61

الثاني عَنْ أبي ذر جندب بن جنادة وأبي عبد الرحمن معاذ بن جبل رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما عَنْ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ:(اتق اللَّه حيثما كنت، وأتبع السيئة الحسنة تمحها، وخالق الناس بخلق حسن) رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ.

Ebu Zerr Jundub ibn Jünäde we Ebu AbdurrahmanMu’az ibni Jebelden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Nirede bolsaň hem Allahdan gork! Bir günä iş etseň, dessine onuň yzyndan şol günäni öçürer ýaly bir sogap iş et. Adamlar bilen gözel ahlagyň bilen gatnaşyk et!”.

Salgylanma:

(Tirmizi we Ol “Hadys – hasan” – diýipdir) .

62

الثالث عَنْ ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قَالَ: كنت خلف النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يوما فقَالَ: (يا غلام إني أعلمك كلمات: احفظ اللَّه يحفظك، احفظ اللَّه تجده تجاهك، إذا سألت فسأل اللَّه، وإذا استعنت فاستعنْ باللَّه، واعلم أن الأمة لو اجتمعت عَلَى أن ينفعوك بشيء لم ينفعوك إلا بشيء قد كتبه اللَّه لك، وإن اجتمعوا عَلَى أن يضروك بشيء لم يضروك إلا بشيء قد كتبه اللَّه عليك، رفعت الأقلام وجفت الصحف). رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيح.

Abdulla ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň münen haýwanynyň[1] arkasynda otyrkam, Ol maňa: “Eý oglanjyk, men saňa käbir kadalary öwredeýin, diýip şeýle diýdi: “Allahyň buýruklaryny berjaý et, Allah seni gorap saklar. Her işde Allahyň razyçylygyny öňde tut, sen Ony mydama garşyňda[2] taparsyň. Bir zat sorajak bolsaň ony Allahdan sora, kömek gerek bolsa, diňe Allahdan kömek sora we şuny bilip goý, eger-de ähli adamlar bir ýere jemlenip saňa bir peýda berjek bolsalar, Allahyň seniň takdyryňda (ýazgydyňda) ýazyp goýan zadyndan başga hiç bir zady saňa peýda berip bilmezler we eger-de, olar saňa bir zyýan ýetirmek üçin bir ýere jemlenseler, Allahyň seniň takdyryňda ýazyp goýan zadyndan başga hiç bir zyýan ýetirip bilmezler. Çünki, galamlar[3] göterildi we sahypalar gurady”.

وفي رواية غير الترمذي: (احفظ اللَّه تجده أمامك، تعرف إِلَى اللَّه في الرخاء يعرفك في الشدة، واعلم أن ما أخطأك لم يكن ليصيبك، وما أصابك لم يكن ليخطئك، واعلم أن النصر مع الصبر، وأن الفرج مع الكرب، وأن مع العسر يسرا)

Ymam Tirmiziden başganyň rowaýatynda şeýle gelýär:

“Allahyň buýruklaryny berjaý et, sen Ony garşyňda taparsyň. Allahy giňişlikde tana, gyssanan wagtyň Ol seni tanar we şuny bilip goý, seniň başyňa gelmedik zat, saňa gelmeli zat däldir we seniň başyňa gelen zat hem, seni goýup başga birine gidýän däldir. Şuny bilip goý, ýardam sabyrdan soň, şatlyk gam-gussadan soň we ýeňillik kynçylykdan soň gelýändir” .

Salgylanma:

(Tirmizi. Bu hadys Hasan-sahyh diýipdir).

bellikler:

” [1] Ýagny düýesiniň ýa atynyň arkasynda
[2] Ýagny ýardamyn görersiň. [3] Ýagny takdyrlary ýazan galam inni ýazyp gutardy”

63

الرابع عَنْ أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: إنكم لتعملون أعمالا هي أدق في أعينكم مِنَ الشعر كنا نعدها عَلَى عهد رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم مِنَ الموبقات. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وقَالَ (الموبقات) : المهلكات.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Siziň edýän käbir işleriňiz siziň üçin gyldan hem inçe, ähmiýetsiz bolup görünýär. Emma welin, biz olary Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň döwründe heläk ediji, uly günälerden saýardyk”.

