962

"عن أَبي هُرَيْرَة رضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « إذا سافَرْتُم في الخِصْبِ فَأعْطُوا الإِبِلَ حظَّهَا مِنَ الأَرْضِ، وإِذا سافَرْتُمْ في الجَدْبِ، فَأَسْرِعُوا عَلَيْهَا السَّيْرَ وَبادروا بِهَا نِقْيَهَا ، وَإذا عرَّسْتُم ، فَاجتَنِبُوا الطَّريقَ ، فَإِنَّهَا طرُقُ الدَّوابِّ ، وَمأْوى الهَوامِّ باللَّيْلِ « .رواه مسلم .
معنى « اعطُوا الإِبِلَ حَظها مِنَ الأرْضِ « أَيْ : ارْفقُوا بِهَا في السَّيرِ لترْعَى في حالِ سيرِهَا ، وقوله : «نِقْيَها» هو بكسر النون ، وإسكان القاف ، وبالياءِ المثناة من تحت وهو: المُخُّ ، معناه : أَسْرِعُوا بِهَا حتى تَصِلُوا المَقِصد قَبلَ أَنْ يَذهَبَ مُخُّها مِن ضَنكِ السَّيْرِ. وَ«التَّعْرِيسُ» : النزُولُ في الليْل .
"

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Gök otly ýerlerden ýolagçylyk eden wagtyňyz düýeleriňize otlardan iýer ýaly mümkinçilik dörediň (otladyň). Eger-de, takyr ýerlerden geçseňiz, onda barjak ýeriňize çaltrak barar ýaly tizräk ýöredip geçiň. Gije bir ýerde düşlejek bolsaňyz ýoldan uzagrakda düşläň, çünki ýollar, haýwanlaryň we mör-möjekleriň gije geçýän we ýatýan ýerleridir”.

Salgylanma:

(Muslim)

963

وعن أَبي قَتَادةَ رضيَ اللَّهُ عنهُ قَالَ : كانَ رَسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إِذا كانَ في سفَرٍ ، فَعَرَّسَ بلَيْلٍ اضْطَجَعَ عَلى يَمينِهِ، وَإِذا عَرَّس قُبيْلَ الصُّبْحِ نَصَبَ ذِرَاعَهُ وَوَضَعَ رَأْسَهُ عَلى كَفِّه . رواه مسلم .

Ebu Katadadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem saparda gije bir ýerde düşlejek bolanda, sag tarapyna ýatardy. Eger-de, daň atmanka düşlemekçi bolsa, onda tirsegini dikip, kellesini hem eliniň aýasynda goýardy”.

قال العلماءُ : إِّنما نَصَبَ ذِرَاعهُ لِئلاَّ يسْتَغْرِقَ في النَّوْمِ فَتَفُوتَ صلاةُ الصُّبْحِ عنْ وقْتِهَا أَوْ عَنْ أَوَّلِ وَقْتِهَا .

Alymlararyň aýtmagyna görä: “Tirsegini dikmekliginden maksat, uka gidip, ertir namazyny wagtyndan ýa-da owalky wagtyndan geçirmezlik üçindir”.

Salgylanma:

(Muslim)

964

وعنْ أَنسٍ رضي اللَّه عنهُ قَال : قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم :« عَلَيْكُمْ بِالْدُّلْجَةِ ، فَإِنَّ الأَرْضَ تُطْوَى بِاللَّيلِ « .رواه أبو داود بإسناد حسن . « الدُّلجَة « السَّيْرُ في اللَّيْلِ .

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ýolagçylyga gije çykjak boluň, çünki ýer gijesine düýrlenýändir”. (Ýagny, gije ýol gysgalan ýaly bolup, barjak ýeriňize basym bararsyňyz – diýmekdir).

