101

السابع عنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (حجبت النار بالشهوات، وحجبت الجنة بالمكاره) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. وفي رواية لمسلم: (حفت) بدل (حجبت) وهو بمعناه: أي بينه وبينها هذا الحجاب فإذا فعله دخلها.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Dowzah nebsiň arzuw edýän şähwetleri bilen, Jennet bolsa, nebsiň islemeýän zatlary bilen gurşalandyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

102

الثامن عن أبي عبد اللَّه حذيفة بن اليمان رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: صليت مع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ذات ليلة فافتتح البقرة، فقلت يركع عند المائة، ثم مضى، فقلت يصلي بها في ركعة، فمضى، فقلت يركع بها، ثم افتتح النساء فقرأها، ثم افتتح آل عمران فقرأها، يقرأ مترسلا: إذا مر بآية فيها تسبيح سبح، وإذا مر بسؤال سأل، وإذا مر بتعوذ تعوذ، ثم ركع فجعل يقول: (سبحان ربي العظيم) فكان ركوعه نحوا من قيامه، ثم قال (سمع اللَّه لمن حمده ربنا لك الحمد) ثم قام قياما طويلا قريبا مما ركع، ثم سجد فقال: (سبحان ربي الأعلى) فكان سجوده قريبا من قيامه. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Abdulla Huzeýfe ibn Ýemänden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gije men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň yzynda durup namaz[1] okadym. “Bakara” süresini okamaga başlady. Men içimden belkide, ýüz aýat okandan soň rukug eder, diýdim. Ol ýüz aýatdanam geçdi. Men ýene içimden: “Bu süräniň hemmesini bir rekagatda okajakdyr” diýdim. Ol bolsa rukuga gitmän ýene dowam etdi. “Muny gutaran soň rukug eder diýdim”, ýöne Ol “Nisa” süresini okamaga başlady, ony hem okady. Soňra “Äli-Ymran” süresine başlady, ony hem okady. Özi hem aýatlary haýallyk bilen arkaýyn okardy. Tesbih aýatlary gelende tesbih ederdi, dileg aýatlary gelende dileg ederdi, sygynmaly aýatlar gelende bolsa, Allaha sygynardy. Soňra rukuga gitdi. “Subhana Robbiýäl-‘Azym” diýip başlady. Rukugda duruşy hem, edil dik durşy ýaly, uzaga çekdi. Soňra “Semi’allahu limän hämidäh, Robbänä läkäl hämd” diýip, dik turdy. Rukugda durşy hem kyýamda[2] duruşy ýaly uzaga çekdi. Soňra sejdä gitdi we “Subhänä Robbiýäl-A‘ala” diýdi. Sejde-de dik durşy ýaly uzak durdy”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

” [1]Tehejjud namazy
[2] Dik duranda”

103

التاسع عن ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: صليت مع النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ليلة فأطال القيام حتى هممت بأمر سوء. قيل: وما هممت به قال: هممت أن أجلس وأدعه. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Ibn Mes‘uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gije men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen namaz okadym. Ol kyýamda şeýle bir uzak wagtlap durdy welin, hat-da men iň soňunda erbet bir iş edesim gelip gitdi”. Ibn Mes‘uddan: “Sen näme etmekçi bolduň?” diýip soranlarynda: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi dik üstünde goýup, özümem oturmakçy boldum” diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

104

العاشر عن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: يتبع الميت ثلاثة: أهله وماله وعمله؛ فيرجع اثنان ويبقى واحد: يرجع أهله وماله ويبقى عمله. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ölüniň yzyndan üç zat gider: Maşgalasy[1] , maly-mülki we amaly. Bularyň ikisi yzyna gaýdar, biri galar. Maşgalasy we maly yzyna gaýdar, amaly bolsa öliniň ýanynda galar”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] çagalary

105

الحادي عشر عن ابن مسعود رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (الجنة أقرب إلى أحدكم من شراك نعله، والنار مثل ذلك). رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ibni Mes‘uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Jennet size aýakgabyňyzyň bagjygyndanam ýakyndyr. Dowzah hem edil şonuň ýalydyr”.