Salgylanma:

(Buhary)

64

الخامس عن أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: (إن اللَّه تعالى يغار، وغيرة اللَّه أن يأتي المرء ما حرم اللَّه عليه) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و (الغيرة) بفتح الغين وأصلها الأنفة.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Elbetde, Allah Tagala hem gabanýandyr. Allahyň gabanjaňlygy, ynsanlaryň Allahyň haram eden zatlaryny eden wagty ýüze çykýandyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

65

السادس عَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أنه سمع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (إن ثلاثة مِنْ بني إسرائيل أبرص وأقرع وأعمى أراد اللَّه أن يبتليهم فبعث إليهم ملكا. فأتى الأبرص فقَالَ: أي شيء أحب إليك قَالَ: لون حسن وجلد حسن ويذهب عني الذي قد قذرني الناس. فمسحه فذهب عَنْه قذره وأعطي لونا حسنا وجلدا حسنا. قال: فأي المال أحب إليك قَالَ: الإبل أو قَالَ البقر. (شك الراوي) فأعطي ناقة عشراء فقَالَ بارك اللَّه لك فيها. فأتى الأقرع فقَالَ: أي شيء أحب إليك قَالَ: شعر حسن ويذهب عني هذا الذي قذرني الناس. فمسحه فذهب عَنْه وأعطي شعرا حسنا. قَالَ: فأي المال أحب إليك قَالَ: البقر فأعطي بقرة حاملا قَالَ بارك اللَّه لك فيها. فأتى الأعمى فقَالَ: أي شيء أحب إليك قَالَ: أن يرد اللَّه إلي بصري فأبصر الناس. فمسحه فرد اللَّه إليه بصره. قَالَ: فأي المال أحب إليك قَالَ: الغنم. فأعطي شاة والدا. فأنتج هذان وولد هذا، فكان لهذا واد مِن الإبل ولهذا واد مِن البقر ولهذا واد مِن الغنم. ثم إنه أتى الأبرص في صورته وهيئته فقَالَ: رجل مسكين قد انقطعت بي الحبال في سفري فلا بلاغ لي اليوم إلا باللَّه ثم بك أسألك بالذي أعطاك اللون الحسن والجلد الحسن والمال بعيرا أتبلغ به في سفري. فقَالَ: الحقوق كثيرة. فقَالَ: كأني أعرفك: ألم تكن أبرص يقذرك الناس، فقيرا فأعطاك اللَّه فقَالَ: إنما ورثت هذا المال كابرا عَنْ كابر. فقَالَ: إن كنت كاذبا فصيرك اللَّه إِلَى ما كنت. وأتى الأقرع في صورته وهيئته فقَالَ له مثل ما قَالَ لهذا ورد عليه مثل ما رد هذا. فقَالَ: إن كنت كاذبا فصيرك اللَّه إِلَى ما كنت. وأتى الأعمى في صورته وهيئته فقَالَ: رجل مسكين وابن سبيل انقطعت بي الحبال في سفري فلا بلاغ لي اليوم إلا باللَّه ثم بك أسألك بالذي رد عليك بصرك شاة أتبلغ بها في سفري. فقَالَ: قد كنت أعمى فرد اللَّه إلي بصري فخذ ما شئت ودع ما شئت فواللَّه لا أجهدك اليوم بشيء أخذته لله عَزَّ وَجَلَّ. فقَالَ: أمسك مالك فإنما ابتليتم فقد رضي عَنْك وسخط عَلَى صاحبيك) مُتَّفّقٌ عَلَيْهِ. و(الناقة العشراء) بضم العين وفتح الشين وبالمد وهي: الحامل. قوله (أنتج) وفي رواية (فنتج) معناه: تولى نتاجها. والناتج للناقة كالقابلة للمرأة. وقوله (ولد هذا) هو بتشديد اللام: أي: تولى ولادتها. وهو بمعنى أنتج في الناقة. فالمولد والناتج والقابلة بمعنى لكن هذا للحيوان وذاك لغيره. قوله (انقطعت بي الحبال) هو بالحاء المهملة والباء الموحدة: أي الأسباب. وقوله (لا أجهدك) معناه: لا أشق عليك في رد شيء تأخذه أو تطلبه مِنْ مالي. وفي رواية البخاري (لا أحمدك) بالحاء المهملة والميم ومعناه: لا أحمدك بترك شيء تحتاج إليه، كما قَالَوا: ليس عَلَى طول الحياة ندم: أي عَلَى فوات طولها.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir:

