41

وعَنْ أبي عبد اللَّه خباب بن الأرت رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: شكونا إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وهو متوسد بردة له في ظل الكعبة فقلنا: ألا تستنصر لنا، ألا تدعو لنا فقال: (قد كان منْ قبلكم يؤخذ الرجل فيحفر له في الأرض فيجعل فيها ثم يؤتى بالمِنْشار فيوضع عَلَى رأسه فيجعل نصفين، ويمشط بأمشاط الحديد ما دون لحمه وعظمه ما يصده ذلك عَنْ دينه! واللَّه ليتمن اللَّه هذا الأمر حتى يسير الراكب مِنْ صنعاء إِلَى حضرموت لا يخاف إلا اللَّه والذئب عَلَى غنمه ولكنكم تستعجلون!) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ebu Abdulla Habbab ibn Eretden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Käbäniň kölegesinde başynyň astyna donuny ýassyk edinip ýatyrka, biz Oňa: “Biziň üçin Allahdan kömek sorajak dälmi? Biziň üçin Allahdan doga-dileg edip berjek dälmi?” diýdik. Ol bize: “Sizden öňki geçen ymmatlaryň içinden bir musulman adamy tutup, çukur gzylyp onuň içine gömülerdi, soňra bir pyçgy bilen başyndan aşagy ikä bölünerdi, etlerini we süňklerini demir daraklar bilen daralardy, ýöne bularyň hiç biri, ony öz dininden dändirmezdi. Allaha kasam bolsun, Allah bu işi (ýagny Yslam dinini) hökman üstün edip tamamlajakdyr. Hat-da şeýle bir derejä baryp ýetjekdir, Sanga şäherinden ýeke özi çykan bir atly ýolagçynyň, Allahdan we goýunlaryna gurduň çozmagyndan başga hiç bir zatdan gorkmazdan, asuda ýagdaýda Hazramöwt şäherine çenli baryp biljekdir. Emma welin siz howlukýarsyňyz” diýdi” .

وفي رواية: (وهو متوسد بردة وقد لقينا مِنَ المشركين شدة).

Başga bir rowaýata görä:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem donuna ýassanyp ýatyrka, biz Müşriklerden köp ejir çekdik” diýilip gelýär.

Salgylanma:

(Buhary)

42

وعَنْ ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: لما كان يوم حنين آثر رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ناساً في القسمة: فأعطى الأقرع بن حابس مائة مِن الإبل، وأعطى عيينة بن حصن مثل ذلك، وأعطى ناساً مِنْ أشراف العرب وآثرهم يومئذ في القسمة. فقال رجل: واللَّه إن هذه قسمة ما عدل فيها وما أريد فيها وجه اللَّه. فقلت: واللَّه لأخبرن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم! فأتيته فأخبرته بما قال فتغير وجهه حتى كان كالصرف ثم قال: (فمن يعدل إذا لم يعدل اللَّه ورسوله! ثم قال: يرحم الله موسي قد أوذي بأكثر من هذا فصبر). فقلت: لا جرم لا أرفع اليه بعدها حديثا). مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. وقوله (كالصرف) هو بكسر الصاد المهملة: وهو صبغ أحمر.

Ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Huneýin güninde oljalary paýlan wagty, käbir adamlaryň derejelerini üstün tutup, Akr’a ibn Habisä ýüz düýe, ‘Uýeýne ibn Hysna-de şonça düýe berdi. Başga-da araplaryň içinde hormatlanýan käbir adamlaryň derejelerini üstün tutup, olara şol günki paýlanşykda biraz artygrak paý berdi[1].
Şondan soň bir adam: “Wallahy, bu paýlanyşykda ne adalat, ne-de Allahyň razyçylygy bardy” diýdi. Men oňa: “Wallahy, men muny hökman Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme habar bererin” diýdim. Onuň ýanyna baryp ol adamyň aýdan sözlerini habar berdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýüzleri üýtgäp, çym-gyzyl boldy. Soňra şeýle diýdi: “Eger-de, Allah we Onuň Pygamberi adalatly bolmasa, onda başga kim adalatly bolup biler?!” diýdi. Soňra ýene şeýle diýdi: “Allah Musa aleýhissalama rahmet etsin, çünki oňa mundan-da köp ezýet etdiler, ýöne ol sabyr etdi” diýdi.
Şondan soň men öz-özüme: “Mundan beýläk men hiç kimiň sözüni Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme getirip habar bermerin” diýdim”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem muny ýaňy Yslama giren araplary höweslendirmek üçin edipdi