Salgylanma:

(Ebu Dawud. Isnady hasan)

965

وعنْ أَبي ثَعْلَبةَ الخُشَنِي رَضي اللَّه عنهُ قال: كانَ النَّاسُ إذا نَزَلُوا مَنْزلاً تَفَرَّقُوا في الشِّعابِ والأَوْدِيةِ . فقالَ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إن تَفَرُّقَكُمْ في هَذِهِ الشِّعابِ وَالأوْدِية إِنَّما ذلكُمْ منَ الشَّيْطَان» فَلَمْ ينْزلُوا بعْدَ ذلك منْزلاً إِلاَّ انْضَمَّ بَعضُهُمْ إلى بعْضٍ. رواه أبو داود بإسناد حسن .

Ebu Sä’aläbä Huşaniden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Sahabalar haçanda bir ýerde düşlän wagtlary, dag ýollaryna, jülgelere aýry-aýry bolup bölünip dagardylar. Bir gezegem Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Siziň bu şekilde dag ýollarynda, jülgelerde aýry-aýry bolup dagap oturmagyňyz, şeýtandandyr!” diýdi. Şondan soň olar nirede düşleseler, biri-birinden aýrylman bile bir ýerde bolardylar”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud, hasan isnad bilen rowaýat etdi)

966

وعَنْ سَهْلِ بنِ عمرو ¬ وَقيلَ سَهْلِ بن الرَّبيعِ بنِ عَمرو الأنْصَاريِّ المَعروفِ بابنِ الحنْظَليَّةِ ، وهُو منْ أهْل بَيْعةِ الرِّضَوان رضيَ اللَّه عنه قالَ : مرَّ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ببعِيرٍ قَدْ لَحِقَ ظَهْرُهُ ببطْنِهِ فقال: «اتَّقُوا اللَّه في هذه البهَائمِ المُعْجمةِ فَارْكبُوها صَالِحَةً ، وكُلُوها صالحَة « . رواه أبو داود بإسناد صحيح .

“Beý’atur-Rydwan” kasamyna gatnaşanlaryň biri bolan, Ibnul-Hanzaliýýe diýilip tanalýan, Sähl ibn ‘Amr (ýa-da Sähl ibn Ar-Rabi’y ibn ‘Amr Ensarydan Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem açlykdan horlanyp, garny arkasyna ýapyşyp giden, bir düýäniň ýanyndan geçip barýarka, şeýle diýdi: “Gepläp bilmeýän bu haýwanlar hakynda Allahdan gorkyň! Olary sagdyn (semiz) halynda müniň we sagdyn halynda-da iýiň!”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud, sahyh isnad bilen rowaýat etdi)

967

وعَن أبي جعفرٍ عبدِ اللَّهِ بنِ جعفرٍ رضيَ اللَّه عنهما قال : أَرْدفني رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ذات يَوْم خَلْفَه، وَأسَرَّ إِليَّ حدِيثاً لا أُحَدِّث بِهِ أحَداً مِنَ النَّاسِ، وكانَ أَحبَّ مَا اسْتَتَر بِهِ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لِحاجَتِهِ هَدَفٌ أَوْ حَائشُ نَخل . يَعْني : حَائِطَ نَخْل. رواه مسلم هكذا مختصراً .

Ebu Ja’far Abdulla ibn Ja’fardan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem meni düýesiniň arkasyna mündirdi we hiç bir adama aýtmaly däl bir syry aýtdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem täretini bozjak bolanda beýigräk gum depeleriniň arkasynda ýa-da hurma baglarynyň içinde gizlenmegi gowy görerdi”.

