601

"وعنه عَنْ رسولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَنه قال: « مِنْ خَير مَعَاشِ النَّاسِ رَجُلٌ مُمْسِكٌ عِنَانَ فَرسِهِ في سَبِيلِ اللَّه، يَطيرُ عَلى مَتنِهِ ، كُلَّمَا سَمِعَ هَيْعَةً أَوْ فَزْعَةً، طارَ عَلَيْهِ يَبْتَغِي الْقَتلَ، أَو المَوْتَ مظَانَّه، أَوْ رَجُلٌ في غُنَيمَةٍ في رَأْسِ شَعَفَةٍ مِن هَذِهِ الشَّعَفِ، أَوْ بَطنِ وادٍ مِن هَذِهِ الأَوديَةِ، يُقِيم الصَّلاةَ ويُؤتي الزَّكاةَ، ويَعْبُد رَبَّهُ حتَّى يَأْتِيَهُ اليَقِينُ ليَسَ مِنَ النَّاسِ إِلاَّ في خَيْرٍ » رواه مسلم .
« يَطِيرُ« أَي يُسرع . ومَتْنُهُ : ظَهْرُهُ . « وَالهَيْعَةُ«: الصوتُ للحربِ. «وَالفَزَعَةُ»: نحوهُ. وَ « مَظَانُّ الشَّيءِ»: المواضع التي يُظَنُّ وجودُه فيها. « والغُنَيمَةُ « بضم الغين تصغير الغنم. « الشَّعْفَةُ« بفتح الشِّين والعين: هي أَعْلى الجبَل ."

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adamlaryň içinde iň haýyrly durmuş ýoluny tutanlaryň biri, Allah ýolunda söweşmek üçin atynyň jylawyndan berk ýapyşan adamdyr. Ol adam söweşe çagyrýan ýa-da kömek soraýan bir ses eşiden wagtynda, atyna münüp, ölümiň gezýän ýerlerine, ölümine boýun bolup, atynyň jylawyndan tutup şol tarapa uçup barar. Adamlaryň içinde iň haýyrly durmuş ýoluny tutanlaryň ýene biri, depeleriň ýa-da jülgeleriň birinde özüniň goýunjyklaryny bakyp, namazyny okap, zekadyny berip, ölýänçä-de Robbuna ybadat edip we adamlar bilen diňe ýagşy gatnaşykda bolan adamdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

602

وعن عِيَاضِ بنِ حِمَارٍ رضي اللَّه عنه قال: قال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إِن اللَّه أَوحَى إِليَّ أَنْ تَواضَعُوا حتى لا يَفْخَرَ أَحَدٌ عَلى أَحدٍ، ولا يَبغِيَ أَحَدٌ على أَحَدٍ » رواه مسلم .

‘Yýad ibn Himarden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala: Hiç kim hiç kime öwünmez ýaly kiçi göwünli, pespäl bolsun hem-de hiç kim hiç kime zulum edip, çäginden çykmasyn diýip, maňa wahy etdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

603

وعَنْ أبي هريرة رضي اللَّه عنه أَن رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « ما نَقَصَتْ صَدقَةٌ من مالٍ، وما زاد اللَّه عَبداً بِعَفوٍ إِلاَّ عِزّاً، ومَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ للَّهِ إِلاَّ رَفَعَهُ اللَّهُ » رواه مسلم.

603. Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Sadaka hiç hili baýlygy azaltmaz. Allah Tagala başgalary bagyşlap bilýän bendesine abraýdan başga zat artdyrmaz. Allahyň razylygy üçin kiçigöwünli bolýanlaryň, Allah hökman derejesini beýgelder”.

Salgylanma:

(Muslim)

604

وعن أَنس رضي اللَّه عنه أَنَّهُ مَرَّ عَلَى صِبيانٍ فَسَلَّم عَلَيْهِم وقال: كان النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَفْعَلُهُ. متفقٌ عليه .

604. Enes ibn Mälik (Allah ondan razy bolsun) bir gezek çagalaryň ýanyndan geçip barýarka, olara salam berdi we:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem çagalara şeýle salam bererdi” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

605

وعنه قال: إِنْ كَانَتِ الأَمَةُ مِن إِمَاءِ المَدِينَةِ لَتَأْخُذُ بِيَدِ النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فَتَنْطَلِقُ بِهِ حَيثُ شَاءَتْ. رواه البخاري .