43

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إذا أراد اللَّه بعبده خيراً عجل له العقوبة في الدنيا، وإذا أراد اللَّه بعبده الشر أمسك عَنْه بذنبه حتى يوافى به يوم القيامة) وقال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إن عظم الجزاء مع عظم البلاء، وإن اللَّه تعالى إذا أحب قوما ابتلاهم، فمن رضي فله الرضا، ومن سخط فله السخط) رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Allah bir bendesine haýyr islese, onuň jezasyny şu dünýäde berer. Erbetlik isleýän gulunyň jezasyny bolsa, şu dünýäde bermän, Kyýamat gününde jezasyny dolulygyna berer ýaly, saklap goýar”.
Ýene-de Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Elbetde, sogabyň ululygy başa gelen belanyň[1] ululygyna görädir. Eger-de, AllahTagala bir kowumy ýagşy görse, olaryň başyna bela iberip, synlap görer. Kimde-kim şol bela razy bolup (takdyryna kaýyl bolsa), Allah ondan razy bolar. Närazy bolan adama bolsa, Allah gazap eder”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys-hasan diýipdir)

bellikler:

[1] synagyň

44

وعَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كان ابن لأبي طلحة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يشتكي فخرج أبو طلحة فقبض الصبي. فلما رجع أبو طلحة قال: ما فعل ابني قالت أم سليم وهي أم الصبي: هو أسكن ما كان. فقربت له العشاء فتعشى ثم أصاب مِنْها. فلما فرغ قالت: واروا الصبي. فلما أصبح أبو طلحة أتى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأخبره فقال: (أعرستم الليلة) قال: نعم. قال: (اللَّهم بارك لهما) فولدت غلاما فقال لي أبو طلحة: احمله حتى تأتي به النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وبعث معه بتمرات. فقال: (أ معه شيء) قال: نعم تمرات. فأخذها النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فمضغها ثم أخذها مِنْ فيه فجعلها في في الصبي ثم حنكه وسماه عبد اللَّه. مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Ebu Talhanyň hassa bir ogly bardy. Ebu Talha öýünden çykan wagty ogly dünýäden gaýtdy. Haçan-da, Ebu Talha öýüne gaýdyp gelende: “Oglum nähili?” diýip sorady. Çaganyň ejesi Ummu Suleým: “Ol häzir öňküsinden hem rahat ýatyr” diýdi. Soňra oňa agşam naharyny berdi. Ebu Talha agşam naharyny iýip bolandan soňra, aýaly bilen ýatyp, bile boldy. Işini bitirenden soňra, aýaly: “Çagany jaýlaň” diýdi.
Ebu Talha daň bilen Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp, bolan wakany habar berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Bu gije aýalyň bilen bile bolduňmy?” diýdi. Ol: “Hawa” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allahym, bu (gijäni) bulara mübärek eýle!” diýdi.
Soňra Ummu Suleým bir oglan dogurdy. Ebu Talha maňa (ýagny Enese):
“Çagany alyp, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna git” diýdi we ýany bilen birnäçe hurma berdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Çaganyň ýanynda bir zat barmy?” diýdi. Ol: “Hawa, birazrak hurma bar” diýdi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hurmany agzy bilen çeýnäp, ezip çaganyň agzyna saldy we onuň adyny Abdulla goýdy”. "

وفي رواية للبخاري قال ابن عيينة: فقال رجل مِنَ الأنصار فرأيت تسعة أولاد كلهم قد قرءوا القرآن (يعني مِنْ أولاد عبد اللَّه المولود)

Buharynyň başga bir rowaýatyna görä, Ibnu Uýeýne şeýle diýipdir:

“Ensarylardan bir adam: “Men dokuz sany oglanjygyň Kuran okap oturanyny gördüm, olaryň ählisi hem şol doglan Abdullanyň[1] ogullarydy” diýdi”.

