621

وعن أَنسٍ رضيَ اللَّه عنه قال :كانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَحْسنَ النَّاسِ خُلقاً . متفقٌ عليه.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem adamlaryň içinde iň gözel ahlaklysydy”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

622

وعنه قال: مَا مَسِسْتُ دِيباجاً ولاَ حَرِيراً أَلْيَنَ مِنْ كَفِّ رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، وَلاَ شَمَمْتُ رائحَةً قَطُّ أَطْيَبَ مِن رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، وَلَقَدْ خَدَمْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عشْرَ سِنينَ، فَما قالَ لي قَطُّ: أُفٍّ، وَلا قالَ لِشَيْءٍ فَعلْتُهُ : لِمَ فَعَلْتَهُ؟ ولا لشيءٍ لَمْ افعَلْهُ: أَلاَ فَعَلْتَ كَذا ؟ متفقٌ عليه .

Ýene-de Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men hiç haçan Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ellerinden has ýumşak, ýüpek ýa-da atlas elläp görmedim. Şeýle hem Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýakymly ysyndan has hoşboý ys ysgap görmedim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme on ýyllap hyzmat etdim, emma welin birje gezegem maňa “uf” hem diýmedi. Bir zat etsem “Muny näme üçin etdiň?” diýip soramaýşy ýaly, etmedik zadyma-da “Şeýle etseň bolmazdymy?” diýmedi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

623

وعن الصَّعبِ بنِ جَثَّامَةَ رضيَ اللَّهُ عنه قال: أَهْدَيْتُ رسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم حِمَاراً وَحْشِياً، فَرَدُّهُ عليَّ ، فلمّا رأَى مَا في وَجْهي قالَ: « إِنَّا لَمْ نَرُدَّهُ عَلَيْكَ إِلاَّ لأَنَّا حُرُمٌ » . متفقٌ عليه .

Sa’b ibn Jassamadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek men Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme ýabany eşek[1] sowgat etdim, ýöne ol kabul etmän yzyna gaýtardy. Ol meniň ýüzüme seredip, meniň gynanandygymy gördi we “Biz ihramly bolanymyz üçin sowgadyňy almadyk” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Ýabany eşegiň etini sowgat beripdi.

624

وعن النَّوَّاسِ بنِ سمعانَ رضي اللَّه عنه قال : سأَلتُ رسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عنِ البِرِّ والإِثمِ فقالَ: «البِرُّ حُسنُ الخُلُقِ، والإِثمُ: ما حاكَ في نَفْسِكَ، وكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلعَ عَلَيْهِ النَّاسُ» رواهُ مسلم .

Nawwas ibni Sam’anden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden sogabyň we günäniň nämedigini soradym. Ol maňa şeýle jogap berdi: “Hakyky musulman bolmak[1] – gözel ahlakly bolmakdyr. Günä bolsa, ýüregiňi biynjalyk edip, seni närahat edýän hem-de adamlaryň ony bilmegini islemeýän zadyňdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ýagny iň gowy sogap iş diýdigi.

625

وعن عبد اللَّهِ بن عمرو بن العاص رضي اللَّه عنهما قال: لم يكن رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَاحِشاً ولا مُتَفَحِّشاً. وكانَ يَقُولُ: « إِنَّ مِن خِيارِكُم أَحْسَنَكُم أَخْلاقاً» . متفقٌ عليه.

Abdulla ibn ‘Amr ibn ‘Asdan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň hiç haçan sözlerinde we hereketlerinde ahlaksyz (gelşiksiz) zatlar bolmazdy. Ol hemişe: “Siziň iň gowyňyz, ahlak taýdan gowy, gözel bolanyňyzdyr” diýerdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

626

وعن أبي الدرداءِ رضي اللَّه عنه: أَن النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قالَ:» ما من شَيءٍ أَثْقَلُ في ميزَانِ المُؤمِنِ يَومَ القِيامة من حُسْنِ الخُلُقِ. وإِنَّ اللَّه يُبغِضُ الفَاحِشَ البَذِيِّ » .رواه الترمذي وقال: حديث حسن صحيح. «البِذيُّ»: هو الذي يَتَكَلَّم بالفُحْشِ ، ورِديء الكلامِ .