"“Ysraýyl ogullarynyň[1] arasynda biri pis açan, biri kel, biri hem kör bolan üç sany adam bardy. Allah Tagala olary synap görmekçi boldy we olara bir perişde iberdi.
Perişde pis açanyň ýanyna baryp: “Seniň iň köp arzuw edýän zadyň näme?” diýdi. Ol: “Gowy bir reňk, ýagşy bir ten[2] hem-de adamlaryň erbet görýän zady bolan bu (pisligiň) menden aýrylyp gitmegini isleýärin” diýdi. Perişde ony elleri bilen sypady, onuň keseli aýrylyp, reňki gowulaşdy. Soňra Perişde: “Seniň iň gowy görýän malyň näme?” diýip sorady. Ol: “Düýe (ýa-da sygyr)” diýdi. Oňa on aýlyk bogaz bir düýe berildi. Perişde oňa: “Allah saňa bu düýäni bereketli etsin!” diýdi.
Soňra perişde kel adamyň ýanyna baryp: “Seniň iň köp arzuw edýän zadyň näme?” diýdi. Ol: “Owadan bir saç we adamlaryň erbet görýän zady bolan bu (kelligiň) menden aýrylyp gitmegini isleýärin” diýdi. Perişde ony hem elleri bilen sypady. Onuň kelligi aýrylyp, oňa owadan bir saç berildi. Soňra Perişde: “Seniň iň gowy görýän malyň näme?” diýdi. Ol: “Sygyr” diýdi. Oňa bogaz bir sygyr berildi. Perişde oňa: “Allah saňa bu sygyry bereketli etsin!” diýdi.
Soňra perişde körüň ýanyna baryp: “Seniň iň köp arzuw edýän zadyň näme?” diýdi. Ol: “Allahyň gözlerimi gaýdyp bermegini we adamlary görmegi arzuw edýärin” diýdi. Perişde ony elleri bilen sypady, Allah hem onuň görejini gaýdyp berdi”. Perişde oňa: “Seniň iň gowy görýän malyň näme?” diýdi. Ol: “Goýun” diýdi. Oňa-da bir bogaz goýun berildi.
Düýe botlady, sygyry göleledi, munuň hem goýuny guzlady. Netijede, biriniň dere doly düýesi, beýlekisiniň dere doly sygyry, üçünjisiniň hem dere doly goýun sürüsi boldy.
Soňra perişde pis açanyň öňki sypatyna girip, onuň ýanyna geldi we oňa:
“Men bir ýolundan galan garyp ýolagçy adam. Men bu gün barjak ýerime diňe Allahyň, galyberse-de seniň ýardamyň bilen baryp bilerin. Saňa owadan reňk, ýagşy bir ten we mal beren Allahyň haky üçin maňa ýolumy dowam eder ýaly bir düýe bersene!” diýdi. Ol adam: “Bermeli ýerlerim köp” diýip, oňa bermedi. Perişde oňa: “Men seni bir ýerden tanaýan ýaly, sen şol adamlar tarapyndan ýigrenilýän, pis açan, garyp adamdyň, soňra saňa Allah (saglyk, mal-mülk) berdi. Sen şol adam dälmi?” diýdi. Ol adam: “(Ýok) bu mallar maňa ata-babalarymdan miras galdy” diýdi. Perişde oňa: “Eger sen ýalan sözleýän bolsaň, Allah seni öňki halyňa getirsin” diýdi.
Soňra perişde keliň sypatyna girip, öň kel bolan adamyň ýanyna bardy we oňa-da edil (pis açana) aýdyşy ýaly aýtdy. Kel hem pis açanyň jogap berşi ýaly jogap berdi. Perişde oňa-da: “Eger sen ýalan sözleýän bolsaň, Allah seni öňki halyňa getirsin” diýdi.
Soňra Perişde körüň sypatyna girip, körüň ýanyna bardy: “Men bir ýolundan galan ýolagçy, garyp adam. Men bu gün barjak ýerime diňe Allahyň, galyberse-de seniň ýardamyň bilen baryp bilerin. Saňa gözleriňi gaýdyp beren Allahyň haky üçin maňa ýolumy dowam eder ýaly bir goýun beräý” diýdi. Oňki kör bolan adam: “Men hakykatdanam kördüm, Allah maňa gözlerimi gaýdyp berdi. Bu goýunlardan isläniňi al-da islemedigiňem goýaý. Allaha kasam bolsun, men şu gün Allah Azza we Jelle üçin aljak zatlaryň hiç birine garşy bolmaryn” [3] diýdi.
Perişde oňa: “Malyň-mülkiň seniňki bolsun, siz synagdan geçdiňiz. Allah senden razy boldy we ol iki dostuňa gazap etdi” diýdi” ."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1]Ýehudiler
[2] Ýagny, adaty bir reňkine we bedenine gaýdyp gelmegini we beden keseliniň aýrylmagyny isläpdir.[3] Ýagny yzyna getirip ber hem diýmerin diýdi.”