وفي رواية لمسلم: مات ابن لأبي طلحة مِنْ أم سليم فقالت لأهلها: لا تحدثوا أبا طلحة بابنه حتى أكون أنا أحدثه. فجاء فقربت إليه عشاء فأكل وشرب، ثم تصنعت له أحسن ما كانت تصنع قبل ذلك فوقع بها، فلما أن رأت أنه قد شبع وأصاب مِنْها قالت: يا أبا طلحة أرأيت لو أن قوما أعاروا عاريتهم أهل بيت فطلبوا عاريتهم ألهم أن يمنعوهم قال: لا. فقالت: فاحتسب ابنك. قال فغضب ثم قال: تركتني حتى إذا تلطخت ثم أخبرتني بابني! فانطلق حتى أتى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأخبره بما كان. فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (بارك اللَّه في ليلتكما) قال فحملت. قال وكان رَسُول اللَّهِ في سفر وهي معه، وكان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذا أتى المدينة مِنْ سفر لا يطرقها طروقا فدنوا مِنَ المدينة فضربها المخاض فاحتبس عليها أبو طلحة وانطلق رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم. قال يقول أبو طلحة: إنك لتعلم يا رب أنه يعجبني أن أخرج مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم إذا خرج وأدخل معه إذا دخل وقد احتبست بما ترى. تقول أم سليم: يا أبا طلحة ما أجد الذي كنت أجد، انطلق. فاطلقنا [لعله: فانطلقنا] وضربها المخاض حين قدما فولدت غلاما. فقالت لي أمي: يا أنس لا يرضعه أحد حتى تغدو به عَلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، فلما أصبح احتملته فانطلقت به إِلَى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم. وذكر تمام الحديث.

Muslimiň eden rowaýatynda şeýle gelýär:

"“Ebu Talhanyň Ummu Suleýmden bolan bir ogly aradan çykdy. Ummu Suleým öýündäkilere: “Ebu Talha oglunyň ölendigini tä, özüm habar berýänçäm aýdaýmaň” diýdi. Ebu Talha öýe geldi, aýaly oňa agşamlyk naharyny getirdi. Ebu Talha iýip-içdi. Nahardan soň Ummu Suleým öňküsinden hem has gowy bezenip geldi we onuň bilen bile boldy.
Ebu Talhanyň garnynyň doýandygyny görenden soň hem-de ýakyn gatnaşykda bolandan soňra Ummu Suleým oňa: “Eý Ebu Talha, eger-de bir kowum, bir maşgala bir zady amanat goýsa, soňra ony yzyna almakçy bolanda, öý eýesiniň ony bermezlige haky barmy?” diýip sorady. Ebu Talha: “Ýok” diýdi. Ummu Suleým: “Onda sen ogluň üçin sabyr et-de, Allahdan sogabyna garaşyber” diýdi.
Ebu Talhanyň gahary geldi we aýalyna: “Sen meniň oglumyň ölenini şu wagta çenli habar bermän, indi, inim hapa bolansoň habar berýäňmi?!” diýip, turup gitdi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp, bolan wakany habar berdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allah siziň şol gijäňizi mübärek eýlesin!” diýdi.
Enes şeýle diýdi: Ummu Suleým göwreli boldy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir gün sapara çykanda, Ummu Suleým hem adamsy bilen bilelikde Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyndadylar. Adatça Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sapardan gaýdyp gelende gijesine Medinä girmezdi. Medinä golaý gelenlerinde Ummu Suleýmiň burgusy tutup başlady. Şol sebäpli hem Ebu Talha ýolundan galmaly boldy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bolsa, ýoluny dowam etdi.
Enes şeýle diýdi: “Ebu Talha: “Eý Robbum! Elbetde, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bile çykyp, girende-de onuň bilen bile girmekligiň meniň üçin näderejede bagtdygyny Özüň gowy bilýänsiň, ýöne görüşüň ýaly häzirki ýagdaý meni ýolumdan alyp galýar” diýdi”.
Ummu Suleým oňa: “Eý Ebu Talha, başdakylar ýaly sanjylar indi ýok, ýoluňa dowam ediber” diýdi. Biz hem ýolumyza dowam etdik. Medinä gelenimizde, sanjysy tutdy we onuň ogly boldy.
Ejem[2] maňa: “Eý Enes, çagany tä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna äkidýänçäň ony hiç kim emdirmesin” diýdi. Daň atanda men çagany göterip, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna eltdim” diýdi we hadysyň dowamyny aýdyp berdi."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Ýagny Ebu Talhanyň ogly Abdullanyň çagalarydy. [2]Ummu Suleým Enes ibn Mäligiň ejesidir.