Ebu-d-Dardadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kyýamat güni mu’miniň terezisinde, gowy ahlaklykdan has agyr zat bolmaz. Elbetde, Allah edepsiz hereketler edýän we paýyş sözleri aýdýan adamlary halaýan däldir”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan sahyh diýipdir)

627

وعن أبي هُريرة رضيَ اللَّه عنه قال: سُئِلَ رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَنْ أَكثرِ مَا يُدْخلُ النَّاس الجَنَّةَ؟ قال: « تَقْوى اللَّهِ وَحُسنُ الخُلُق، وَسُئِلَ عن أَكثرِ مَا يُدْخِلُ النَّاسَ النَّارَ، فَقَالَ: « الفَمُ وَالفَرْجُ «. رواه الترمذي وقال: حديث حسن صحيح .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Adamlary iň köp Jennete äkitjek zat näme?” diýip soranlarynda. Ol: “Allaha takwaçylyk etmek we gözel ahlakdyr” diýip jogap berdi.
“Adamlary iň köp dowzaha äkitjek zat näme?” diýip soranlarynda bolsa, “Agyz we ferj (jyns agzasy)” diýip jogap berdi”[1]. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan sahyh diýipdir)

bellikler:

[1] ýagny, gybat-töhmet we ş.m. hem-de zyna sebäpli.

628

وعنه قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أَكْمَلُ المُؤمِنِينَ إِيمَاناً أَحسَنُهُم خُلُقاً، وخيارُكُم خِيَارُكُمْ لِنِسَائِهمْ «. رواه الترمذي وقال: حديث حسن صحيح .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Mu’minleriň içinde imany iň kämil bolany, ahlagy iň gowy bolanydyr. Siziň iň haýyrlyňyz, öz aýallaryna haýyrly bolanyňyzdyr”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys Hasan, sahyhdyr)

629

وعن عائشةَ رضيَ اللَّه عنها، قالت سمعت رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقول: « إِنَّ الُمؤْمِنَ لَيُدْركُ بِحُسنِ خُلُقِه درَجةَ الصائمِ القَائمِ « رواه أبو داود . ) صححه الألباني، الصفحة أو الرقم: 4798).

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir:

“Bir mu’min gözel ahlagy sebäpli, gündizlerini agyz bekläp, gijelerini bolsa namaz okap geçiren adamyň derejesine ýetip biler”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud. Albani: sahyh diýdi (4798))

630

وعن أبي أُمَامَة الباهِليِّ رضي اللَّه عنه قال: قال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم:» أَنا زَعِيمٌ ببَيتٍ في ربَضِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ المِراءَ وَإِنْ كَانَ مُحِقّاً، وَببيتٍ في وَسَطِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الكَذِبَ وإِن كَانَ مازِحاً، وَببيتٍ في أعلى الجَنَّةِ لِمَن حَسُنَ خُلُقُهُ « حديث صحيح، رواه أبو داود بإِسناد صحيح .» الزَّعِيمُ»: الضَّامِنُ.

Ebu Umame Bahiliden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Hakly bolsa-da, jedelleşip, dawa etmekden gaçan adama, Jennetiň kenaryndan bir köşk beriljegine Men kepildirin.
Oýun edibem ýalan sözlemeýän adama, Jennetiň ortarasyndan bir köşk beriljegine Men kepildirin.
Ahlagy gowy bolan adama-da, Jennetiň iň ýokarsyndan bir köşk beriljegine Men kepildirin”. "

Salgylanma:

(Sahyh hadys. Eby Dawud, sahyh isnad bilen rowaýat etdi).