605. Ýene-de Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Medineli (ýaş) gyrnaklardan islendik bir gyrnak, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň elinden tutup, (kömek gerek wagty) islän ýerine äkidip bilerdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

606

وعن الأسوَد بنِ يَزيدَ قال: سُئلَتْ عَائِشَةُ رضيَ اللَّه عنها: ما كانَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَصنعُ في بَيْتِهِ؟ قالت: كان يَكُون في مِهْنَةِ أَهْلِهِ يَعني: خِدمَةِ أَهلِه فإِذا حَضَرَتِ الصَّلاة ، خَرَجَ إِلى الصَّلاةِ. رواه البخاري

Eswed ibn Ýezidden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek Aişadan (Allah ondan razy bolsun): “Adatça, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öýünde näme bilen meşgul bolardy?” diýip soradylar. Aişa şeýle diýdi: “Ol öýüniň hyzmatynda bolardy. Namaz wagty girende bolsa, namaza çykyp giderdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

607

وعن أبي رِفَاعَةَ تَميم بن أُسَيدٍ رضي اللَّه عنه قال: انْتَهَيْتُ إِلى رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وهو يَخْطُبُ. فقلتُ: يا رسولَ اللَّه، رجُلٌ غَرِيبٌ جَاءَ يَسْأَلُ عن دِينِهِ لا يَدري مَا دِينُهُ؟ فَأَقْبَلَ عَليَّ رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وتَركَ خُطْبتهُ حتى انتَهَى إِليَّ، فَأُتى بِكُرسِيٍّ، فَقَعَدَ عَلَيهِ، وجَعَلَ يُعَلِّمُني مِمَّا عَلَّمَه اللَّه، ثم أَتَى خُطْبَتَهُ ، فأَتمَّ آخِرَهَا. رواه مسلم .

Ebu Rifa’a Tamim ibn Usaýddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gün men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hutba aýdyp durka, ýanyna baryp: “Ýa Rasulallah! (Ebu Rifa’a özüni göz öňüne tutup) daş ýurtdan dini bilmeýän bir adam, dininiň nämedigini soramana geldi” diýdim.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öwrülip maňa seretdi we wagzyny goýup, meniň ýanyma geldi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme bir oturgyç getirdiler. Onuň üstünde oturup, Allahyň öwreden zatlaryndan öwredip başlady. Soňra bolsa hutbasyna gaýdyp bardy we ony tamamlady”."

Salgylanma:

(Muslim)

608

وعن أَنسٍ رضي اللَّه عنه أَنَّ رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كان إِذَا أَكَلَ طَعَاماً لَعِقَ أَصابِعه الثلاثَ قال: وقال: إِذَا سَقطَتْ لُقْمَةُ أَحَدِكُمْ، فَلْيُمِطْ عَنْها الأَذى، ولْيأْكُلْها، وَلا يَدَعْها للشَّيْطَانِ وَأَمَر أَنْ تُسْلَتَ القَصْعَةُ قالَ: فَإِنَّكُمْ لا تدْرُونَ في أَيِّ طَعامِكُمُ البَركَةُ. رواه مسلم .

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem nahar iýip bolandan soň üç barmagyny ýalap, şeýle diýerdi: “Siziň biriňiziň lukmasy ýere gaçsa, onuň hapasyny aýyrsyn-da iýsin, ony şeýtana goýmasyn”.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem tabagy arassalamagy emr edip, şeýle diýdi: “Siz naharyňyzyň niresinde berekediň bardygyny bilmersiňiz!”. "

Salgylanma:

(Muslim)

609

وعن أبي هُريرة رضي اللَّه عنه ، عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « ما بعثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلاَّ رعى الغنَمَ» قالَ أَصحابه: وَأَنْتَ ؟ فقال: « نَعَمْ كُنْتُ أَرْعَاهَا على قَرارِيطَ لأَهْلِ مَكَّةَ « رواهُ البخاري .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allahyň iberen Pygamberleriniň goýun bakyp görmedigi ýokdur”. Sahabalar: “Ýa Resulallah, Senemmi?” diýip soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hawa, Mekgelileriň mallaryny birnäçe kararit (ýagny, ujypsyzja pul) garşylygynda bakypdym” diýdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

610

وعنهُ عن النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: لَوْ دُعِيتُ إِلى كُراعٍ أَوْ ذِرَاعٍ لقبلتُ. وَلَوْ أُهْدى إِليَّ ذِراعٌ أَو كُراعٌ لَقَبِلْتُ« رواهُ البخاري .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Eger, goýunyň aýagynyň ýa-da golunyň etinden iýmäge çagyrsalar, men hökman giderdim. Eger-de, maňa goýunyň aýagyny ýa-da goluny sowgat berseler, men ony hökman kabul ederdim”.

