýyny we sogabyny berer. Emma kapyryň şu dünýäde Allah Tagala üçin eden ýagşy işlerine derek onuň rysky beriler. Ahyrede baranda bolsa, sogap beriljek ýekeje haýyr işi hem galmaz”.

Salgylanma:

(Muslim)

429

وعن جابر رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (مثل الصلوات الخمس كمثل نهر جار غمر على باب أحدكم يغتسل منه كل يوم خمس مرات) رَوَاهُ مُسلِمٌ. (الغمر) : الكثير.

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bäş wagt namazyň mysaly, siziň biriňiziň gapysyndan akyp duran we günde bäş gezek onda suwa düşen, bol suwly derýa ýalydyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

430

وعن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنهُما قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم يقول: (ما من رجل مسلم يموت فيقوم على جنازته أربعون رجلاً لا يشركون بالله شيئاً إلا شفعهم اللَّه فيه) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Haýsy bir musulmanyň jynazasyna Allaha şirk goşmaýan kyrk sany adam gatnaşyp, jynaza namazyny okasalar, Allah olaryň şol öli hakyndaky şefagatyny hökman kabul eder”[1].

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Olaryň öli üçin Allahdan eden dileglerini kabul eder

431

وعن ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: كنا مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم في قبة نحواً من أربعين فقال: (أترضون أن تكونوا ربع أهل الجنة) قلنا: نعم. قال: (أترضون أن تكونوا ثلث أهل الجنة) قلنا: نعم. قال: (والذي نفس محمد بيده إني لأرجو أن تكونوا نصف أهل الجنة. وذلك أن الجنة لا يدخلها إلا نفس مسلمة وما أنتم في أهل الشرك إلا كالشعرة البيضاء في جلد الثور الأسود، أو كالشعرة السوداء في جلد الثور الأحمر) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Ibn Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gün biz kyrka golaý sahaba bolup, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda çadyrda otyrdyk. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bizden: “Jennetdäkileriň dörtden biri bolmagy islärsiňizmi?” diýip sorady. Biz: “Hawa” diýdik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýene-de: “Jennetdäkileriň üçden biri bolmagy islärsiňizmi?” diýip sorady. Biz ýene-de: “Hawa” diýdik. Şonda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Muhammediň jany elinde bolan Allahdan ant içýärin, Men siziň Jennetdäkileriň ýarysy bolmagyňyzy umyt edýärin. Çünki Jennete, diňe musulman bolan adam girer. Müşrikler bilen deňeşdirilende siz gara öküziň derisindäki akja bir gyla ýa-da gyzyl öküziň derisindäki garaja bir gyla meňzärsiňiz” diýdi”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

432

وعن أبي موسى الأشعري رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (إذا كان يوم القيامة دفع اللَّه إلى كل مسلم يهودياً أو نصرانياً فيقول: هذا فكاكك من النار. رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ebu Musa El-Aşa’rydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:

“Kyýamat güni Allah Tagala her bir musulmana bir ýehudyny (ýewreýi) ýa-da hristiýany berip: “Bu seniň dowzahdan gutulmagyň üçin pidakäriňdir” diýer”.

"
وفي رواية عنه عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم قال: (يجيء يوم القيامة ناس من المسلمين بذنوب أمثال الجبال يغفرها اللَّه لهم) "

Ýene-de ondan rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kyýamat güni käbir musulmanlar daglar ýaly günäler bilen gelerler, Allah olary bagyşlar”.

قوله (دفع اللَّه إلى كل مسلم يهودياً أو نصرانياً فيقول: هذا فكاكك من النار) معناه ما جاء في حديث أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ: (لكل أحد منزل في الجنة ومنزل في النار. فالمؤمن إذا دخل الجنة خلفه الكافر في النار لأنه مستحق لذلك بكفره) ومعنى (فكاكك) : أنك كنت معرضاً لدخول النار هذا فكاكك؛ لأن اللَّه تعالى قدّر للنار عدداً يملؤها فإذا دخلها الكفار بذنوبهم وكفرهم صاروا في معنى الفكاك للمسلمين، والله أعلم.

