881

وعن أنس رضي الله عنه قَالَ : عَطَسَ رَجُلانِ عِنْدَ النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَشَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَلَمْ يُشَمِّتِ الآخَرَ، فَقَالَ الَّذِي لَمْ يُشَمِّتْهُ : عَطَسَ فُلانٌ فَشَمَّتهُ وَعطستُ فَلَم تُشَمتني؟ فَقَالَ: هَذَا حَمِدَ الله، وإنَك لَمْ تَحْمَدِ الله. متفقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň ýanynda iki sany adam asgyrdy. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem olaryň birine “Ýärhämukallah!” diýdi, beýlekisine bolsa hiç zat diýmedi. “Ýärhämukallah!” diýilmedik adam: “Pylany asgyranda “Ýärhämukallah!” diýdiň, men asgyranymda welin, hiç zat diýmediňiz?” diýdi. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem: “Ol, “Älhamdulilläh!” diýdi, sen bolsa, diýmediň” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

882

وعن أبي هريرةَ رضي الله عنه قَالَ : كَانَ رَسُول الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إذَا عَطَسَ وَضَعَ يَدَهُ أوْ ثَوبَهُ عَلى فيهِ وَخَفَضَ أوْ غَضَّ بَها صَوْتَهُ. شك الراوي. رواه أَبُو داود، والترمذي وقال حديث حسن صحيح.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem asgyran wagtlary agzyny eli (ýa-da eşigi) bilen ýapardy, sesini hem peselderdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol hadys hasan sahyh – diýdi)

883

وعن أَبي موسى رضي الله عنه قَالَ : كَانَ الْيَهُودُ يَتَعَاطسُونَ عْندَ رسول اللهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَرْجُونَ أنْ يَقولَ لهْم يَرْحَمُكُم الله، فيقولُ : يَهدْيكمُ اللهُ ويُصلحُ بالكم .رواه أَبو داود، والترمذي وَقالَ حديث حسن صحيح.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Ýehudiler özlerine “Ýärhämukallah!” diýdirjek bolup, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň ýanynda (ýalandan) asgyran bolardylar. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem bolsa olara “Ýähdikumullahu wä ýuslih bäläkum!” diýerdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol hadys hasan sahyh – diýdi)

884

وعن أَبي سعيد الخدري رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَسُولُ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : إذَا تَثاءَبَ أحَدُكُمْ فَلْيُمسكْ بَيده عَلَى فِيهِ فإنَّ الشَّيْطَانَ يدْخل . رواه مسلم.

Ebu Sa’yd El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Sizden biri pallan wagty eli bilen agzyny tutsun, çünki şeýtan onuň agzyna girer”.

Salgylanma:

(Muslim)

885

عن أَبي الخطاب قتادة قَالَ : قلُت لأَنَسٍ: أكَانتِ المُصافَحةُ في أصْحابِ رسولِ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم؟ قَالَ: نَعَمْ. رواه البخاري.

Ebul-Hattab Katadadan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men Enesden: “Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň sahabalary biri-birleri bilen elleşip salamlaşýardylarmy?” diýip soradym. Ol: “Hawa” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

886

وعن أنس رضي الله عنه قَالَ : لَمَّا جَاءَ أهْلُ اليَمنِ قَالَ رسولُ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: قَدْ جَاءَكُمْ أهْلُ الْيَمَنِ، وَهُمْ أولُ مَنْ جَاءَ بالمُصَافَحَة . رواه أَبُو داود بإسناد صحيح.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Haçan-da, Ýemen halky (Medinä) gelende, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem: “Size Ýemenliler geldi, ilkinji bolup elleşip salamlaşanlar şolardyr” diýdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud, sahyh isnad bilen rowaýat etdi).

887

وعن البراءِ رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَسُولُ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: مَا مِنْ مُسْلِمْيِن يَلْتَقِيَانِ فَيَتَصافَحَانِ إِلاَّ غُفر لَهما قَبْلَ أنْ يَفْتَرِقَا . رواه أَبُو داود (وصححه الألباني في صحيح أبي داود، الصفحة أو الرقم: 5212).