45

وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (ليس الشديد بالصرعة، إنما الشديد الذي يملك نفسه عند الغضب) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و (الصرعة) بضم الصاد وفتح الراء وأصله عند العرب: من يصرع الناس كثيرا.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Güýçli adam, adamlary göreşde ýeňip bilýän adam däl-de, gahary gelen wagty özüni saklap, erk edip bilýän adamdyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

46

وعَنْ سليمان بن صرد رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: كنت جالسا مع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ورجلان يستبان وأحدهما قد احمر وجهه وانتفخت أوداجه فقال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إني لأعلم كلمة لو قالها لذهب عَنْه ما يجد، لو قال أعوذ باللَّه مِنَ الشيطان الرجيم ذهب عَنْه ما يجد) فقالوا له إن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: تعوذ باللَّه مِنَ الشيطان الرجيم. مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Suleýman ibn Suredden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda otyrkam, iki sany adam öz aralarynda sögüşip başladylar. Olaryň biriniň ýüzi gyzaryp, gahardan ýaňa şah damarlary çişip gitdi. Muny gören Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Men şeýle bir söz bilýän, eger ol adam şony aýtsa, gahary ýatyşyp, köşeşer. Eger-de, ol kişi: “Äuzu billähi mineş-şeýtonir-rojim!” (Näletlenip, daşlanyp kowulan şeýtanyň şerinden Allaha sygynýaryn!) diýse, onuň gahary gider” diýdi”.
Soňra ol adama Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň: “Näletlenip, daşlanyp kowulan şeýtanyň şerinden Allaha sygynsyn!” diýip aýdandygyny aýtdylar”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

47

وعَنْ معاذ بن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (من كظم غيظاً وهو قادر عَلَى أن ينفذه دعاه اللَّه سبحانه عَلَى رؤوس الخلائق يوم القيامة حتى يخيّره مِنَ الحور العين ما شاء) رَوَاهُ أبو داود والْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ.

Mu’az ibn Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Gahary gelende jogabyny bermeklige güýji ýeten halynda, gaharyny ýuwudup, saklanyp bilýän adamy, Allah Subhänähu we Tagala Kyýamat güni, hemmeleriň göz öňünde çagyryp, hür gyzlaryň içinden islänini saýlamaga ygtyýar berer”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol hadys-Hasan, diýipdir)

48

وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رجلاً قال للنبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أوصني. قال: (لا تغضب) فردد مراراً، قال: (لا تغضب). رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme:

“Maňa bir wesýet bersene!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Gaharlanma!” diýdi. Ol adam sözüni birnäçe gezek gaýtalady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem her gezekde-de: “Gaharlanma!” diýdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

49

وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال، قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (ما يزال البلاء بالمؤمِن والمؤمنة في نفسه وولده وماله حتى يلقى اللَّه تعالى وما عليه خطيئة) رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيح.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Mu’min erkek bolsun ýa aýal bolsun tä, hatalaryndan arassalanyp günäsiz bir halda Allatah Tagala gowuşýança, onuň özüne, çagalaryna we mal-mülküne beladyr-synaglaryň gelmegi dowam eder”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys-hasan, sahyh diýipdir).

50

وعَنْ ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهما قال: قدم عيينة بن حصن فنزل عَلَى ابن أخيه الحر بن قيس، وكان مِن النفر الذين يدنيهم عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، وكان القراء أصحاب مجلس عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ومشاورته كهولا كانوا أو شبانا. فقال عيينه لابن أخيه: يا ابن أخي لك وجه عند هذا الأمير فاستأذن لي عليه. فاستأذن فأذن له عمر. فلما دخل قال: هي يا ابن الخطاب! فواللَّه ما تعطينا الجزل، ولا تحكم فينا بالعدل. فغضب عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ حتى هم أن يوقع به. فقال له الحر: يا أمير المؤمنين إن اللَّه تعالى قال لنبيه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم (الأعراف 199): {خذ العفو، وأمر بالعرف، وأعرض عَن الجاهلين} وإن هذا مِنَ الجاهلين. واللَّه ما جاوزها عمر حين تلاها، وكان وقافا عند كتاب اللَّه تعالى. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek ‘Uýeýne ibn Hysn Medinä gelip, öz doganynyň ogly Hurr ibn Kaýsyň öýünde myhman bolupdyr. Hurr ibn Kaýs Hezreti Omaryň (Allah ondan razy bolsun) mejlisine gatnaşýan ýakyn adamlaryndandy. Hezreti Omaryň (Allah ondan razy bolsun) mejlisdeş we maslahatdaş ýaranlary, olaryň ýaşlygyna we garrylygyna garamazdan, karylardan (ýagny alymlardan) ybaratdy.
‘Uýeýne öz doganynyň ogluna: “Eý, doganymyň ogly, seniň bu Emiriň ýanynda möhüm bir ornuň bar, şonuň üçin hem meni onuň bilen görüşer ýaly ondan rugsat sorap beräý” diýdi. Hurr Omardan rugsat sorady. Hezreti Omar hem oňa rugsat berdi.
‘Uýeýne Hezreti Omaryň ýanyna girende: “Eý Hattabyň ogly! Wallahy, sen bize bol-boldan eçilmeýärsiň we aramyzda adalatly höküm etmeýärsiň” diýdi. Hezreti Omaryň muňa gaty gahary geldi, hat-da oňa jeza bermek isledi.
Hurr oňa: “Eý mu’minleriň emiri, AllahTagala Özüniň Pygamberine: “Sen geçirimliligiň ýoluna eýer (bagyşla), ýagşylygy ündäp, nadanlardan ýüz öwür!” (Agraf:199) diýdi we bu hem şol nadanlardandyr” diýdi.
Allaha kasam bolsun, Hurr bu aýatlary okandan soň, Hezreti Omar (Allah ondan razy bolsun) ony jezalandyrmakdan el çekdi. Çünki, Omar Allah Tagalanyň kitabyndaky (hökümlere) doly boýun bolýan adamdy”."