Ýokardaky geçen

"“Allah her bir musulmana bir ýehudyny (ýewreýi) ýa-da hristiýany berip: “Bu seniň dowzahdan (gutulmak üçin) pidakäriňdir” diýer hadysy, Ebu Hureýräniň (Allah ondan razy bolsun) rowaýat eden şu hadysynyň manysydyr: “Her bir adamyň Jennetde bir orny, dowzahda-da bir orny bardyr. Mu’min adam Jennete girse, onuň dowzahdaky ornuna kapyr adam girer. Çünki, ol kapyr bolanlygy sebäpli ol ýere mynasyp boldy”.
“Seniň pidakäriňdir” diýen sözüniň manysy şudur: Sen dowzaha girmeli bolup durkaň kapyr seniň ýeriňe girip, sen dowzahdan halas bolarsyň. Çünki, Allah Tagala dowzahy doldurmak üçin bir topar adamlary taýýarlap goýupdy, haçan-da kapyrlar dowzaha kapyrdyklary we günäleri sebäpli girseler, göýä olar musulmanlaryň ýerine özlerini pida edip girdikleri ýaly bolar. Has dogrusyny Allah bilýändir."

Salgylanma:

(Muslim)

433

وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم يقول: (يدنى المؤمن يوم القيامة من ربه حتى يضع كنفه عليه فيقرره بذنوبه فيقول: أتعرف ذنب كذا، أتعرف ذنب كذا فيقول: رب أعرف. قال: فإني قد سترتها عليك في الدنيا وأنا أغفرها لك اليوم. فيعطى صحيفة حسناته) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. (كنفه): ستره ورحمته.

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

"“Kyýamat güni mu’min adam Robbuna şeýle bir golaý getiriler, hat-da Allah ony rahmeti bilen örtüp, adamlardan gizlär we eden ähli günälerini boýnuna goýup: “Pylan günä iş etdiň ýadyňdamy? Pylan günäňi bilýärmiň? diýip sorar.
Mu’min adam: “Bilýän, eý Robbum!” diýer. Allah Tagala: “Men bu günäleriňi dünýäde wagtyň gizläpdim, bu gün bolsa Men olary bagyşlaýaryn” diýer.
Şondan soň ol adamyň sogaplary ýazylan depderi eline beriler”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

434

وعن ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ أن رجلاً أصاب من امرأة قبلة فأتى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فأخبره فأنزل اللَّه تعالى (هود 114): {وأقم الصلاة طرفي النهار وزلفاً من الليل إن الحسنات يذهبن السيئات}فقال الرجل: ألي هذا يا رَسُول اللَّهِ؟ قال: (لجميع أمتي كلهم) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

Ibn Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"bir adam bir (ýat) aýaly ogşapdyr, soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip, muny habar berdi. Şol wagt hem Allah Tagala şu aýaty inderdi:
“Gündiziň iki tarapynda we gijäniň (gündize) ýakyn böleginde namaz oka! Elbetde, ýagşylyklar ýamanlyklary (günäleri) ýok eder.”{Hud:114}.
Ol adam: “Ýa Resulallah! Bu diňe maňa degişlimi?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu meniň ähli ymmatyma degişlidir” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi

435

وعن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: جاء رجل إلى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فقال: يا رَسُول اللَّهِ أصبت حداً فأقمه علي. وحضرت الصلاة فصلى مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم، فلما قضى الصلاة قال: يا رَسُول اللَّهِ إني أصبت حداً فأقم في كتاب اللَّه. قال: (هل حضرت معنا الصلاة) قال: نعم. قال: (قد غفر لك) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. وقوله (أصبت حدا) معناه: معصية توجب التعزير، وليس المراد الحد الشرعي الحقيقي كحد الزنا والخمر وغيرهما فإن هذه الحدود لا تسقط بالصلاة، ولا يجوز للإمام تركها.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip:

"“Ýa Resulallah! Men bir jenaýat iş etdim, meniň jezamy ber” diýdi. Edil şol wagt hem namazyň wagty boldy. Ol adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen namaz okady. Namazdan soň ol ýene-de: “Ýa Resulallah! Men bir jenaýat iş etdim, Allahyň Kitabynda buýrulyşy ýaly meniň jezamy ber” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ol adama: “Biziň bilen namaz okadyňmy?!” diýdi. Ol: “Hawa” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Seniň günäň eýýäm geçildi” diýdi”. "