Baradan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Iki musulman duşanda elleşip salamlaşsalar, biri-birlerinden heniz aýrylyşmakalar olaryň günäleri bagyşlanar”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud, Albani “Sahyh Ebu Dawud”-de sahyh diýdi (5212))

888

وعن أنس رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَجُلٌ: يَا رسولَ اللهِ، الرَّجُلُ مِنَّا يَلْقَى أخَاُه أوْ صَديقَهُ أ ينْحني لَهُ؟ قَالَ: لاَ . قَالَ: أ فَيَلتزمه وَيُقَبِّلُهُ؟ قَالَ: لاَ .قَالَ: فَيَأْخُذُ بِيَده وَيُصَافِحُهُ؟ قال : نَعَم َ . رواه الترمذي وقال: حديث حسن.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir adam: “Ýa Resulallah! Bizden bir adam, doganyna ýa-da dostuna duşan wagty onuň üçin başyny egip bilermi?” diýip sorady. Ol: “Ýok” diýdi. Ol adam ýene-de: “Gujaklap, öpüp bilermi?” diýdi. Ol: “Ýok” diýdi. Ol adam ýene-de: “Elinden tutup, salamlaşyp bilermi?” diýip sorady. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem: “Hawa” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys hasan – diýdi)

889

وعن صَفْوان بن عَسَّال رضي الله عنه قَالَ : قَالَ يَهُودي لِصَاحبه اذْهب بِنَا إِلَى هَذَا النَّبيِّ فَأتَيَا رسولَ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَسَألاه عَنْ تسْع آياتٍ بَينات فَذَكرَ الْحَديث إِلَى قَوْله: فقَبَّلا يَدَهُ وَرِجْلَهُ وقالا :نَشْهَدُ أنَّكَ نَبِيٌّ. رواه الترمذي وغيره بأسانيد صحيحةٍ.

Safwan ibn ‘Assaldan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir ýehudy özi ýaly ýehudy dostuna: “Ýör, şu Pygamberiň ýanyna baraly” diýdi. Olar Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň ýanyna geldiler we Ony (synamak üçin) dokuz sany anyk aýatlar hakynda soradylar”[1].
Safwan bu hadysy dolulygyna gürrüň berenden soňra şeýle diýdi: “Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem olaryň soraglaryna jogap berenden soň, olar Onuň elini we aýagyny öpüp: “Seniň hakyky Pygamberdigiňe şaýatlyk edýäris!” diýdiler”.
"

Salgylanma:

(Tirmizi we başgalar. Sahyh isnadlar bilen) (Da’yf hadys)

bellikler:

[1] Ýagny Musa aleýhissalam Firgawna görkezen dokuz sany mugjyzasy hakynda soradylar. Şeýle hem ýehudylara-da, musulmanlara-da degişli bolan dokuz aýat hakynda soradylar.

890

وعن ابن عمر رضي الله عنهما قِصَّة قَالَ فِيهَا : فَدَنَوْنا مِنَ النَّبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقَّبلْنا يَدَه. رواه أَبُو داود.

Ibni Omar (Allah ondan razy bolsun) uzyn bir hadysda şeýle diýdi:

“Biz Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň ýanyna ýakynlaşdyk we elini öpdük”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud) (Da’yf hadys)

891

وعن عائشة رضي الله عنها قَالَتْ :قَدم زَيْدُ بُن حَارثة المَدِينَةَ وَرسولُ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في بَيْتي فأتَاهُ فَقَرَعَ البَابَ. فَقَام إليهْ النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَجُرُّ ثوْبَهُ فَاعْتَنَقَهُ وَقَبَّلَهُ . رواه الترمذي وقال: حديث حسن.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Zeýd ibni Harise Medinä gelende, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem meniň öýümde-di. Ol gelip gapyny kakdy. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem eşigini süýräp ýerinden turdy we ony gujaklap öpdi”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol hadys hasan – diýdi) (Da’yf hadys)

892

وعن أَبي ذرْ رضي الله عنه قَالَ : قَالَ لي رسول الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لاتَحقِرَنَّ مِنَ المعْرُوف شَيْئاً وَلَو أنْ تَلقَى أخَاكَ بوجه طليق . رواه مسلم.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem maňa şeýle diýdi diýipdir:

“Bir musulman doganyňy güler ýüz bilen garşy almak ýaly ýagşylygy hem, asla kiçi saýmagyn!”.