Salgylanma:

(Buhary)

51

"وعَنْ ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (إنها ستكون بعدي أثرة وأمور تنكرونها!) قالوا: يا رَسُول اللَّهِ فما تأمرنا قال: (تؤدون الحق الذي عليكم وتسألون اللَّه الذي لكم) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.
و (الأثرة) : الانفراد بالشيء عمن له فيه حق."

Ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Menden soň şeýle bir hökümdarlar peýda bolar, olar musulmanlara degişli bolan zatlary (mal-mülki) özlerine rowa görerler we siziň halamaýan zatlaryňyz olarda peýda bolar. Olar: “Ýa Resulallah! Şol günlerde bize näme etmekligi maslahat berýärsiňiz?” diýip, soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Siz öz etmeli borjuňyzy berjaý ediň, öz haklaryňyzy bolsa, Allahdan soraň” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

52

وعَنْ أبي يحيى أسيد بن حضير رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رجلا مِنَ الأنصار قال: يا رَسُول اللَّهِ ألا تستعملني كما استعملت فلانا فقال: (إنكم ستلقون بعدي أثرة، فاصبروا حتى تلقوني عَلَى الحوض) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.و (أسيد) بضم الهمزة و(حضير) بحاء مهملة مضمومة وضاد معجمة مفتوحة، واللَّه أعلم.

Ebu Ýahýa Useýd ibn Huzeýrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Ensarylardan bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme ýüzlenip: “Ýa Resulallah! Pylanyny wezipä belleýşiň ýaly, meni hem bir wezipä belläp bilmersiňmi?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Menden soň siz diňe öz bähbitlerini gözleýän (ýolbaşçylara) duşarsyňyz, şonda siz tä, Howuzda[1] maňa duşýançaňyz sabyr edip geziň” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Köwser howzunda

53

وعَنْ أبي إبراهيم عبد اللَّه بن أبي أوفى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهما أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم في بعض أيامه التي لقي فيها العدو انتظر حتى إذا مالت الشمس قام فيهم فقال: (يا أيها الناس لا تتمنوا لقاء العدو واسألوا اللَّه العافية، فإذا لقيتموهم فاصبروا، واعلموا أن الجنة تحت ظلال السيوف) ثم قال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (اللَّهم منزل الكتاب، ومجري السحاب، وهازم الأحزاب اهزمهم وانصرنا عليهم) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ، وباللَّه التوفيق.

Ebu Ybrahim Abdulla ibn Ebu Ewfadan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem duşmanlary bilen garşylaşan söweş günleriniň birinde, Gün günortadan agýança garaşyp durdy. Soňra ýerinden turup: “Eý, adamlar! Duşman bilen garşylaşmagy arzuw etmäň. Allahdan afiýet[1] diläň. Eger-de, garşylaşaýsaňyz hem sabyr ediň we şuny bilip goýuň, elbetde, Jennet gylyçlaryň kölegesiniň astyndadyr” diýdi.
Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eý Kitaby indiren, bulutlary gök ýüzünde gezdiren we duşman güýçlerini derbi-dagyn eden, Allahym! Duşmanlary derbi-dagyn et we olardan üstün çykar ýaly bize ýardam ber!” diýdi”."