66

السابع عَنْ أبي يعلى شداد بن أوس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: (الكيس من دان نفسه وعمل لما بعد الموت، والعاجز من أتبع نفسه هواها وتمنى عَلَى اللَّه) رَوَاهُ الْتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ. قَالَ الترمذي وغيره مِنَ العلماء: معنى (دان نفسه): حاسبها.

Ebu Ýa’la Şeddad ibn Ewsden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Akylly adam, nebsini hasaba çeker we ölümden soňky zat (o dünýäsi) üçin amal eder. Ejiz adam, nebsini haý-höwesiniň yzyna düşürip (hiç zat etmän, Allah meni bagyşlar, diýip boş hyýaldyr) arzuwlary Allahdan umyt edip ýören adamdyr” .

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys hasan – diýipdir) (Zagyf hadys)

67

الثامن عَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال :قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (من حسن إسلام المرء تركه ما لا يعنيه) حديث حسن رواه الترمذي وغيره.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Özüne peýda bermejek zatlary taşlamaklygy, ynsanyň Yslamynyň gözelligindendir (ýagny, onuň gowy musulmandygydyr)” .

Salgylanma:

(Tirmizi we başgalar. Hadys hasandyr).

68

التاسع عَنْ عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: (لا يسأل الرجل فيم ضرب امرأته) رواه أبو داود وغيره.

Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Erkek adamdan aýalyny näme sebäpli urandygy soralmaz”[1]

Salgylanma:

(Ebu Dawut we başgalar) (Zagyf hadys)

bellikler:

[1] Çünki, hakyky sebäbini aýtmak utanç beriji bolmagy mümkindir.

69

وأما الأحاديث: فالأول عن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قيل: يا رَسُول اللَّهِ من أكرم الناس قال: (أتقاهم) فقالوا: ليس عن هذا نسألك. قال: (فيوسف نبي اللَّه بن نبي اللَّه بن نبي اللَّه بن خليل اللَّه) قالوا: ليس عن هذا نسألك. قال: (فعن معادن العرب تسألوني خيارهم في الجاهلية خيارهم في الإسلام إذا فقهوا) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. و (فقهوا) بضم القاف على المشهور وحكي كسرها: أي علموا أحكام الشرع.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Ýa Resulallah! Adamlaryň iň haýyrlysy, hormatlysy kim?” diýip, soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Iň takwa adamdyr (ýagny, Allahdan iň köp gorkýan adamdyr)” diýdi. Olar: “Sizden bu hakda soramadyk” diýdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Onda ol, Allahyň halyly (Ybrahymyň) ogly, Allahyň pygamberi (Ishakyň) ogly, Allahyň pygamberi (Ýakubyň) ogly, Allahyň pygamberi Ýusup pygamberdir”[1] diýdi. Olar ýene-de:
“Biz muny-da soramadyk” diýdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Siz menden arap taýpalary hakda soraýarsyňyzmy?! Jahyliýetde (Yslamdan öňki nadanlyk zamanynda) iň haýyrly, hormatly bolanlar, eger-de Yslam dinine düşünseler (öwrenseler), Yslamyýetde-de iň haýyrly, hormatly bolanlar, ana, şolardyr” diýip jogap berdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Ýusup pygamberiň üç atasy özi hem pygamberdir. Şol sebäpli hem Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ony iň hormatly adam hasap edipdir.

70

الثَّانِي : عَنْ أبي سَعيدٍ الْخُدْرِيِّ رضي اللَّه عنه عن النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال : « إنَّ الدُّنْيا حُلْوَةٌ خضِرَةٌ، وإنَّ اللَّهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا . فينْظُر كَيْفَ تَعْمَلُونَ . فَاتَّقوا الدُّنْيَا واتَّقُوا النِّسَاءِ. فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنةِ بَنِي إسْرَائيلَ كَانَتْ في النسَاء « رواه مسلم.