Salgylanma:

“(Muttafakun aleýhi) “Bir jenaýat iş etdim” – diýmeginden maksat, zyna etmek, arak içmek ýa-da şuňa meňzeş başga uly günäler üçin berilýän hakyky Şerigatyň jezalaryny gerekdirýän jenaýat däldir. Çünki, bu günäler namaz bilen aýrylýan däldir. Ymamlaryň (ýolbaşçylaryň) bu hili jenaýatlara ähmiýet bermän taşlamaklary dürs däldir. “

436

وعنه رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: (إن اللَّه ليرضى عن العبد أن يأكل الأكلة فيحمده عليها، أو يشرب الشربة فيحمده عليها) رَوَاهُ مُسلِمٌ. (الأكلة) : بفتح الهمزة وهي المرة الواحدة من الأكل كالغدوة والعشوة، والله أعلم.

Ýene-de Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir zat iýip-içenden soňra Allaha hamd eden gulundan, Allah Tagala razy bolar”[1].

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ýagny nahardan ýa-da bir zat içenden soň, “Elhamdulilläh” diýip nygmata şükür eden adamdan razy bolar.

437

وعن أبي موسى رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم قال: (إن اللَّه تعالى يبسط يده بالليل ليتوب مسيء النهار، ويبسط يده بالنهار ليتوب مسيء الليل حتى تطلع الشمس من مغربها) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala gündiz günä iş edeniň tobasyny kabul etmek üçin gije elini açar, gije günä iş edeniň tobasyny kabul etmek üçin bolsa, gündiz elini açar. Gün batan ýerinden dogýança (ýagny, Kyýamat gopýança) bu şeýle dowam eder.

Salgylanma:

(Muslim)