Salgylanma:

(Muttfakun aleýhi)

bellikler:

[1] amanlyk, asudalyk…

54

فالأول عَنْ ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (إن الصدق يهدي إِلَى البر وإن البر يهدي إِلَى الجنة؛ وإن الرجل ليصدق حتى يكتب عند اللَّه صديقا، وإن الكذب يهدي إِلَى الفجور وإن الفجور يهدي إِلَى النار؛ وإن الرجل ليكذب حتى يكتب عند اللَّه كذابا) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Elbetde, dogruçyllyk – ýagşylyga elter, ýagşylyk bolsa – Jennete elter. Adam hemişe dogruçyl bolsa, Allahyň ýanynda syddyk (dogruçyl) diýip ýazylar. Ýalançylyk – pyssy-pyjurlyga elter, pyssy-pyjurlyk bolsa – dowzaha elter. Adam köp ýalan sözlemegi sebäpli, Allahyň huzurynda ýalançy, kezzap diýip ýazylar”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

55

الثاني عَنْ أبي محمد الحسن بن علي بن أبي طالب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال حفظت مِنْ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (دع ما يريبك إِلَى ما لا يريبك؛ فإن الصدق طمأنينة والكذب ريبة) رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وقال حديث صحيح.قوله: (يريبك) بفتح الياء وضمها. ومعناه: اترك ما تشك في حله واعدل إِلَى ما لا تشك فيه.

Ebu Muhammed Hasan ibn Ali ibn Ebu Talipden (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şu aýdan sözlerini ýat tutdum: “Şübheli zatlary goý-da, şübhesiz zatlara ýapyş. Çünki, dogruçyllyk (köňül) rahatlygydyr, ýalançylyk bolsa şübhedir (birahatlykdyr)”.

Salgylanma:

(Tirmizi we “Sahyh hadys” diýipdir).

56

الثالث عَنْ أبي سفيان صخر بن حرب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ في حديثه الطويل في قصة هرقل قال هرقل: فماذا يأمركم (يعني النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم) قال أبو سفيان: قلت يقول (اعبدوا اللَّه وحده لا تشركوا به شيئا، واتركوا ما يقول آباؤكم، ويأمرنا بالصلاة والصدق والعفاف والصلة) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Sufýan Sahr ibn Harb (Allah ondan razy bolsun) Herakyl[1] kyssasy bilen baglanyşykly uzyn bir hadysynda şeýle diýipdir:

": “Herakyl: “Ol adam ýagny, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem size näme emr edýär?” diýip sorady.
Ebu Sufýan şeýle diýdi: Men, Ol: “Ýalňyz Allaha gulluk ediň, oňa hiç bir zady şirk getirmäň, ata-babalaryňyzyň diýýän zatlaryny[2] taşlaň” diýýär, şeýle hem, Ol bize namaz okamagy, dogruçyl bolmagy, halallygy we garyndaşlar bilen gatnaşykda bolmagy buýurýar” diýip jogap berdim”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1] Gerakl Wizantiýa imperiýasynyň imperatory
[2] Ýagny dine gabat gelmeýän sözlerini”

57

الرابع عَنْ أبي ثابت. وقيل أبي سعيد. وقيل أبي الوليد سهل بن حنيف وهو بدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (من سأل اللَّه تعالى الشهادة بصدق بلغه اللَّه منازل الشهداء وإن مات عَلَى فراشه) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Bedr söweşine gatnaşan Ebu Säbitden, başga bir rowaýata görä, Ebu Sa’yd, üçünji bir rowaýata görä, Ebul-Welid diýip künýelenen (lakam berilen) Sehl ibn Huneýfden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Çyn ýürekden, yhlas bilen Allah Tagaladan şehit bolmaklygy dilän kişini, Allah, ony düşeginde (öz ajalyna) ölse-de, şehitler mertebesine ýetirer”.