"وزاد فِيهِ البَرْقانيُّ بإِسناد مسلم : هذا بعد قوله : حائشُ نَخْلٍ :¬ فَدَخَلَ حَائطاً لِرَجُلٍ منَ الأَنْصارِ ، فإذا فِيهِ جَمَلٌ ، فَلَمَّا رَأى رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم جرْجرَ وذَرفَتْ عَيْنَاه ، فأَتَاهُ النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَمَسَحَ سَرَاتَهُ ¬ أَي: سنامَهُ ¬ وَذِفْرَاهُ فَسكَنَ ، فقال : «مَنْ رَبُّ هذا الجَمَلِ ، لِمَنْ هَذا الجَمَلُ؟ « فَجاءَ فَتى مِنَ الأَنصَارِ فقالَ: هذا لي يا رسولَ اللَّه. فقالَ: « أَفَلا تَتَّقِي اللَّه في هذِهِ البَهيمَةِ التي مَلَّكَكَ اللَّهُ إياهَا ؟ فإنَّهُ يَشْكُو إِليَّ أَنَّكَ تُجِيعُهُ وَتُدْئِبُهُ».
ورواه أبو داود كروايةِ البَرْقاني . قوله: « ذِفْرَاه « هو بكسر الذال المعجمة وإسكان الفاءِ ، وهو لفظٌ مفردٌ مؤنثٌ.
قال أَهْلُ اللُّغَة : الذِّفْرَى: المَوْضِعُ الذي يَعْرَقُ مِنَ البَعِيرِ خلْف الأذنِ، وقوله: « تُدْئِبُهُ» أَيْ: تُتْعِبُهُ .
"

Al-Barkani bu hadysy Muslimiň isnadyndaky ýaly getirýär, ýöne “Hurma baglarynyň içinde” diýen sözünden soň şeýleräk goşup getirýär:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Ensarylardan bolan bir adamyň bagyna girdi. Ol şol ýerde bir düýe gördi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi gören düýe birden iňňildemäne (bögürmäne) başlady we gözleri ýaşardy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem düýäniň ýanyna baryp, onuň örküjiniň we gulaklarynyň ýanyny sypalady, düýe iňňildemesini goýdy.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Bu düýäniň eýesi kim? Bu düýe kime degişli?” diýip sorady. Ensarylardan bir ýaş ýigit gelip: “Ýa Resulallah! Bu meniň düýäm” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Allahyň saňa beren bu düýesi hakynda Allahdan gorkaňokmy? Ol Maňa seniň ony aç saklaýandygyňdan we köp işledip ýadadýandygyňdan zeýrenýär” diýdi”. (Al-Barkany Muslimiň isnady bilen rowaýat etdi. Bu hadysy Ebu Dawud hem Al-Barkanyňky ýaly rowaýat etdi)
"

Salgylanma:

(Muslim bu hadysy şeýleräk, gysgaça rowaýat etdi)

968

وعن أَنسٍ رَضيَ اللَّهُ عنْهُ ، قال : كُنَّا إِذا نَزَلْنَا مَنْزِلاً، لا نسَبِّحُ حَتَّى نَحُلَّ الرِّحَالَ . رواه أبو داود بإِسناد على شرط مسلم . وقوله : « لا نُسَبِّحُ « أَيْ لا نُصلِّي النَّافلَةَ ، ومعناه : أَنَّا ¬ مَعَ حِرْصِنا على الصَّلاةِ ¬ لا نُقَدِّمُها عَلى حطِّ الرِّحال وإرَاحةِ الدَّوابِّ .

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Biz bir ýerde düşlän wagtymyz düýeleriň ýüklerini çözüp, eýerlerini aýryp, ýeňletmän (nepil) namaz okamazdyk”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud Muslimiň şertine laýyk isnad bilen rowaýat etdi)

969

وعن أَبي سعيدٍ الخُدْريِّ رَضيَ اللَّه عنه قال: بينما نَحْنُ في سَفَرٍ إِذ جَاءَ رَجُلٌ على رَاحِلةٍ لهُ ، فَجعَلَ يَصْرِفُ بَصَرهُ يَمِيناً وَشِمَالاً ، فقال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : «مَنْ كَانَ مَعَهُ فَضْلُ ظَهرٍ، فَلْيعُدْ بِهِ على مَنْ لا ظَهر له، ومَنْ كانَ له فَضلُ زَادٍ، فَلْيَعُدْ بِهِ عَلى مَنْ لا زَادَ له « فَذَكَرَ مِنْ أَصْنافِ المال ما ذَكَرَهُ، حَتى رَأَينَا أَنَّهُ لا حقَّ لأحَدٍ منا في فضْلٍ . رواه مسلم.