Salgylanma:

(Buhary)

106

الثاني عشر عن أبي فراس ربيعة بن كعب الأسلمي خادم رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ومن أهل الصفة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُم قال: كنت أبيت مع رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فآتيه بوضوئه وحاجته. فقال: (سلني) فقلت: أسألك مرافقتك في الجنة. فقال: (أو غير ذلك) قلت: هو ذاك. قال: (فأعني على نفسك بكثرة السجود) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň hyzmatkäri we Ähli-Suffeden[1] bolan Ebu-Firas Rabi‘a ibn Ka‘b Eslemiýden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Gijelerine Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda galyp, onuň täret suwuny we başga gerek-derek zatlaryny getirip bererdim. Bir gezek maňa: “Menden islän zadyňy dile” diýdi. Men hem: “Jennetde Seniň bilen bile bolmaklygy isleýärin!” diýdim.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Belki sen başgarak zat islärsiň?” diýdi. “Men diňe şuny isleýärin” diýdim. Şonda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem maňa: “Beýle bolsa, köpräk sejde edip, nebsiňe garşy dur-da, Maňa kömek etjek bol!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Mesjitde ýaşaýan garyp sahabalar

107

الثالث عشر عن أبي عبد اللَّه، ويقال: أبو عبد الرحمن ثوبان مولى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال سمعت رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يقول: (عليك بكثرة السجود، فإنك لن تسجد لله سجدة إلا رفعك اللَّه بها درجة، وحط عنك بها خطيئة) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öň azat eden guly bolan, Ebu Abdulladan (Allah ondan razy bolsun, ýa-da ol Ebu AbdurrahmanSewbän hem diýlip atlandyrylan) sahabadan rowaýat edilmegine görä, ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Köpräk sejde etjek bol. Çünki seniň Allah üçin eden her bir sejdäň sebäpli, Allah seni bir dereje beýgelder we bir günäňi aýyrar”.

Salgylanma:

(Muslim)

108

الرابع عشر عن أبي صفوان عبد اللَّه بن بسر الأسلمي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (خير الناس من طال عمره وحسن عمله) رَوَاهُ التَّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثُ حَسَنٌ.

Ebu Safwan Abdulla ibn Busr Eslemiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ynsanlaryň iň haýyrlysy – ömri uzyn bolup, amaly hem ýagşy bolanydyr”.

Salgylanma:

(Tirmizi: Ol: Hadys-hasan, diýipdir)