631

وعن جابر رضي اللَّه عنه أَن رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِن مِنْ أَحَبِّكُم إِليَّ ، وَأَقْرَبِكُمْ مِنِّي مَجلساً يَومَ القِيَامَةِ، أَحَاسِنَكُم أَخلاقاً. وإِنَّ أَبَغَضَكُم إِليَّ وَأَبْعَدكُم مِنِّي يومَ الْقِيامةِ، الثَّرْثَارُونَ والمُتَشَدِّقُونَ وَالمُتَفَيْهِقُونَ « قالوا: يا رسول اللَّه قَدْ عَلِمْنَا الثَرْثَارُونَ وَالمُتَشَدِّقُونَ، فَمَا المُتَفيْهِقُونَ؟ قال: « المُتَكَبِّروُنَ « رواه الترمذي وقال: حديث حسن. «الثَّرثَارُ»: هُوَ كَثِيرُ الكَلامِ تَكلُّفاً. « وَالمُتَشَدِّقُ«: المُتَطاوِلُ عَلى النَّاسِ بِكَلامِهِ، وَيتَكَلَّمُ بِملءِ فيه تَفَاصُحاً وَتَعْظِيماً لكلامِهِ، « وَالمُتَفَيْهِقُ «: أَصلُهُ مِنَ الفَهْقِ، وهُو الامْتِلاءُ، وَهُوَ الذي يَمْلأ فَمَهُ بِالكَلامِ، وَيَتَوَسَّعُ فيه، وَيُغْرِب بِهِ تَكَبُّراً وَارتِفَاعاً، وإِظْهَاراً للفَضِيلَةِ عَلى غيَرِهِ.

Jabir ibn Abdullahdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Elbetde, siziň araňyzda meniň iň gowy görýänim we Kyýamat gününde maňa iň ýakyn ýerde durjagyňyz gözel ahlakly we ýagşy häsiýetli bolanyňyzdyr. Iň erbet görýänim we Kyýamat gününde Menden iň daş boljagyňyz bolsa, sarsarunlar (ýagny, owadan gepleýär diýdirjek bolup, köp gürleýän ýaňralar), mutaşaddikunlar (agzyny dolduryp, uzyn-uzyn, öwünip gürleýänler) we mutafaýhikunlardyr (özüni illerden artyk görkezmek üçin öwünip, ulumsylanyp gürleýänlerdir), diýipdir”.
Adamlar: “Ýa Resulallah! Biz köp gürleýänleriň we öwünjeňleriň kimdigini bilýäris, emma mutafaýhikunlar agzyny dolduryp gürleýänler kim?” diýip soranlarynda: “Olar ulumsylardyr” diýip jogap berdi”. "

"
وروى الترمذي عن عبد اللَّه بن المباركِ رحِمه اللَّه في تَفْسير حُسْنِ الخُلُقِ قال: هُوَ طَلاقَهُ الوجه، وبذلُ المَعرُوف، وكَفُّ الأَذَى ."

Tirmizi, Abdullah ibn Mubäregiň (Allah oňa rahmet etsin) gözel ahlaklylygyň manysy barada şeýle diýendigini, habar berýär:

“Bu güler ýüzli bolup, şerigatyň rugsat berip, makullaýan zatlaryny doly berjaý etmek üçin ähli güýjüňi sarp eden hem-de adamlara zyýan etmekden daş duran adamdyr”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol:hadys hasan, diýipdir)

632

وعن ابنِ عَبَّاسٍ رَضيَ اللَّهُ عَنْهُما قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لأَشَجِّ عبْدِ الْقَيْس: « إِنَّ فيك خَصْلَتَيْنِ يُحِبُّهُمَا اللَّهُ : الحِلْمُ وَالأَنَاة« . رَواهُ مُسلم .

Ibn Abbasdan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Aşajj Abdulkaýsa şeýle diýdi:

“Sende Allahyň söýýän iki sany häsiýeti bar: ýumşaklyk we howlukman sabyrly hereket etmek” diýdi.

Salgylanma:

(Muslim)

633

وعن عائشةَ رضيَ اللَّه عنها قالت: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم « إِنَّ اللَّهَ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ في الامر كله» . متفقٌ عليه .

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Tagala mähirlidir, sypaýydyr. Ol ähli işlerinde mylaýym we mähirli bolmagy hem halaýandyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

634

وعنها أَن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِنَّ اللَّهَ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ، وَيُعْطِي على الرِّفق ما لا يُعطي عَلى العُنفِ وَما لا يُعْطِي عَلى ما سِوَاهُ « .رواه مسلم .