Ebu Sa’yd El-Hudryýdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen sapardadyk. Bir adam düýesine münüp geldi-de, bir zatlar isleýän ýaly saga-çepe seredip başlady[1]. Muny görüp, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Artykmaç münmäge (düýe, at ýaly) ulagy bar bolan adam, ýoklara bersin. Artykmaç azygy bar bolan adam, ýoksuzlara bersin!” diýip, birnäçe görnüşli emläkleri sanap geçdi. Biz şol wagt hiç kimiň özünden artykmaç zatlary saklamaga hukugynyň ýokdugyna düşünip galdyk”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ol adam gaty garypdy. Kömek üçin birine ýüz tutjak boldy.

970

وعنْ جابرٍ رضيَ اللَّه عنهُ، عَنْ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَنَّه أَرادَ أَنْ يَغْزُوَ فقال: يا معْشَرَ المُهَاجِرِينَ والأنصار، إِنَّ مِنْ إخوَانِكُم قَوْماً ، ليْس لهمْ مَالٌ ، وَلا عشِيرَةٌ ، فَلْيَضُمَّ أَحَدكم إِليْهِ الرَجُلَيْنِ أَوِ الثَّلاثَةَ، فما لأحدِنَا منْ ظهرٍ يحْمِلُهُ إلا عُقبَةٌ يعْني كَعُقْبَةِ أَحَدهمْ، قال : فَضَممْتُ إليَّ اثْنَيْينِ أَو ثَلاثَةً ما لي إلا عُقبةٌ كعقبَةِ أَحَدِهمْ مِنْ جَملي . رواه أبو داود. (قال المحدث الألباني في صحيح أبي داود: صحيح، الصفحة أو الرقم 2534).

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir söweşe gitjek wagty:

"“Eý, Muhajirler we Ensarylar! Siziň içiňizde hiç maly we garyndaşlary bolmadyk doganlaryňyz bardyr. Şol sebäpli siziň her biriňiz olardan ikisini ýa-da üçüsini öz ýanyna alsyn. Müner ýaly düýesi bar bolan islendik adam, beýlekiler yaly gezekleşip münsindir !” diýdi.
Jabir şeýle diýdi: “Men öz ýanyma iki ýa-da üç adam aldym. Meniň hem edil şolaryň biri ýaly öz düýäme gezekleşip, öz nobatymda münmäge hakym bardy”.
"

Salgylanma:

(Ebu Dawud. Albani “Sahyh Ebu Dawud”-de sahyh hadys diýdi (2534))

971

وعنه قال : كانَ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَتَخلَّف في المسِيرِ فَيُزْجِي الضَّعيف ويُرْدفُ ويدْعُو له. رواه أبو داود بإِسناد حسن .

Ýene-de Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýola çykan wagty yza galyp, ýöremek agyr düşýän ejizleri düýesiniň yzyna mündürip, olar üçin doga-dileg ederdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud hasan isnad bilen rowaýat etdi)

972

وعن ابنِ عمر رَضِيَ اللَّه عنهما ، أَنَّ رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كانَ إِذا اسْتَوَى عَلَى بعِيرهِ خَارجاً إِلي سفَرٍ ، كَبَّرَ ثلاثاً ، ثُمَّ قالَ : «سبْحانَ الذي سخَّرَ لَنَا هذا وما كنَّا له مُقرنينَ، وَإِنَّا إِلى ربِّنَا لمُنقَلِبُونَ . اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ في سَفَرِنَا هذا البرَّ والتَّقوى، ومِنَ العَمَلِ ما تَرْضى. اللَّهُمَّ هَوِّنْ علَيْنا سفَرَنَا هذا وَاطْوِ عنَّا بُعْدَهُ ، اللَّهُمَّ أَنتَ الصَّاحِبُ في السَّفَرِ، وَالخَلِيفَةُ في الأهْلِ. اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ وعْثَاءِ السَّفَرِ، وكآبةِ المنظَرِ، وَسُوءِ المنْقلَبِ في المالِ والأهلِ وَالوَلدِ « وإِذا رجَعَ قَالهُنَّ وزاد فيِهنَّ: «آيِبونَ تَائِبونَ عَابِدُون لِرَبِّنَا حَامِدُونَ» . رواه مسلم. معنى « مُقرِنِينَ « : مُطِيقِينَ . «والوَعْثاءُ» بفتحِ الواوِ وإسكان العين المهملة وبالثاءِ المثلثة وبالمد، وَهي : الشِّدَّة . و« الكآبة» بِالمدِّ ، وهي : تَغَيُّرُ النَّفس مِنْ حُزنٍ ونحوه. « وَالمنقَلَبُ «: المرْجِعُ .