Salgylanma:

(Buhary)

611

وعن أَنسٍ رضي اللَّهُ عنه قال: كَانَتْ نَاقَةُ رَسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم العَضْبَاءُ لاَ تُسبَقُ، أو لا تكَادُ تُسْبَقُ، فَجَاءَ أَعْرابيٌّ عَلى قَعُودٍ لهُ، فَسبقَها، فَشَقَّ ذلك عَلى المُسْلمِينَ حَتَّى عَرفَهُ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَقَالَ: «حَقٌّ عَلى اللَّهِ أَنْ لاَ يَرْتَفِعَ شَيء مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ وَضَعَهُ» . رواهُ البخاري.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ‘Adba atly bir düýesi bardy. Ýaryşlarda ol düýäniň öňüne geçip bilen ýokdy, hat-da, milt hem edip bilmezdiler. Günleriň birinde bir beduin alty ýaşar düýesi bilen geldi we ‘Adbany ozup geçdi. Musulmanlar muňa gaty gynandylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem muny görüp, şeýle diýdi: “Şu dünýäde beýgelen näme bar bolsa, ony peseltmek Allahyň üýtgemejek kanunydyr”.

Salgylanma:

(Buhary)

612

وعن عبدِ اللَّهِ بن مسعُودٍ رضيَ اللَّهُ عنه، عن النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « لا يَدْخُل الجَنَّةَ مَنْ كَانَ في قَلْبِهِ مثْقَالُ ذَرَّةٍ مَنْ كِبرٍ» فقال رَجُلٌ: إِنَّ الرَّجُلَ يُحِبُّ أَنْ يَكُونَ ثَوْبُه حسناً، ونعلهُ حسنا قال: « إِنَّ اللَّه جَمِيلٌ يُحِبُّ الجَمالَ. الكِبْرُ بَطَرُ الحَقِّ وغَمْطُ النَّاسِ « رواه مسلم. بَطَرُ الحقِّ: دفْعُهُ وردُّهُ على قائِلِهِ. وغَمْطُ النَّاسِ: احْتِقَارُهُمْ.

Abdulla ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Kalbynda zerre ýaly ulumsylyk bar bolan adam, Jennete girmez”. Muny eşiden bir adam:
“Ýöne her bir adam egin-eşiginiň, aýakgabynyň gelşikli bolmagyny islär!” diýende, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Elbetde, Allah gözeldir, gözelligi hem söýýändir. Tekepbirlik (ulumsylyk) bolsa, hakykaty kabul etmezlik we adamlary äsgermezlikdir” diýdi. "

Salgylanma:

(Muslim)

613

وعنْ سلمةَ بنِ الأَكْوع رضي اللَّه عنه أَن رجُلاً أَكَل عِنْدَ رسولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بشِمالِهِ فقال: «كُلْ بِيَمِينِكَ« قالَ: لاَ أَسْتَطِيعُ ، قال: « لا اسْتَطَعْتَ « مَا مَنَعَهُ إِلاَّ الكبْرُ. قال: فما رَفَعها إِلى فِيهِ . رواه مسلم

Selemete ibn Äkwa’adan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda çep eli bilen iýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Sag eliň bilen iý!” diýdi. Ol adam: “Başaramok-da” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Başarman geç!” diýdi.
Selemäniň aýtmagyna görä, ol adam ulumsylygy sebäpli Pygamberimiziň sözüni diňlemändi. Şondan soň ol, elini agzyna-da ýetirip bilmedi”."

Salgylanma:

(Muslim)

614

وعن حَارثَةَ بنِ وهْبٍ رضي اللَّه عنه قال: سَمِعْتُ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقولُ: «أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ النَّارِ؟: كُلُّ عُتُلٍّ جَوَّاظٍ مُسْتَكْبِرٍ« متفقٌ عليه. وتقدَّم شرحُه في باب ضَعفَةِ المسلمينَ .