Salgylanma:

(Muslim)

58

الخامس عَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (غزا نبي مِنَ الأنبياء صلوات اللَّه وسلامه عليهم فقال لقومه: لا يتبعني رجل ملك بضع امرأة وهو يريد أن يبني بها ولما يبن بها، ولا أحد بنى بيوتا لم يرفع سقوفها، ولا أحد اشترى غنما أو خلفات وهو ينتظر أولادها. فغزا فدنا مِنْ القرية صلاة العصر أو قريبا مِنْ ذلك فقال للشمس: إنك مأمورة وأنا مأمور، اللَّهم احبسها علينا. فحبست حتى فتح اللَّه عليه فجمع الغنائم فجاءت (يعني النار) لتأكلها فلم تطعمها فقال: إن فيكم غلولاً فليبايعني مِنْ كل قبيلة رجل، فلزقت يد رجل بيده فقال: فيكم الغلول فلتبايعني قبيلتك، فلزقت يد رجلين أو ثلاثة بيده فقال: فيكم الغلول. فجاءوا برأس مثل رأس بقرة مِن الذهب فوضعها فجاءت النار فأكلتها. فلم تحل الغنائم لأحد قبلنا، ثم أحل اللَّه لنا الغنائم، لما رأى ضعفنا وعجزنا فأحلها لنا) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و(الخلفات) بفتح الخاء المعجمة وكسر اللام: جمع خلفة وهي الناقة الحامل.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Pygamberleriň içinden bir Pygamber[1] (Allahyň rahmeti we salamy olara bolsun!) söweşe çykan wagty öz kowumyna garap: “Içiňizden biriňiz täze öýlenip heniz onuň ýanyna girmedik, şeýle hem jaý gurup heniz üçegini basyrmadyk ýa-da bogaz goýundyr düýe satyn alyp guzlamagyna ýa-da botlamagyna garaşyp duran adam, meniň bilen gelmesin” diýdi. Soňra söweşe çykyp gitdi. Ikindin wagty ýa-da ikindä golaý bir wagtda duşmanlarynyň obasyna ýakynlaşdy.
Ol Güne garap: “Senem, menem Allahyň buýrugy astynda hereket edýändiris, diýdi-de: “Allahym, Günüň ýaşmagyny gijikdir!” diýip, doga etdi. Allah Günüň ýaşmagyny tä, ol ýeňiş gazanýança, gijikdirdi.
Soňra ol söweşden alnan oljalary bir ýere toplady. Oljany ýakmak üçin gökden bir ataş indi, emma ol oljany ýakmady[2]. Soňra ol Pygamber: “Araňyzda oljadan haryt ogurlanlar bar. Goý, her taýpadan bir adam meniň bilen elleşip, wepalylyk kasamyny etsin!” diýdi.
Kasam eden wagtynda bir adamyň eli Pygamberiň eline ýapyşdy. Şol wagt Pygamber ol adama: “Hyýanat eden siziň içiňizde bolmaly, şonuň üçin seniň taýpaň hemmesi gelip, maňa kasam etsinler” diýdi. Iki ýa-da üç adamyň eli Pygamberiň eline ýapyşdy. Pygamber olara: “Oljadan ogurlyk eden siz bolmaly” diýdi.
Olar sygyryň kellesine meňzäp duran bir altyn getirdiler. Pygamber ol altyny oljanyň içinde goýdy we şol wagt ot düşüp oljany ýakyp kül etdi.
Uruşdan düşen olja bizden öňki Pygamberleriň[3] hiç birine halal däldi. Emma Allah Tagala biziň ejizligimizi we gowşaklygymyzy[4] görüp, oljany bize halal etdi” diýdi”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1] Ýuşag ibn Nun diýen pygamber
[2] Öňki Pygamberler uruşdan düşen oljany bir ýere toplardylar we gökden bir ot düşüp olary ýakardy. Bu bolsa onuň Allahyň ýanynda kabul edilendigini hem-de ondan hiç kimiň ogurlamandygyny aňladardy. [3] Ýagny Pygamberede we onuň ymmatyna-da halal däldi.
[4]Ýagny ondan alman durup bilmejegimizi. “

59

السادس عَنْ أبي خالد حكيم بن حزام رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (البيعان بالخيار ما لم يتفرقا، فإن صدقا وبينا بورك لهما في بيعهما، وإن كتما وكذبا محقت بركة بيعهما). مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ.

Ebu Halid Hakim ibn Hizamdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Satyjy bilen alyjy biri-birinden aýrylmazdan öň söwdany bozmaklyga ýa bozmazlyga ygtyýarlydyrlar. Eger-de, olar bir-birine dogruçyl bolsalar hem-de harydyň we puluň ýagdaýyny aç-açan edip beýan etseler, onda olaryň söwdalary bereketli bolar. Eger-de harydyň aýybyny gizleseler we puluny tölemekde ýalan sözleseler, onda olaryň söwdasynyň bereketi bolmaz” .