Ibni Omardan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem haçan-da, sapara çykmak üçin düýesine münüp ýerleşenden soň üç sapar tekbir (Allahu Akbär) aýdyp, soňra şu dogany okardy:

" “Subhänäl-läzi sähhoro länä häzä wä mä kunnä lähu mukrinin, wä innä ilä Robbinä lämuňkolibun. Allahummä innä näsälukä fi säfärinä häzäl-birrä wättäkwä, wä minäl-‘amäli mä tärdo. Allahummä häwwin ‘aläýnä säfäränä häzä, wätwu ‘annä bu’dähu. Allahummä Äntäs-sohibu fis-säfäri, wälholifätu fil-ähli. Allahummä inni ‘auzu bikä min wä’asäis-säfäri, wä kääbätil-mänzori, wä suil-munkoläbi fil-mäli, wäl-ähli, wäl-wälädi!”
(Ony bize boýun egdirip (nygmat hökmünde hyzmatymyza beren Allahy) päkläp tesbih aýdýarys. (Allah olary nesip etmedik bolsa) biziň güýjümiz bu zatlara ýetmezdi. Takyk, biz Perwerdigärimize dolanyp barmalydyrys. Allahym! Biziň bu saparymyzda Senden ýagşylygy, takwalygy, şeýle hem, Seniň razy boljak amallaryňy etmäge bize nesip etmekligiňi dileýäris. Allahym! Bu saparymyzy aňsat eýle we uzagy ýakyn eýle! Allahym! Saparda bize ýoldaş boljak Sensiň, maşgalamyzyň halifasy (Howandary, Goraýjysy) boljak hem Sensiň! Allahym! Saparyň kynçylyklaryndan, her dürli agyr hadysalar bilen bilen garşylaşmakdan we yzymyza gaýdyp gelenimizde mallarymyzyň, maşgalamyzyň hem-de çagalarymyz bilen bagly agyr nogsanlary görmekden Saňa sygynýaryn!”)
Sapardan yzyna gaýdyp gelende şu (ýokardaky) dogalary okap, yzyndan şulary goşardy: “Äýibuna, täibuna, ‘abiduna, lirobbinä hamiduna!”
(Biz sapardan toba edip, ybadat edip we Robbymyza hamd (öwgi-senalar) edip gaýdyp gelýäris!).
"

Salgylanma:

(Muslim)

973

"وعن عبد اللَّه بن سرْجِس رضي اللَّه عنه قال: كان رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إِذا سافر يَتَعوَّذ مِن وعْثاءِ السفـَرِ، وكآبةِ المُنْقَلَبِ، والحوْرِ بعْد الكَوْنِ، ودعْوةِ المظْلُومِ وسوءِ المنْظَر في الأهْلِ والمَال. رواه مسلم.
هكذا هو في صحيح مسلم: الحوْرِ بعْدَ الكوْنِ، بالنون، وكذا رواه الترمذي، والنسائي، قال الترمذي: ويروي «الكوْرُ« بِالراءِ، وكِلاهُما لهُ وجْهٌ. قال العلماءُ: ومعناه بالنونِ والراءِ جميعاً: الرُّجُوعُ مِن الاسْتقامَةِ أَوِ الزِّيادة إِلى النَّقْصِ. قالوا: وروايةُ الرَّاءِ مأْخُوذَةٌ مِنْ تكْوِير العِمامةِ، وهُوَ لَفُّهَا وجمْعُها، وروايةُ النون مِنَ الكَوْن، مصْدَرُ «كانَ يكُونُ كَوناً « إذا وُجد واسْتَقرَّ .
"