Harise ibn Wähbden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä ol, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Size dowzahylaryň kimlerdigini hem habar bereýinmi? Ol her bir doň ýürek, gödek, gysganç we men-menlik edip ýöreýän gopbam, ulumsy adamdyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

615

وعن أبي سعيد الخدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (احتجت الجنة والنار فقالت النار: في الجبارون والمتكبرون، وقالت الجنة: في ضعفاء الناس ومساكينهم. فقضى اللَّه بينهما: إنك الجنة رحمتي أرحم بك من أشاء، وإنك النار عذابي أعذّب بك من أشاء، لكليكما علي ملؤها) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Sa’yd El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Jennet bilen jähennem öz aralarynda jedelleşip, çekeleşdiler. Jähennem: “Mende (adamlary güýç bilen özüne taby edýän) zalymlar we ulumsy tekepbirler bardyr” diýdi. Jennet bolsa: “Mende ejizler we mätäç garyplar bardyr” diýdi.
Allah olaryň dawasyny şeýle çözüp berdi.
“Eý Jennet! Sen meniň rahmetimsiň, seniň bilen islänimi merhemet ederin. Eý Jähennem! Sen bolsa meniň azabymsyň, Men seniň bilen islänime azap bererin. Men siziň ikiňizem doldurjakdyryn” diýdi”."

Salgylanma:

(Muslim)

616

وعن أبي هُريرة رضي اللَّه عنه أَن رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « لا يَنْظُرُ اللَّه يَوْم القِيامةِ إِلى مَنْ جَرَّ إِزارَه بَطَراً « متفقٌ عليه .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala ulumsylygy sebäpli, eşikleriniň etegini ýerden süýreýän kişiniň ýüzüne seretmez”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

617

وعنه قال: قالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ثَلاثةٌ لاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّه يَوْمَ القِيامَةِ، وَلا يُزَكِّيهِمْ، وَلاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ، وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ: شَيْخٌ زانٍ، ومَلِكٌ كَذَّابٌ، وعائلٌ مُسْتَكْبِرٌ» رواهُ مسلم « العائِلُ «: الفَقِير .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Kyýamat gününde üç kişi bilen gürleşmez, olary (günälerinden) päklemez, hatda olaryň ýüzlerine-de seretmez we olar üçin elhenç azap bardyr. Olar: Zyna eden garry, ýalançy hökümdar we tekepbirlik edýän garyp”.

Salgylanma:

(Muslim)

618

وعنه قال: قال رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « قال اللَّه عزَّ وجلَّ: العِزُّ إِزاري، والكِبْرياءُ رِدَائِي، فَمَنْ يُنَازعُني في واحدٍ منهُما فقدْ عذَّبتُه « رواه مسلم .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah ‘Azza we Jelle şeýle diýdi: “Yzzat (güýç, gudrat) – meniň eşigimdir, kibirlik (beýiklik) – meniň donumdyr. Kimde-kim bulardan birini (özünde görkezip) Menden aljak bolsa, Men oňa azap bererin”.

Salgylanma:

(Muslim)

619

وعنْه أَنَّ رسولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « بيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي في حُلَّةٍ تُعْجِبُه نفْسُه، مرَجِّلٌ رأسَه، يَخْتَالُ في مَشْيَتِهِ، إِذْ خَسَفَ اللَّهُ بِهِ، فهو يَتَجَلْجَلُ في الأَرْضِ إلى يوْمِ القِيامةِ « متفقٌ عليه. « مُرجِّلٌ رَأْسَهُ« أَي: مُمَشِّطُهُ. « يَتَجلْجَلُ « بالجيمين: أَيْ: يغُوصُ وينْزِلُ .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Özüne buýsanyp, halaýan eşiklerini geýip, saçyny darap, ýörände hiç kime göwni ýetmän ýöreýän bir adam bardy. Allah Tagala ony birden ýere ýuwutdyrdy. Indi ol adam tä, Kyýamat gününe çenli ýeriň düýbine çümüp gidip barýandyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

620

وعن سَلَمَة بنِ الأَكْوع رضيَ اللَّه عنه قال: قال رسُولُ اللِّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا يزَالُ الرَّجُلُ يَذْهَبُ بِنفْسِهِ حَتَّى يُكْتَبَ في الجَبَّارينَ، فَيُصِيبُهُ ما أَصابَهمْ « رواهُ الترمذي وقال: حديث حسن. « يَذْهَبُ بِنَفْسِهِ « أَي: يَرْتَفعُ وَيَتَكَبَّرُ .

Selemete ibnu-l- Ekw’adan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adam tekepbirlik ede-ede, ahyr soňy zalymlaryň hatarynda ýazylar. Soňra olaryň başyna gelen, munuň hem başyna geler”[1].

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys hasan, diýipdir)

bellikler:

[1] Olara berilen jeza muňa-da beriler.