438

وعن أبي نجيح عمرو بن عبسة -بفتح العين والباء-السلمي رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ قال: كنت وأنا في الجاهلية أظن أن الناس على ضلالة، وأنهم ليسوا على شيء وهم يعبدون الأوثان، فسمعت برجل بمكة يخبر أخباراً، فقعدت على راحلتي فقدمت عليه، فإذا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم مستخفياً، جرآء عليه قومه، فتلطفت حتى دخلت عليه بمكة فقلت له: ما أنت قال: (أنا نبي) فقلت: وما نبي قال: (أرسلني اللَّه) فقلت: بأي شيء أرسلك قال: (أرسلني بصلة الأرحام، وكسر الأوثان وأن يوحّد اللَّه لا يشرك به شيء) قلت: فمن معك على هذا قال: (حر وعبد) ومعه يومئذ أبو بكر وبلال رَضِيَ اللَّهُ عَنهُما فقلت: إني متبعك. قال: (إنك لن تستطيع ذلك يومك هذا، ألا ترى حالي وحال الناس ولكن ارجع إلى أهلك فإذا سمعت بي قد ظهرت فأتني) قال: فذهبت إلى أهلي وقدم رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم المدينة وكنت في أهلي فجعلت أتخبر الأخبار وأسأل الناس حين قدم المدينة حتى قدم نفر من أهل المدينة فقلت: ما فعل هذا الرجل الذي قدم المدينة فقالوا: الناس إليه سِرَاعٌ، وقد أراد قومه قتله فلم يستطيعوا ذلك. فقدمت المدينة فدخلت عليه فقلت: يا رَسُول اللَّهِ أتعرفني قال: (نعم أنت الذي لقيتني بمكة) قال فقلت: يا رَسُول اللَّهِ أخبرني عما علمك اللَّه وأجهله، أخبرني عن الصلاة قال:(صل صلاة الصبح ثم اقصر عن الصلاة حتى تطلع الشمس حتى ترتفع؛ فإنها تطلع حين تطلع بين قرني شيطان وحينئذ يسجد لها الكفار، ثم صل فإن الصلاة مشهودة محضورة حتى يستقل الظل بالرمح ثم اقصر عن الصلاة فإنه حينئذ تُسْجَرُ جهنم، فإذا أقبل الفيء فصل فإن الصلاة مشهودة محضورة حتى تصلي العصر ثم اقصر عن الصلاة حتى تغرب الشمس؛ فإنها تغرب بين قرني شيطان وحينئذ يسجد لها الكفار) قال فقلت: يا نبي اللَّه فالوضوء حدثني عنه فقال: (ما منكم رجل يقرب وضوءه فيتمضمض ويستنشق فينتثر إلا خرت خطايا وجهه وفيه وخياشيمه، ثم إذا غسل وجهه كما أمره اللَّه إلا خرت خطايا يديه من أطراف لحيته مع الماء، ثم يغسل يديه إلى المرفقين إلا خرت خطايا يديه من أنامله مع الماء، ثم يمسح رأسه إلا خرت خطايا رأسه من أطراف شعره مع الماء، ثم يغسل قدميه إلى الكعبين إلا خرت خطايا رجليه من أنامله مع الماء، فإن هو قام فصلى فحمد اللَّه وأثنى عليه ومجده بالذي هو له أهل، وفرغ قلبه لله تعالى إلا انصرف من خطيئته كهيئته يوم ولدته أمه) فحدث عمرو بن عبسة بهذا الحديث أبا أمامة صاحب رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فقال له أبو أمامة: يا عمرو بن عبسة انظر ما تقول في مقام واحد يعطى هذا الرجل فقال عمرو: يا أبا أمامة لقد كبرت سني ورق عظمي واقترب أجلي، وما بي حاجة أن أكذب على اللَّه تعالى ولا على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم، لو لم أسمعه من رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم إلا مرة أو مرتين أو ثلاثاً (حتى عد سبع مرات) ما حدثت به أبداً، ولكني سمعته أكثر من ذلك. رَوَاهُ مُسلِمٌ. قوله (جرآء عليه قومه) : هو بجيم مضمومة وبالمد على وزن علماء، أي جاسرون مستطيلون غير هائبين. هذه الرواية المشهورة ورواه الحميدي وغيره (حِراء عليه) بكسر الحاء المهملة، وقال: معناه: غضاب ذوو غم وهم قد عيل صبرهم به حتى أثر في أجسامهم؛ من قولهم: حرى جسمه يحرى إذا نقص من ألم أو غم ونحوه. والصحيح أنه بالجيم. قوله صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم ( بين قرني شيطان) : أي ناحيتي رأسه. والمراد التمثيل. معناه: أنه حينئذ يتحرك الشيطان وشيعته ويتسلطون. وقوله: (يقرب وضوءه) معناه: يحضر الماء الذي يتوضأ به. وقوله (إلا خرت خطايا) هو بالخاء المعجمة: أي سقطت. ورواه بعضهم (جرت) بالجيم. والصحيح بالخاء. وهو رواية الجمهور. وقوله (فينتثر) : أي يستخرج ما في أنفه من أذى. والنثرة: طرف الأنف.