Abdulla ibn Särjisden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem elmydama sapara çykan wagty “Ýolagçylygyň kynçylyklaryndan, agyr hadysalar bilen garşylaşmakdan, beýgelenden soň peselmekden[1], zulum göreniň betdogasyndan we gaýdyp gelen wagty maşgalasyny we malyny (baýlygyny) erbet ýagdaýda görmekden Allaha sygynardy”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Ýagny dogry ýoldan çykmakdan

974

وعن علِيِّ بن ربيعة قال: شَهدْتُ عليَّ بن أبي طالب رَضي اللَّه عنهُ أُتِيَ بِدابَّةٍ لِيَرْكَبَهَا، فَلما وضَع رِجْلَهُ في الرِّكابِ قال: بِسْم اللَّهِ، فلَمَّا اسْتَوَى على ظَهْرها قال: الحْمدُ للَّهِ الذي سَخَّرَ لَنَا هذا، وما كُنَّا لَهُ مُقْرنينَ، وإنَّا إلى ربِّنَا لمُنْقلِبُونَ، ثُمَّ قال: الحمْدُ للَّهِ ثَلاثَ مرَّاتٍ، ثُمَّ قال: اللَّه أَكْبرُ ثَلاثَ مرَّاتٍ، ثُمَّ قال: سُبْحانَكَ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لي إِنَّه لا يغْفِرُ الذُّنُوب إِلاَّ أَنْتَ، ثُمَّ ضحِك، فَقِيل: يا أمِير المُؤْمِنينَ، مِنْ أَيِّ شَيءٍ ضَحِكْتَ؟ قال : رأَيتُ النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَعل كَما فعلْتُ، ثُمَّ ضَحِكَ فقلتُ: يا رسول اللَّهِ مِنْ أَيِّ شَيء ضحكْتَ؟ قال: «إِنَّ رَبَّك سُبْحانَهُ يَعْجب مِنْ عَبْده إذا قال: اغْفِرِ لي ذنُوبي، يَعْلَمُ أَنَّهُ لا يغْفِرُ الذَّنُوبَ غَيْرِي». رواه أبو داود، والترمذي وقال: حديثٌ حسنٌ، وفي بعض النسخ: حسنٌ صحيحٌ. وهذا لفظ أَبي داود.

Ali ibn Rabi’adan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek, Ali ibn Ebu Talyba aýak ulag (düýe, at we ş.m.) getirdiler.
Aýagyny üzeňňä goýan wagty “Bismilläh!” diýdi. Ulagynyň üstüne münenden soň bolsa şeýle diýdi:
“Älhamdulillä-hilläzi sähhoro länä häzä wämä kunna lähu mukrinin, wä innä ilä robbinä lämuňkolibun!”
(Ony (ulag mallaryny) bize boýun egdirip (nygmat hökmünde hyzmatymyza beren Allaha) şükürler bolsun! (Allah olary nesip etmedik bolsa) biziň güýjümiz bu zatlara ýetmezdi. Takyk, biz Perwerdigärimize dolanyp barmalydyrys)
Soňra üç gezek “Älhamdulilläh”, üç gezek “Allahu Akbär!” diýdi. Şondan soň: “Subhanäkä inni zolämtu näfsi fagfir li innähu lä ýagfiruz-zunubä illä Äntä!” (Eý Robbum, Saňa tesbih aýdýaryn. Men özüme sütem etdim. Meni bagyşla, çünki Senden başga meni bagyşlajak ýokdur!) diýdi-de yzyndan güldi.
“Eý mu’minleriň emiri näme üçin güldüňiz?” diýip soradylar. Ol: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň edil meniň edişim ýaly edip, soňra gülenini gördüm” diýdi. Men: “Ýa Resulallah, näme üçin güldüňiz?” diýip, soranymda Ol: “Elbetde, seniň Robbuň, Menden başga hiç kimiň günäleri bagyşlap bilmejekdigini bilibem “meniň günälerimi bagyşla!” diýip doga-dileg eden gulundan hoşal bolar” diýipdi”. "

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir)

975

عن جابرٍ رضي اللَّه عنهُ قال: كُنَّا إِذا صعِدْنَا كَبَّرْنَا، وإِذا نَزَلْنَا سبَّحْنا. رواه البخاري .

Jabirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Beýiklige çykan wagtlarymyz “Allahu Akbär!”, pesliklere inen wagtymyz bolsa, “Subhanallah!” diýerdik”.

Salgylanma:

(Buhary)

976

وعن ابن عُمر رضي اللَّه عنهما قال : كانَ النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وجيُوشُهُ إِذا علَوُا الثَّنَايَا كَبَّرُوا ، وَإذا هَبطُوا سَبَّحوا . رواه أبو داود بإسناد صحيح .

Ibni Omardan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem we Onuň esgerleri, depelere çykan wagtlary “Allahu Akbär!”, aşak inen wagtlary bolsa, “Subhanallah!” diýip tesbih aýdardylar”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud, sahyh isnad bilen rowaýat etdi)

977

"وعنهُ قال : كانَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إذا قَفَل مِنَ الحجِّ أَو العُمْرَةِ كُلَّما أَوْفى عَلى ثَنِيَّةٍ أَوْ فَدْفَد كَبَّر ثَلاثاً ، ثُمَّ قال : « لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ المُلْك ولَهُ الحمْدُ، وَهُو على كلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ. آيِبُونَ تَائِبُونَ عابِدُونَ ساجِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ. صدقَ اللَّه وَعْدهُ، وَنَصر عبْده، وَهَزَمَ الأَحزَابَ وحْدَه « .متفقٌ عليه .
قوْلهُ: « أَوْفَى « أَي: ارْتَفَعَ ، وقولهُ: « فَدْفَد « هو بفتح الفاءَين بينهما دالٌ مهملةٌ ساكِنَةٌ، وآخِرُهُ دال أُخرى وهو: « الغَليظُ المُرْتَفِع مِنَ الأرْض « .
"

Ýene-de Ibni Omardan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hajdan ýa-da umradan gaýdyp gelen wagty her bir depä ýa-da beýiklige çykanda, üç gezek “Allahu Akbär!” diýip, soňra şu dogany okardy: “Lä ilähä illallahu wähdähu lä şärikä lähu, lähul-mulku wä lähul-hamdu, wä huwä ‘alä kulli şäýin Kodir. Äibuna, täibuna, ‘abiduna, säjiduna, lirobbinä hamiduna, sodakallahu wa’dähu, wä nasora ‘abdähu, wä häzämäl- ähzäbä wähdähu!”
(Allahdan başga (ybadat edere) hiç hili hudaý ýokdur. Onuň şärigi ýokdur. Mülk Onuňkydyr, hamd (öwgi-senalar) Oňa mahsusdyr. Ol her bir zada güýji ýetýändir. Biz indi yzymyza gaýdýarys, toba edýäris, ybadat edýäris, sejde edýäris, Robbumyza hamd (öwgi-senalar) aýdýarys. Allah beren wadasynda durdy, öz bendesine kömek etdi we Ýeke Özi (duşman) taýpalaryny ýeňip, derbi-dagyn etdi!).
"

وفي روايةٍ لمسلم : إِذا قَفَل مِنَ الجيُوشِ أو السَّرَايا أَو الحجِّ أو العُمْرةِ .