Ebu Sa’yd El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Elbetde, dünýä datly, göz gamaştyryjy we özüne çekiji bir zatdyr. Allah ony size ulanmagyňyz üçin berer we özüňizi nähili alyp barjagyňyza sereder. Dünýäden we aýallardan seresap boluň! Çünki, Ysraýyl ogullarynyň[1] arasyndaky ilkinji pitne aýallar sebäpli çykandyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] ýahudileriň

71

الثالث عن ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم كان يقول: (اللهم إني أسألك الهدى والتقى والعفاف والغنى) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ibni Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle (doga-dileg) aýdardy:

“Allahummä inni äs’älukäl- hudä, wät-tuko, wäl-‘afafa, wäl-ginä!”, ýagny “Eý, Allahym! Men Senden hidaýat (dogry ýol), takwalyk, (ahlak taýdan) päklik we (hiç kime mätäç bolmaz ýaly) köňül baýlygyny soraýaryn!” .

Salgylanma:

(Muslim)

72

الرابع عن أبي طريف عدي بن حاتم الطائي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (من حلف على يمين ثم رأى أتقى لله منها فليأت التقوى) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Taryf ‘Adiýý ibn Hatam Et-Taiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä ol, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Bir zady (etmäge ýa-da etmezlige) kasam eden adam, soňra Allahyň razyçylygyna (kasam eden zadyndan) has laýyk bolan başga bir zady görse, onda ol (kasamyny bozup) şol takwalyga golaý boljak zady etsin”.

Salgylanma:

(Muslim)

73

الخامس عن أبي أمامة صدي بن عجلان الباهلي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يخطب في حجة الوداع فقال: (اتقوا اللَّه وصلوا خمسكم، وصوموا شهركم، وأدوا زكاة أموالكم، وأطيعوا أمراءكم، تدخلوا جنة ربكم) رَوَاهُ التَّرْمِذِيُّ في آخر كتاب الصلاة وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيحٌ.

Ebu Umäme Sudeýý ibn ‘Ajlan Bähiliden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň “Hajjetul–Weda’” hutbasyndaky eden wagzynda şeýle diýenini eşitdim: “Allahdan gorkyň, bäş wagt namazyňyzy berjaý ediň, remezan aýynda agyz bekläň, malyňyzyň (baýlygyňyzyň) zekadyny beriň we ýolbaşçylaryňyza boýun boluň! Şonda, Robbuňyzyň Jennetine girersiňiz”.

Salgylanma:

(Tirmizi. “Hadys Sahyh” diýipdir)

74

فالأول عن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وعلى آله وَسَلَّم: (عُرضتْ عليَّ الأممُ فرأيتُ النبي ومعه الرهيط والنبي ومعه الرجل والرجلان، والنبي ليس معه أحد، إذ رفع لي سواد عظيم فظننت أنهم أمتي، فقيل لي: هذا موسى وقومه ولكن انظر إلى الأفق. فنظرت فإذا سواد عظيم، فقيل لي: انظر إلى الأفق الآخر فإذا سواد عظيم، فقيل لي: هذه أمتك ومعهم سبعون ألفاً يدخلون الجنة بغير حساب ولا عذاب. ثم نهض فدخل منزله فخاض الناس في أولئك الذين يدخلون الجنة بغير حساب ولا عذاب. فقال بعضهم: فلعلهم الذين صحبوا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، وقال بعضهم: فلعلهم الذين ولدوا في الإسلام فلم يشركوا بالله شيئاً، وذكروا أشياء فخرج عليهم رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فقال: ما الذي تخوضون فيه؟ فأخبروه فقال : هم الذين لا يرقون، ولا يسترقون، ولا يتطيرون، وعلي ربهم يتوكلون. فقام عكاشة بن محصن فقال : ادع الله أن يجعلني منهم، فقال: أنت منهم، ثم قام رجل آخر فقال : ادع الله أن يجعلني منهم، فقال: سبقك بها عكاشة. متفق عليه. (الرهيط) بضم الراء: تصغير رهط: وهم دون العشرة أنفس. و(الأفق): الناحية والجانب. و(عكاشة) بضم العين وتشديد الكاف وبتخفيفها والتشديد أفصح.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Maňa geçmişdäki geçen ymmatlaryň ählisini görkezdiler. Bir pygamberi gördüm, onuň ýanynda (bäş-on adamdan ybarat bolan) kiçiräk bir topar bardy, ýene bir pygamber gördüm onuň ýanynda bir-iki adam bardy we başga bir pygamberi gördüm onuň ýanynda hiç kim ýokdy. Şol wagt gözüme uly bir mähelle göründi. Men öz ymmatymdyr öýtdüm. Maňa: “Bu Musa we onuň ymmaty, sen şu ýaýylyp ýatan gözýetime-de bir seret” diýdiler. Bir seretsem giden bir uly märeke bar eken. “O tarapdaky gözýetime-de bir seret!” diýdiler. O tarapda-da ýaýylyp ýatan giden uly bir mähelle bardy. “Bu seniň ymmatyňdyr, içlerinde hasapsyz - azapsyz Jennete girjek ýetmiş müň adam bardyr” diýdiler”.
Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýerinden turup öýüne girip gitdi. Adamlar, hasapsyz-azapsyz Jennete girjek ýetmiş müň adam hakynda gürrüň edip başladylar. Olaryň käbirleri: “Belki, olar Pygamberimiziň sahabalarydyr” diýdiler. Käbirleri bolsa: “Olar Yslam gelenden soňra doglup, Allaha şirk getirmedikler bolsa gerek” diýdiler. Olar dürli-dürli pikirleri orta atdylar. Şol wagt Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem çykyp geldi we: “Näme hakda gürrüň edýärsiňiz?!” diýdi. Olar hem habar berdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Olar (şypanyň diňe Allahdan geljegine ynanyp) doga bermedikler we ony almadyklar, yrym etmedikler we diňe Perwerdigärlerine töwekgellik eden (ýagny bil baglan) adamlardyr” diýdi.
Şol wagt Ukaşa ibn Muhsin ýerinden turup: “(Ýa Resulallah)! Meni hem şolardan eder ýaly Allahdan dileg edip bersene” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Sen şolardansyň” diýdi. Soňra başga bir adam hem ýerinden turup: “Meni hem şolardan eder ýaly Allahdan dileg edip bersene” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Ukaşa muny senden öňürtdi” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