Ebu Najih ‘Amr ibn ‘Abasa Es-Sulämiýden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men jahylyýet döwürde ýagny, Yslamdan öňki döwürde, adamlaryň dogry ýoldan azaşyp ýörendiklerini we olaryň hiç bir peýdaly[1] iş etmeýändiklerini güman ederdim. Çünki olar butlara çokunardylar. Şol wagt Mekgede bir adam peýda bolupdyr, ol möhüm zatlar hakda habar berýär diýip eşitdim. Men derhal düýäme mündüm-de onuň ýanyna bardym. Ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bolup çykdy. Ol adamlardan gizlin halda gezer eken, kowmy oňa her hili ezýetler berer eken. Men usullulyk bilen onuň ýanyna girmegiň ýoluny gözledim. Soňra Mekgede onuň ýanyna girdim we: “Sen kim?” diýip soradym. Ol: “Men Pygamber” diýdi. “Pygamber diýmek näme?” diýip soradym. “Meni Allah iberdi” diýdi. “Seni näme (maksat) bilen iberdi?” diýdim. “Garyndaşlar bilen gatnaşyk edip, olary goldamak, butlary döwmek we ýalňyz Allaha ybadat edip, Oňa hiç bir zady şärik getirmezlik üçin iberdi” diýip jogap berdi. “Seniň bilen bu ýolda ýene kim bar?” diýdim. “Bir erkin adam bilen bir gul bar” diýdi. Şol wagtlar onuň ýanynda Ebu Bekr bilen Bilal bardy.
“Menem seniň yzyňa düşjek”[2] diýdim. “Bu günlerde sen meniň yzyma düşüp bilmersiň. Meniň we bu adamlaryň halyny görmeýärsiňmi näme?[3] Sen öz maşgalaň ýanyna git, haçan-da meniň ýüze çykyp, üstün bolanymy eşitseň, ana şol wagt hem meniň ýanyma gel”[4] diýdi.
Men maşgalamyň ýanyna dolanyp bardym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Medinä geldi. Men öz maşgalamyň arasynda bolup, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hakynda adamlardan sorap, habar alar durardym. Soňra Medineden birnäçe adam geldi. Men olardan “Medinä gelen adam näme etdi?” diýip soradym. Olar: “Adamlar Oňa tarap ylgaýarlar, kowmy ony öldürjek bolupdyrlar, ýöne başarmandyrlar” diýdiler.
Soňra men Medinä gelip onuň ýanyna girdim we: “Eý Allahyň Resuly, meni tanadyňmy?” diýdim. Ol: “Hawa, men seni tanadym, sen şol Mekge-de meniň bilen duşuşan adam bolmaly” diýdi. Men: “Ýa Resulallah! Allahyň saňa öwreden, meniň hem bilmeýän zatlarymy maňa-da öwredäý, maňa namazdan habar bersene”[5] diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Ertir namazyny oka, soňra Gün dogup naýza boýy ýokaryk galýança namaz okama, çünki Gün, şeýtanyň iki şahynyň arasyndan dogar, şol wagt kapyrlar oňa sejde ederler. Soňra dikilen naýzanyň kölegesi gysgalýança (nepil) namazlaryny okaber. Çünki, ol namazlara (perişdeler) şaýat bolarlar, gatnaşarlar. Soňra namaza bir sellem aram ber, çünki, şol wagtda Jähennem ody gyzdyrylýan wagtydyr. Haçan-da zowalyn (Gün dik asmanda durandan soň) saýasy artyp (gündogara tarap süýşüp) başlan badyna, (Öýle) namazyny oka. Çünki şol namaza (perişdeler) şaýat bolarlar. Sen ony tä ikindi namazyna çenli okap bilersiň. Soňra tä Gün ýaşýança namaz okama, çünki Gün şeýtanyň iki şahynyň arasyndan ýaşýandyr, şol wagt kapyrlaryň oňa sejde edýän wagtydyr” diýdi.
Men: “Eý Allahyň Pygamberi! Indi maňa täret hakynda aýdyp beräý?” diýdim. Ol: “Haýsy biriňiz täret suwuny taýýarlap agzyny, burnuny çaýkap, burnuny hem arassalasa, ýüzüniň, agzynyň we burnunyň günäleri suw bilen dökülip gider. Soňra ol Allahyň buýuruşy ýaly ýüzüni ýuwsa, sakgalynyň uçlaryndan ýüzüniň günäleri suw bilen dökülip gider.[6] Soňra ellerini tirseklerine çenli ýuwsyn, şonda eliniň günäleri suw bilen barmaklarynyň ujundan çykyp gider. Soňra kellesine mesh çeksin, kellesiniň günäleri saçynyň uçlaryndan suw bilen dökülip gider. Soňra topugyna çenli aýaklaryny ýuwsyn, aýaklarynyň günäleri barmaklarynyň ujundan suw bilen çykyp gider. Soňra ol adam ýerinden turup namaz okasa, Allaha hamdu-sena aýtsa, Allahy Özüne mynasyp sypatlary bilen beýgeltse we kalbyny Allahdan başga ähli zatlardan boşadyp, diňe Oňa bagyş etse[7], ejesinden ýaňy dogulan günündäki ýaly ähli günälerinden päklenip, günäsiz bolar” diýdi.
‘Amr ibn ‘Abasa bu hadysy Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalaryndan bolan Ebu Umama habar berdi. Ebu Umama oňa:
“Eý ‘Abasaň ogly ‘Amr! Aýdan sözleriňe dykgat et! Heý-de bir adama[8] bir ýerde munça sogap berilermi?!” diýdi. ‘Amr:
“Eý Ebu Umama! Meniň ýaşym bir çene bardy, süňklerim gowşady, ajalymyň hem ýakynlaşandygyny bilýärin, ne Allah Tagala ne-de Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme ýalan ýöňkemäge[9] hajatym ýok. Eger-de, men bu hadysy bir-iki, üç hat-da ýedi gezek eşitmedik bolsadym hiç haçan gürrüň bermezdim. Ýöne men bu hadysy şondanam köp eşidipdim” diýdi. "