109

الخامس عشر عن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: غاب عمي أنس بن النضر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن قتال بدر فقال: يا رَسُول اللَّهِ غبت عن أول قتال قاتلت المشركين، لئن اللَّه أشهدني قتال المشركين ليرين اللَّه ما أصنع. فلما كان يوم أحد انكشف المسلمون، فقال: اللهم أعتذر إليك مما صنع هؤلاء (يعني أصحابه) وأبرأ إليك مما صنع هؤلاء (يعني المشركين) ثم تقدم فاستقبله سعد ابن معاذ فقال: يا سعد بن معاذ الجنة ورب الكعبة إني أجد ريحها من دون أحد! فقال سعد: فما استطعت يا رَسُول اللَّهِ ما صنع! قال أنس: فوجدنا به بضعا وثمانين ضربة بالسيف أو طعنة برمح أو رمية بسهم، ووجدناه قد قتل ومثل به المشركون فما عرفه أحد إلا أخته ببنانه. قال أنس: كنا نرى أو نظن أن هذه الآية نزلت فيه وفي أشباهه (الأحزاب 23): {من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا اللَّه عليه}إلى آخرها. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. قوله (ليرين اللَّه) روي بضم الياء وكسر الراء: أي ليظهرن اللَّه ذلك للناس. وروي بفتحهما ومعناه ظاهر، والله أعلم.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Agam Enes ibn Nadyr (Allah ondan razy bolsun), Bedr söweşine gatnaşyp bilmändi. Şol sebäpli hem ol: “Ýa Resulallah! Müşriklere garşy eden ilkinji söweşiňde men ýokdum. Ýöne indi, egerde, Allah Tagala maňa müşriklere garşy ediljek bir söweşe gatnaşmaklygy miýesser edäýse, elbetde, Allah meniň nämeler etjegimi görerdi” diýdi.
Soňra Uhud söweşinde musulmanlaryň hatarlary daganda (agam Enes) dostlaryny göz öňüne tutup: “Eý, Allahym! Bularyň eden işleri üçin senden ötünç soraýaryn”[1] diýdi. Müşrikleri göz öňüne tutup bolsa: “Bularyň eden işlerinden hem Saňa sygynýaryn”[2] diýip, öňe tarap gitdi we Sa’d ibn Mugaza gabat geldi. Ol:
“Eý Sa’d! Arzuwym Jennetdir. Käbäniň Robbundan ant içýärin, men Uhudyň bärisinden Jennetiň ysyny alýaryn” diýdi.
Sa’d (bu wakany gürrüň berip durka): “Ýa Resulallah! Men onuň edişi ýaly edip bilmedim” diýdi. Enes (Allah ondan razy bolsun) sözüni dowam edip şeýle diýdi:
“(Söweşden soň) biz onuň şehid bolup ýatanyny gördük. Endamynda segsenden gowrak gylyç, naýza we peýkam yzlarynyň ýarasy bardy. Müşrikler ony tanalmaz ýagdaýda, bölekläp öldüripdirler. Ony hiç kim tanamady, diňe gyz dogany barmaklaryndan tanady”.
Enes (Allah ondan razy bolsun) şeýle diýdi: “Biz şu aýaty agam we oňa meňzeşler hakynda inen aýat diýip pikir ederdik”:
“Mu′minleriň arasynda Allaha beren wadalarynda duran ençeme mert ýigitler bardyr.” {Ahzab:23} "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1] Uhud söweşinde Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem elli sany sahabany müşrikleri atly goşunyndan saklamak dagyň üstünde üçin goýdy. Ýöne olar müşrikleriň ýeňilip oturanyny görüp buýrugy diňlemen dagdan aşak indiler.
[2] Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň garşysyna söweşendikleri üçin”

110

السادس عشر عن أبي مسعود عقبة بن عمرو الأنصاري البدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: لما نزلت آية الصدقة كنا نحامل على ظهورنا، فجاء رجل فتصدق بشيء كثير فقالوا: مراء، وجاء رجل آخر فتصدق بصاع، فقالوا: إن اللَّه لغني عن صاع هذا فنزلت (التوبة 79): {الذين يلمزون المطوعين من المؤمنين في الصدقات والذين لا يجدون إلا جهدهم} الآية، مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ [هذا لفظ البخاري]. و(نحامل) بضم النون، وبالحاء المهملة : أي يحمل أحدنا على ظهره بالأجرة ويتصدق بها.

Bedr söweşine gatnaşan Ebu Mesu’d ‘Ukbe ibn ‘Amr Ensarydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Haçanda, sadaka aýaty[1] inen wagty biz arkamyzda ýük daşap, hammallyk edip sadak berip başladyk. Soňra bir adam gelip, köp mukdarda sadaka berdi. Munafyklar oňa: “Riýa (il görsün) üçin berýär” diýdiler. Başga biri hem gelip, bir saag[2] mukdarda hurma sadaka berdi. Munafyklar oňa-da: “Allah, munuň bir saag hurmasyna mätäç däldir” diýdiler. Soňra olar hakynda şu aýatlar indi:
“Mu’minlerden parz zekadyndan başga göwnünden çykaryp sadaka berenleriň, şeýle hem halal zähmeti bilen gazananyndan, zekat parz bolmasa-da, sadaka beren mu’minleriň üstünden gülenler, ine, Allah olaryň özlerini gülkünç ýagdaýa getirip, masgara edendir we olara diýseň elhenç bir azap garaşýandyr”. {Toba:79}"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1] Toba:103
[2]ölçeg birligi: ortaça adamyň dört goşawujy”