75

الثاني عن ابن عباس أيضا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم كان يقول: (اللهم لك أسلمت، وبك آمنت، وعليك توكلت، وإليك أنبت، وبك خاصمت، اللهم أعوذ بعزتك لا إله إلا أنت أن تضلني، أنت الحي الذي لا تموت والجن و الإنس يموتون) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وهذا لفظ مسلم واختصره البخاري.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýerdi:

"“Allahummä läkä äslämtu, wä bikä ämäntu, wä ‘aläýkä täwäkkältu, wä iläýkä änäbtu, wä bikä hasämtu! Allahummä ‘auzu bi’yzzatikä lä ilähä illä äntä än tudylläni, Äntäl- Haýýul- läzi lä tämutu wäl-jinnu wäl-insu ýämutun!” .
Ýagny, “Eý, Allahym! Saňa boýun boldum, Saňa iman getirdim, Saňa töwekgellik etdim (bil bagladym), ýüzümi we köňlümi Saňa öwürdim, we Seniň ýardamyň bilen duşmanlaryma garşy çykdym! Eý, Allahym! Dogry ýoldan azmakdan, Seniň Yzzatyňa sygynýaryn. Senden başga (Hak ybadat edere) hiç bir hudaý ýokdyr. Jynlar we ynsanlar öler, emma ýalňyz ölmeýän (Baky) Diri diňe Sensiň!” . "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

76

الثالث عن ابن عباس أيضا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: ( حسبنا اللَّه ونعم الوكيل قالها إبراهيم عليه السلام حين ألقي في النار، وقالها محمد صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم حين قالوا: إن الناس قد جمعوا لكم فاخشوهم، فزادهم إيمانا وقالوا حسبنا اللَّه ونعم الوكيل) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Hasbunallahu we ni’mäl-wekil!” ýagny, Allah bize ýeterlikdir (Hossardyr), Ol iň gözel Wekildir (Dostdur)! jümlesini, Ibrahim aleýhis-salam oda atylan wagty aýdypdyr. Muhammed Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem bu sözi haçanda: “Takyk, (size duşman bolan) ynsanlar size garşy (goşun) jemlediler, bes, olardan gorkuň!” diýenlerinde, (bu ýagdaý olaryň) imanyny artdyrdy we olar: “Hasbunallahu we ni’mäl-wekil!” ýagny, Allah bize ýeterlikdir (Hossardyr), Ol iň gözel Wekildir (Dostdur)!” diýip aýdypdyrlar”. [1]

وفي رواية له عن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: (كان آخر قول إبراهيم صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم حين ألقي في النار: (حسبي اللَّه ونعم الوكيل).