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

60

وأما الأحاديث فالأول عَنْ عمر بن الخطاب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: بينما نحن عند رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ذات يوم إذ طلع علينا رجل شديد بياض الثياب شديد سواد الشعر لا يرى عليه أثر السفر ولا يعرفه منا أحد حتى جلس إِلَى النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فأسند ركبتيه إِلَى ركبتيه ووضع كفيه عَلَى فخذيه وقَالَ: يا محمد أخبرني عَن الإسلام فقَالَ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (الإسلام أن تشهد أن لا إله إلا اللَّه وأن محمدا رَسُول اللَّهِ، وتقيم الصلاة، وتؤتي الزكاة، وتصوم رمضان، وتحج البيت إن استطعت إليه سبيلا) قَالَ صدقت. فعجبنا له يسأله ويصدقه! قَالَ: فأخبرني عَن الإيمان قَالَ: (أن تؤمن باللَّه وملائكته وكتبه ورسله واليوم الآخر وتؤمن بالقدر خيره وشره) قَالَ صدقت. قَالَ: فأخبرني عَن الإحسان قَالَ: (أن تعبد اللَّه كأنك تراه فإن لم تكن تراه فإنه يراك) قَالَ: فأخبرني عَن الساعة قَالَ: (ما المسئول عَنْها بأعلم مِن السائل) قَالَ: فأخبرني عَنْ أماراتها قَالَ: (أن تلد الأمة ربتها، وأن ترى الحفاة العراة العالة رعاء الشاء يتطاولون في البنيان) ثم انطلق فلبثت مليا ثم قَالَ: (يا عمر أتدري من السائل) قلت : اللَّه ورسوله أعلم. قَالَ: (فإنه جبريل أتاكم يعلمكم دينكم) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. ومعنى (تلد الأمة ربتها) : أي سيدتها. ومعناه: أن تكثر السراري حتى تلد الأمة السرية بنتا لسيدها وبنت السيد في معنى السيد. وقيل غير ذلك. و(العالة): الفقراء. وقوله (مليا) أي زمانا طويلا، وكان ذلك ثلاثا.

Hezreti Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda otyrkak biziň ýanymyza duýdansyz bir ýerden ap-ak eşikli, şar gara saçly bir adam geldi. Onuň üst-başyna seredeniňde uzak ýoldan gelýäne meňzemeýärdi, bizden hiç kim hem ony tanamaýardy. Ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň garşysyna geçip otyrdy we dyzlaryny onuň dyzyna degirip, ellerini bolsa butlarynyň üstünde goýup: “Eý Muhammed! Maňa Yslamdan habar ber?” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Yslam – Allahdan özge Hudaýyň ýokdugyna we Muhammediň hem onuň Pygamberidigine şaýatlyk etmek, namazy kämil berjaý etmek, zekat bermek, remezan aýynda agyz beklemek, güýjüň ýetse Käbä haj etmekdir” diýdi.
Ol: “Sen dogry aýtdyň” diýdi. Biz onuň sorag berip, soragynyň jogabyny hem özüniň tassyk etmegini geň gördük. Ol ýene-de: “Maňa Imandan habar ber!” diýdi”.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Iman – Allaha we Onuň perişdelerine, kitaplaryna, pygamberlerine, Kyýamat gününe we haýyr-şeriň takdyrdyrlanyp goýulandygyna ynanmakdyr” diýdi.
Ol ýene: “Dogry aýtdyň” diýdi. Soňra: “Maňa Yhsandan habar ber” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Yhsan – Allahy görüp duran ýaly bolup ybadat etmekdir. Çünki, sen Ony görmeseň hem, Ol seni görýändir” diýdi. Ol ýene-de: “Maňa Kyýamatdan habar ber!” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu barada soralýan adam, soraýandan köp bilýän däldir” diýdi. Ol adam: “Onda maňa onuň alamatlaryndan habar ber!” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Gyrnak aýallar özlerine hojaýyn boljak çagalary dogurarlar. Egin-başsyz, aýakýalaňaç, garyp, goýun çopanlar beýik-beýik binalar gurmakda biri-birleri bilen ýaryşarlar” diýdi.
Soňra ol adam turup gitdi. Men birsalym durdym. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eý, Omar! Sorag beren kişiniň kimdigini bilýäňmi?” diýdi. Men: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir!” diýdim.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ol Jebraýyldy, size diniňizi öwretmäge geldi” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)