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Elbetde, Allah mähirlidir, sypaýydyr we mähirliligi hem söýýändir. Mähirlilige berýän (sogaby ýaly sogaby), gödeklilige we başga hiç bir zada berýän däldir”.

Salgylanma:

(Muslim)

635

وعنها أَن النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِنَّ الرِّفقُ لا يَكُونُ في شيءٍ إِلاَّ زَانَهُ، وَلا يُنْزَعُ مِنْ شَيءٍ إِلاَّ شَانَهُ « .رواه مسلم .

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Haýsy zatda sypaýylyk bar bolsa, ol şony bezeýändir. Sypaýylyk aýrylan her bir zadyň hökman abraýy gaçyp, çirkinleşýändir”.

Salgylanma:

(Muslim)

636

وعن أبي هريرة رضي اللَّه عنه قال: بَال أَعْرَابيٌّ في المسجِد، فَقَامَ النَّاسُ إِلَيْه لِيَقَعُوا فِيهِ، فقال النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: دَعُوهُ وَأَرِيقُوا عَلى بَوْلِهِ سَجْلاً مِنْ مَاءٍ، أَوْ ذَنُوباً مِن مَاءٍ، فَإِنَّما بُعِثتُم مُيَسِّرِينَ ولَمْ تُبْعَثُوا مُعَسِّرِينَ» رواه البخاري. «السَّجْلُ» بفتح السين المهملة وإسكان الجيم: وَهِيَ الدُّلوُ المُمْتَلِئَةُ ماء، كَذلِكَ الذَّنُوبُ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek bir beduin mesjidiň içinde peşew etdi. Adamlar oňa hüjüm etmek üçin (gahar bilen) ýerlerinden turup başladylar, ýöne Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Oňa degmäň. Peşewiniň üstünden bir bedre (ýa-da bir çelek) suw dökiň, çünki siz hakykatdanam, adamlara kynçylyk döredýänler däl-de, diňe ýeňillik döretmek üçin iberildiňiz” diýdi.

Salgylanma:

(Buhary)

637

وعن أَنس رضي اللَّه عنه عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « يسِّرُوا وَلا تُعَسِّروا. وَبَشِّرُوا وَلا تُنَفِّرُوا» متفقٌ عليه .

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ýeňilleşdiriň, kynlaşdyrmaň! Buşlaň, (adamlary dinden) gaçyrmaň!”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

638

وعن جرير بن عبد اللَّه رضي اللَّه عنه قال: سمعتُ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقُولُ: «مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقَ يُحْرمِ الخيْرَ كُلَّهُ « رواه مسلم .

Jerir ibn Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Sypaýylykdan mahrum galan adam, ähli haýyrlardan mahrum galan adamdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

639

وعن أبي هريرة رضي اللَّه عنه أَنَّ رَجُلاً قال للنَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: أَوْصِني قال: « لا تَغْضَبْ « فَرَدَّدَ مِرَاراً، قال: « لا تَغْضَبْ « رواه البخاري.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip maňa bir öwüt-maslahat ber diýdi. Ol hem: “Gaharlanma!” diýdi.
Ol adam sözüni birnäçe gezek gaýtalady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem her gezek oňa: “Gaharlanma!” diýip jogap berdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

640

وعن أبي يعلَى شدَّاد بن أَوسٍ رضي اللَّه عنه ، عن رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِنَّ اللَّه كَتَبَ الإِحسَان على كُلِّ شَيءٍ، فإِذا قَتلتُم فَأَحسِنُوا القِتْلَةَ وَإِذَا ذَبحْتُم فَأَحْسِنُوا الذِّبْحة وليُحِدَّ أَحَدُكُم شَفْرتَه وَليُرِحْ ذَبيحَتَهُ» رواه مسلم .

Ebu Ýa’la Şaddad ibn Ewsden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah size her bir zada mähir-mylakatly çemeleşmegiňizi emr etdi. Eger (bir janly zady) öldürmeli bolsaňyz, oňa ezýet bermän (ejir çekdirmän) ýerine ýetiriň. Eger-de, siziň biriňiz mal soýmakçy bolsa, pyçagyny gowy ýiteltsin, mala ezýet bermesin”.

Salgylanma:

(Muslim)