Ibni Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilen başga bir rowaýata görä, ol şeýle diýipdir:

“Ibrahim aleýhissalam oda atylan wagty iň soňky aýdan sözi: “Hasbiýallahu we ni’mäl-wekil!” sözi bolupdyr.

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1] Äli-Ymran: 173

77

الرابع عن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (يدخل الجنة أقوام أفئدتهم مثل أفئدة الطير) رَوَاهُ مُسْلِمٌ . قيل معناه: متوكلون. وقيل: قلوبهم رقيقة.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Jennete girjek birnäçe adamlar bardyr, olaryň kalplary (rysgal meselesinde diňe Allaha daýanyp, bil baglan) guşlaryň kalplary ýalydyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

78

الخامس عن جابر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أنه غزا مع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قبل نجد فلما قفل رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قفل معهم فأدركتهم القائلة في واد كثير العضاه، فنزل رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وتفرق الناس يستظلون بالشجر، ونزل رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم تحت سمرة فعلق بها سيفه، ونمنا نومة فإذا رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يدعونا وإذا عنده أعرابي فقال: (إن هذا اخترط علي سيفي وأنا نائم فاستيقظت وهو في يده صلتا قال: من يمنعك مني قلت: اللَّه ثلاثا) ولم يعاقبه وجلس. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bilelikde Nejd tarapa söweşe gidipdir. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem yzyna gaýdan-da, ol hem bile gaýdypdyr. Haçan-da, olar agaçlary gür dikenli bir derä gelenlerinde, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öýlänlik dynjyny almak üçin şol ýerde düşläpdir. Adamlar hem dynç almak üçin saýaly agaçlaryň aşaklaryna dargapdylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem dem-dynjyny almak üçin semure agajynyň aşagyna düşledi, gylyjyny bolsa agaçdan asyp goýdy. Biz az salym uka gidipdiris. Birden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bizi ýanyna çagyrdy. (Ylgap onuň ýanyna baranymyzda) Onuň ýanynda (Müşriklerden bolan) bir bedewi çarwadar bardy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Men ýatyrkam bu adam meniň gylyjymy alypdyr. Oýanan wagtym gylyjy gynyndan çykaryp: “Seni menden kim halas edip biler?” diýdi. Men hem: “Allah” diýip üç gezek gaýtaladym” diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ony jezalandyrmady, ol şol ýerde oturyp galdy”."

وفي رواية قال جابر: كنا مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم بذات الرقاع فإذا أتينا على شجرة ظليلة تركناها لرَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم، فجاء رجل من المشركين وسيف رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم معلق بالشجرة فاخترطه فقال: تخافني قال (لا) فقال: فمن يمنعك مني؟ قال (اللَّه).

Başga bir rowaýata görä, Jabir şeýle diýipdir:

“Biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen “Zatur-rikag”[1] söweşinde bile bolduk. Saýaly bir agajyň ýanyna baryp ýetenimizde, onuň aşagynda dynç almak üçin ony Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme goýduk. Şol wagt Müşriklerden bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň agaçdan asylgy duran gylyjyny alyp, gynyndan çykardy we Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme: “Menden gorkýaňmy?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme: “Ýok” diýdi. Ol adam: “Indi, seni menden kim halas edip biler?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allah” diýdi”.

وفي رواية أبي بكر الإسماعيلي في صحيحه فقال: من يمنعك مني قال (اللَّه) فسقط السيف من يده فأخذ رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم السيف فقال: (من يمنعك مني) فقال: كن خير آخذ. فقال: (تشهد أن لا إله إلا اللَّه وأني رسول اللَّه) قال: لا ولكني أعاهدك أن لا أقاتلك ولا أكون مع قوم يقاتلونك. فخلى سبيله، فأتى أصحابه فقال: جئتكم من عند خير الناس. قوله (قفل) : أي رجع. و(العضاه) : الشجر الذي له شوك. و(السمرة) بفتح السين وضم الميم: الشجرة من الطلح وهي العظام من شجر العضاه. و(اخترط السيف) أي سله وهو في يده. (صلتا): أي مسلولا. وهو بفتح الصاد وضمها.