Salgylanma:

(Muslim)

893

وعن أبي هُريرةَ رضي الله عنه قَالَ : قبَّل النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم الحَسَنَ بْنَ عَليٍّ رضي الله عنهما، فَقَالَ الأقْرَعُ بن حَابس : إنَّ لِي عَشَرةَ مِنَ الْوَلَد ماَقَبَّلتُ مِنهُمْ أحَداَ. فَقَالَ رسول الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: مَنْ لاَيَرْحَمْ لا يُرْحَمْ َ. متفق عليه.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem Hezreti Alynyň ogly Hasany (Allah olardan razy bolsun) öpdi. Muny gören Akra ibn Habis: “Meniň on oglum bar, emma, olaryň hiç birini öpmedim” diýdi.
Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem: “Merhemet etmeýäne, merhemet edilmez” diýdi”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

894

عن البَراء بن عازِبٍ رضي الله عنهما قَالَ : أمَرنَا رَسُول الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِعيَادةٍ المَريض، واتِّباع الجَنَازَةِ، وتَشْمِيتِ العَاطسِ، وَإبْرار المُقْسِم ونَصْرِ المَظْلُوم، وَإجَابَةِ الدَّاعِي، وَإفْشَاءِ السَّلاَمِ. متفقٌ عَلَيْهِ.

Bara ibn ‘Azybdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem bize, hassa soramagy, jynaza gatnaşmagy, asgyryp (“Älhamdulilläh” diýene) “Ýärhamukallah!” diýmegi, kasam edene (kasamyny ýerine ýetirmäge) kömek etmegi, zulum görene ýardam etmegi, çagyran adamyň çakylygyny kabul etmegi, salamy ýaýmagy, emr etdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

895

وعن أبي هريرة رضي الله عنه أنَّ رسولَ الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ : حَقُّ الْمُسلِمِ عَلَى الْمُسلِمِ خَمْسٌ، رَدُّ السَّلام، وَعِيادَةُ المَريض، وَاتباعُ الجَنَائِزِ، وَإجَابَةُ الدَّعوة، وتَشْميتُ العَاطِسِ . متفق عليه.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulmanyň musulmana bäş haky bardyr: “Salamyna jogap bermek, syrkaw soramak, jynaza gatnaşmak, çagyranda barmak we asgyranda “Alhamdulilläh” diýse, “Ýarhämukallah!”[1] diýmekdir”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Allah saňa rahmet etsin!

896

وعنه قال: قال رسول الله صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: إنَّ اللهَ عزَّ وجل يَقُولُ يَوْمَ القيَامَة: يَا ابْنَ آدَمَ مَرضْتُ فَلَم تَعُدْني، قال : ياربِّ كَيْفَ أعُودُكَ وأنْتَ رَبُّ العَالَمين؟ قَالَ : أمَا عَلْمتَ أنَّ عَبْدي فُلاَناَ مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ، أمَا عَلمتَ أنَّك لَوْ عُدْته لَوَجَدْتَني عِنْدَهُ؟ يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَطْعَمْتُكَ فَلَمْ تُطْعِمنِي، قَالَ : يَا رَبِّ كَيْفَ أطْعِمُكَ وَأنْتَ رَبُّ العَالَمِينَ. قَالَ :أمَا عَلِمْتَ أنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فُلانٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ أمَا عَلِمْتَ أنَّكَ لَوْ أطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي؟ يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَسْقَيْتُكَ فلم تسقني، قال :يارب كَيْفَ أسْقِيكَ وَأنْتَ رَبُّ العَالَمينَ؟ قَالَ :اسْتَسْقَاكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تَسْقِهِ، أمَا عَلِمْتَ أنَّكَ لو سقيته لوجدت ذَلِكَ عِنْدِي . رواه مسلم.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Allah Tagala Kyýamat güni: “Eý Adam ogly! Men hassa boldum, sen meni soramadyň!” diýer. Adam ogly: “Eý Robbum! Sen älemleriň Robbi bolup durkaň, men Seni nädip sorap bilerdim?!” diýer. Allah Tagala: “Pylan gulum hassa boldy, sen ony soramadyň! Sen ony soran bolsadyň, Meni hem onuň ýanynda tapardyň. Sen muny bilmeýärdiňmi näme?!” diýer.
“Eý Adam ogly! Men senden iýer ýaly bir zat soradym, ýöne sen bermediň!” diýer. Adam ogly: “Eý Robbum! Sen älemleriň Robbi bolup durkaň, men Saňa nädip iýer ýaly zat berip bilerdim?!” diýer. Allah Tagala: “Pylan gulum senden iýer ýaly zat sorady, sen bermediň! Sen oňa beren bolsadyň, ony[1] hökman Meniň ýanymda tapjagyňy bilmeýärdiňmi näme?!” diýer.
“Eý Adam ogly! Senden suw diledim, ýöne sen bermediň!” diýer. Adam ogly: “Eý Robbum! Sen älemleriň Robbi bolup durkaň, men Saňa nädip suw berip bilerdim?!” diýer. Allah Tagala: “Pylan bendäm senden suw diledi, sen ony bermediň! Sen oňa suw beren bolsadyň, ony hökman Meniň ýanymda tapjagyňy bilmeýärdiňmi näme?!” diýer”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] beren zadyň muzduny, sogabyny