Muslimiň bir rowaýatynda:

“Uly ýa kiçi söweşlerden ýa-da hajdan ýa umradan gaýdyp gelende” diýip gelýär.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

978

وعن أَبي هُريرةَ رضي اللَّهُ عنهُ أَنَّ رجلاً قال : يا رسول اللَّه ، إني أُرِيدُ أَن أُسافِر فَأَوْصِنِي ، قال : «عَلَيْكَ بِتقوى اللَّهِ ، وَالتَّكبير عَلى كلِّ شَرفٍ فَلَمَّا ولَّي الرجُلُ« قال: «اللَّهمَّ اطْوِ لهُ البُعْدَ ، وَهَوِّنْ عَليهِ السَّفر « رواه الترمذي وقال : حديث حسن .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,

bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme: “Ýa Resulallah! Sapara çykjak bolýan welin maňa bir wesýet beräýseň!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Allahdan gork-da, Oňa takwaçylyk et, her bir beýiklige çykan wagtyň “Allahu Akbär!” diýip aýt!” diýdi. Ol adam giden soň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem yzyndan: “Allahummä-twi lähul-bu’da, wä häwwin ‘aläýhis-säfara!” (Allahym! Oňa uzaklary ýakyn et we bu ýolçuluk saparyny oňa ýeňil et!) diýip dileg etdi”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir)

979

وعن أَبي موسى الأَشعَريِّ رضي اللَّه عنه قال : كنَّا مَع النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في سَفَرٍ، فكنَّا إذا أَشرَفْنَا على وادٍ هَلَّلنَا وكَبَّرْنَا وَارْتَفَعتْ أَصوَاتنا فقالَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « يا أَيُّهَا الناس ارْبَعُوا عَلى أَنْفُسِكم فَإنَّكم لا تَدعونَ أَصَمَّ وَلا غَائِباً . إنَّهُ مَعكُمْ، إنَّهُ سَمِيعٌ قَريبٌ « .متفقٌ عليه . « ارْبعُوا « بفتحِ الباءِ الموحدةِ أَيْ : ارْفقوا بأَنْفُسِكم .

Ebu Musa El-Aş’arydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Biz bir ýolagçylykda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen biledik. Beýiklige çykan wagtlarymyz belent sesimiz bilen “Lä ilähä illallah, Allahu Akbär!” diýip gygyrdyk. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eý adamlar, siz özüňizi beýdip gynamaň. Çünki siz keri ýa-da ýanyňyzda ýok gaýyp birini çagyraňyzok. Ol Beýik Allah hemişe siziň bilen biledir, Ol Eşidýändir, (size özüňizden hem has) Golaýdyr” diýip aýtdy”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

980

عن أَبي هُرَيْرَةَ رَضيَ اللهُ عنهُ قالَ: قالَ رسولُ الله صلى الله عليه وسلم 🙁 ثَلاثُ دَعَوَاتٍ مُسْتجَابَاتٌ لا شَكَّ فِيهنَّ: دَعْوَةُ المَظلومِ، وَدَعْوَةُ المسَافِرِ، وَدَعْوَةُ الوَالِدِ عَلى وَلدِهِ) .رواه أبو داود والترمذي وقال : حديث حسن . وليس في رواية أَبي داود : (على ولِدِه).

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Üç hili doganyň kabul boljagyna hiç hili şek-şübhe ýokdur: Sütem (zulum) göreniň dogasy, ýolagçynyň dogasy we ene-ataň çagasyna eden dogasy”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir)

981

عن أَبي موسى الأشعرِيِّ رَضي اللَّه عنهُ أَنَّ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كانَ إذا خَافَ قَوماً قال: «اللَّهُمَّ إِنَّا نجعلُكَ في نحورِهِمْ، ونعُوذُ بِك مِنْ شرُوِرِهمْ « .رواه أبو داود ، والنسائي بإسناد صحيح .

Ebu Musa El-Aş’arydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir kowumdan gorkan wagty şeýle doga ederdi:

"“Allahummä, innä näj’alukä fi nuhurihim, wä nä’uzu bikä min şururihim!”
(Allahym! Biz, Seni olara garşy kömege çagyrýarys we olaryň şerinden saňa sygynýarys!)
"

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Nisai sahyh isnad bilen rowaýat etdiler)