Ebu Bekr El-Ismailiniň sahyhynda bu rowaýat şeýle gelýär:

"Ol: “Seni menden indi, kim gorap biler?” diýende, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allah” diýip jogap berdi. Şol bada, ol adamyň elinden gylyç ýere gaçdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gylyjy eline alyp: “Hany aýt, indi, seni menden kim halas edip biler?” diýdi. Ol adam ýalbaryp: “Meni rehim et!” diýdi. diýdi.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Allahdan başga (Hak ybadat edere) hudaýyň ýokdugyny we meniň Allahyň Pygamberidigimi kabul edip, şaýat bolarsyňmy?” diýdi. Ol: “Ýok, ýöne Saňa garşy söweşmejekdigime we Saňa garşy söweşýänler bilen bile hem bolmajagyma söz berýärin” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ony (jezalandyrman) goýberdi. Ol adam öz ýoldaşlarynyň ýanyna baryp: “Men adamlaryň iň haýyrlysynyň ýanyndan gelýärin” diýdi”. (Muttafkun aleýhi)"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Zatur-rikag Medineden 100 km uzaklykda ýerleşýän bir ýer bolup, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gatafan taýpasyna garşy söweşe gidipdi.

79

السادس عن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (لو أنكم تتوكلون على اللَّه حق توكله لرزقكم كما يرزق الطير: تغدو خماصاً وتروح بطاناً) رَوَاهُ التَّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيث حَسَنٌ. معناه: تذهب أول النهار (خماصاً): أي ضامرة البطون من الجوع. ترجع آخر النهار (بطاناً): أي ممتلئة البطون.

Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir:

“Eger-de, siz Allaha çynyňyz bilen ynanyp töwekgel eden bolsadyňyz (bil baglasadyňyz), Allah size-de, ertirlerine açlykdan garynlary boş hallarynda çykyp, agşamlaryna garynlaryny dolduryp, yzlaryna gaýdyp gelen guşlaryň ryskyny berişi ýaly, siziň hem ryskyňyzy bererdi”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan, diýipdir).

80

السابع عن أبي عمارة البراء بن عازب رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (يا فلان إذا أويت إلى فراشك فقل: اللهم أسلمت نفسي إليك، ووجهت وجهي إليك، وفوضت أمري إليك، وألجأت ظهري إليك رغبة ورهبة إليك، لا ملجأ ولا منجى منك إلا إليك، آمنت بكتابك الذي أنزلت، وبنبيك الذي أرسلت. فإنك إن مت من ليلتك مت على الفطرة، وإن أصبحت أصبت خيراً) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ebu ‘Umara Bera ibn ‘Aazybdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir adama şeýle diýdi:

"“Eý plany, düşegiňe girip ýatjak bolanyňda şeýle diýip aýt:
“Allahumme äslämtu näfsi ileýkä, wä wäjjähtu wäjhi ileýkä, wä fäwwädtu ämri ileýkä, wä äljä′tu zohri ileýkä, rogbätän wä rohbätän ileýkä, lä mäljä′ä wä lä mänjä minkä illä ileýkä. Ämäntu bikitäbikäl-läzi änzältä wä binäbiýýikäl-läzi ärsältä!” ýagny: “Allahym! Janymy Saňa tabşyrdym[1]. Ýüzümi Saňa öwürdim. Işimi Saňa ynandym[2]. Seniň razylygyňy isläp, azabyňdan gorkup arkamy diňe Saňa söýedim. Sygynmak we goranmak üçin ýene Senden başga hiç kim ýokdur. Indiren kitabyňa-da, Iberen Pygamberiňe-de iman etdim!”.
Eger-de, şu dogany okap, şol gije-de öläýseň, “fitrat” (imanly) halyňda ölersiň. Eger-de, (ölmän) ertire çykaýsaň, onda bir haýyra gowuşarsyň”. "

وفي رواية في الصحيحين عن البراء قال: قال لي رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (إذا آتيت مضجعك فتوضأ وضوءك للصلاة، ثم اضطجع على شقك الأيمن وقل) وذكر نحوه. ثم قال (واجعلهن آخر ما تقول) .

Buhary bilen Muslimiň sahyh hadyslarynda Beradan rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Düşegiňe geçip ýatjak bolan wagtyň, namaza täret alşyň ýaly täret al-da, soňra sag tarapyňa ýat we şeýle aýt, diýip ýokardaky dogany okady. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Iň soňky sözüň bu doga bolsun!” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1]Ýagny Saňa boýun boldum.
[2] Ýagny hemme işimde Saňa bil bagladym.”