897

وعن أَبي موسى رضي الله عنه قال : قالَ رسولُ اللهِ، صلى الله عليه وسلم: عُودُوا المَرِيضَ، وَأَطْعِمُوا الجَائعَ، وفَكُّوا العَاني . رواه البخاري . العَاني : الأسِيرُ.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Hassany soraň, ajy doýuryň we ýesiri boşadyň!”.

Salgylanma:

(Buhary)

898

وعن ثوبان رضي الله عنه عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: إنَّ المُسْلِمَ إِذَا عَادَ أخَاهُ المُسْلِمَ لَمْ يَزَلْ في خُرْفَةِ الْجَنَّةِ حَتَّى يَرْجِعَ قِيلَ: يَا رَسولَ الله وَمَا خُرْفَةُ الجَنَّةِ؟ قَالَ: جَنَاها .رواه مسلم. جَنَاها : أي واجتني من الثمر.

Sewbänden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir musulman, hassa ýatan bir musulman doganyny zyýarat etse, tä gaýdyp gelýänçä, Jennetiň hurfasynyň içindedir. “Ýa Resulallah! Jennetiň hurfasy näme?” diýip soranlarynda. Ol: “Jennetiň miweleri” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

899

وعن عليّ رضي الله عنه قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يقُولُ: مَا مِنْ مُسْلِم يَعُودُ مُسْلِماً غُدْوة إِلاَّ صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُمْسِي، وَإنْ عَادَهُ عَشِيَّةً إِلاَّ صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ ألْفَ ملكٍ حَتَّى يُصْبحَ، وَكَانَ لَهُ خَرِيفٌ في الْجَنَّةِ . رواه الترمِذِي وقال: حديث حسن .الخرِيفُ : التَّمْرُ المَخرُوفُ، أَي: المُجتَنَي.

Alydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Bir musulman ir bilen hassa bolan bir musulman doganyny soramaga gitse, ýetmiş müň perişde tä, agşama çenli oňa doga-dileg eder. Eger-de, agşam soramaga gitse, ýetmiş müň perişde tä, daň atýança oňa doga-dileg eder we onuň üçin Jennetde ýygnalyp goýulan miweler hem bardyr”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys hasan, diýipdir)

900

وعن أَنسٍ رضي اللَّهُ عنه، قَالَ: كانَ غُلامٌ يَهُودِيٌّ يَخْدُم النَّبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فمرِضَ فأَتَاهُ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يعُودهُ، فَقَعَدَ عِنْدَ رَأْسِهِ فقالَ لَهُ: أَسْلِمْ فنَظَرَ إِلى أَبِيهِ وهُو عِنْدَهُ؟ فَقَالَ: أَطِعْ أَبا الْقاسِمِ، فَأَسْلَم، فَخَرَجَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، وَهُوَ يقولُ: الحَمْدُ للَّهِ الَّذي أَنْقذهُ مِنَ النَّارِ . رواه البخاري.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň hyzmatyny edip ýören ýehudi bir oglanjyk bardy. Bir gün oglanjyk syrkawlady. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem ony soramaga gitdi. Oglanjygyň başujunda oturyp, oňa: “Yslamy kabul et (musulman bol)!” diýdi. Oglanjyk ýanynda oturan kakasynyň ýüzüne seretdi. Kakasy oňa: “Ebul-Kasyma[1], boýun bol!” diýdi. Oglanjyk musulman boldy. Şondan soň Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem: “Bu oglany Jähennem odundan halas eden Allaha şükürler bolsun!” diýip, daşaryk çykdy”.

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1] Ebul-Kasym Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň künýesi.