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

“[1] Ýagny Allahyň ýanynda peýda berip biljek iş etmeýärdiler.
[2] ‘Amr (Allah ondan razy bolsun) aç-açan Yslamy kabul edendigini yglan etjek boldy.
[3] Müşrikler Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň we ilkinji sahabalaryň yzlaryna düşýärdiler.
[4] Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ‘Amry ýanyndan kowjak bolmady, ýöne häzirki wagtda onuň aladasyny edip oňa zyýan ýetmezlik üçin git diýdi.
[5] Nepil, sünnet namazlary hakynda sorady. [6] Ýagny gözüň bilen seredip edilen günäler çykyp gider.
[7] Namaz okanda Allahdan başga hiç zadyň pikirini etmese.
[8] Ýagny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öwredişi ýaly täret alyp, namaz okan adam.
[9] Ýagny Olaryň aýtmadyk zatlaryny aýtmaga ýa-da Olaryň sözüni ýoýmaga”

439

وعن أبي موسى الأشعري رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم قال: (إذا أراد اللَّه رحمة أمة قبض نبيها قبلها فجعله لها فرطاً وسلفاً بين يديها، وإذا أراد هلكة أمة عذبها ونبيها حي فأهلكها وهو ينظر فأقر عينه بهلاكها حين كذبوه وعصوا أمره) رَوَاهُ مُسلِمٌ.

Ebu Musa El-Eşa’rydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah bir ymmata rehim etmek islese, ol milletiň pygamberiniň janyny olardan öň alar we ony ahyretde olara ýol görkeziji hem-de olaryň öňünden çykyp olary garşylar ýaly eder[1]. Eger-de, Allah Tagala bir ymmaty heläk etmekçi bolsa, pygamberleri entäk diri wagty olara azap berer we heläk eder. Pygamberlerini ýalana tutup, emrlerine boýun bolmandyklary sebäpli, olary heläk etmek bilen pygamberlerini şat we teselli eder”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Şepagatçy

440

وعن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ عن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم أنه قال: (قال اللَّه عَزَّ وَجَلَ: أنا عند ظن عبدي بي، وأنا معه حيث يذكرني، والله لله أفرح بتوبة عبده من أحدكم يجد ضالته بالفلاة، ومن تقرب إلي شبراً تقربت إليه ذراعاً، ومن تقرب إلى ذراعاً تقربت إليه باعاً، وإذا أقبل إلي يمشي أقبلت إليه أهرول) مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. وهذا لفظ إحدى روايات مسلم. وتقدم شرحه في الباب قبله (انظر الحديث رقم 412) . وروي في الصحيحين: (وأنا معه حين يذكرني) بالنون وفي هذه الرواية (حيث) بالثاء وكلاهما صحيح.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:

"“Allah Azza we Jelle şeýle diýýär:
“Bendäm Men hakda nähili pikir etse[1], Men edil şonuň ýalydyryn. Meni ýatladygy her ýerde, Men[2] onuň bilen barabardyr”.
Allaha kasam edýärin, Allahyň bendesiniň toba etmeginden hoşal bolmagy, siziň biriňiziň ymgyr çölde düýesini ýitirip, ony tapan wagtyndaky, begenşinden hem has uludyr. (Allah Tagala şeýle diýýär):
“Kim maňa bir garyş ýakynlaşsa, Men oňa bir gez ýakynlaşaryn. Kim Maňa bir gez ýakynlaşsa, Men oňa bir gulaç ýakynlaşaryn. Kim Maňa tarap ýöräp gelse, Men oňa tarap ylgap bararyn”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

“[1] Bagyşlaýjy, Rehimdar diýip göz öňüne getirse, Men hem şonuň ýalydyryn.
[2] Rahmetim we ýardamym “