111

السابع عشر عن سعيد بن عبد العزيز عن ربيعة بن يزيد عن أبي إدريس الخولاني عن أبي ذر جندب بن جنادة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم فيما يروي عن اللَّه تبارك وتعالى أنه قال: (يا عبادي إني حرمت الظلم على نفسي وجعلته بينكم محرماً فلا تظالموا، يا عبادي كلكم ضال إلا من هديته فاستهدوني أهدكم، يا عبادي كلكم جائع إلا من أطعمته فاستطعموني أطعمكم، يا عبادي كلكم عار إلا من كسوته فاستكسوني أكسكم، يا عبادي إنكم تخطئون بالليل والنهار وأنا أغفر الذنوب جميعاً فاستغفروني أغفر لكم، يا عبادي إنكم لن تبلغوا ضري فتضروني ولن تبلغوا نفعي فتنفعوني، يا عبادي لو أن أولكم وآخركم وإنسكم وجنكم كانوا على أتقى قلب رجل واحد منكم ما زاد ذلك في ملكي شيئاً، يا عبادي لو أن أولكم وآخركم وإنسكم وجنكم كانوا على أفجر قلب رجل منكم ما نقص ذلك من ملكي شيئاً، يا عبادي لو أن أولكم وآخركم وإنسكم وجنكم قاموا في صعيد واحد فسألوني فأعطيت كل إنسان مسألته ما نقص ذلك مما عندي إلا كما ينقص المخيط إذا أدخل البحر، يا عبادي إنما هي أعمالكم أحصيها لكم ثم أوفيكم إياها فمن وجد خيراً فليحمد اللَّه ومن وجد غير ذلك فلا يلومن إلا نفسه) قال سعيد: كان أبو إدريس إذا حدث بهذا الحديث جثا على ركبتيه. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Sa’yd ibn Abdulaziz Rebi’a ibn Ýezitden ol hem Ebu-Idris Howlaniden ol hem Ebu Zerr Jundeb ibn Junadeden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Allah Tebäreke we Tagaladan rowaýat edip şeýle diýipdir:

"“Allah Tagala aýdýar:
“Eý, bendelerim! Men özüme zulum etmegi haram etdim. Ony siziň araňyzda-da haram etdim! Indi, biri-biriňize zulum edäýmäň!
Eý, bendelerim! Meniň hidaýat edip, dogry ýola salanlarymdan başga siziň hemmäňiz azaşansyňyz. Şol sebäpli hem, Menden hidaýat[1] etmekligimi diläň, Menem sizi dogry ýola hidaýat edeýin!
Eý, bendelerim! Meniň doýuranlarymdan başga siziň hemmäňiz açsyňyz. Menden siziň garnyňyzy doýurmaklygymy diläň, Menem sizi doýuraýyn!
Eý, bendelerim! Meniň geýindirenlerimden başga siziň hemmäňiz ýalaňaçsyňyz. Menden geýer ýaly zat diläň, Menem sizi geýdireýin!
Eý, bendelerim! Siz gije-gündizläp durman günä işleýärsiňiz. Günäleriň hemmesini geçip bilýän diňe Mendirin. Menden günäleriňizi geçmegimi sorap toba ediň. Men hem siziň günäleriňizi geçeýin!
Eý, bendelerim! Elbetde, siz Maňa zyýan etjek bolup, hiç haçan zyýan edip bilmersiňiz. Peýda etjek bolup hem, peýda edip bilmersiňiz!
Eý, bendelerim! Eger-de, siziň owalkylaryňyz we ahyrkylaryňyz, ynsanlaryňyz we jynlaryňyzyň hemmesiniň takwalygy siziň içiňizdäki iň takwa bir adamyň (kalbynda ýerleşdirilip, onuň) kalby ýaly bolsa hem, bu Meniň mülkümde hiç bir zady artdyryp bilmez!
Eý, bendelerim! Eger-de, siziň owalkylaryňyz we ahyrkylaryňyz, ynsanlaryňyz we jynlaryňyzyň hemmesiniň pyssy-pyjurlygy, erbetçiligi siziň içiňizdäki iň bir bozuk adamyň (kalbynda ýerleşdirilip, onuň) kalby ýaly bolsa hem, bu Meniň mülkümden hiç bir zady kemeldip bilmez!
Eý, bendelerim! Eger-de, siziň owalkylaryňyz we ahyrkylaryňyz, ynsanlaryňyz we jynlaryňyzyň hemmesi bir ýere jemlenip, Menden islän zatlaryny dileseler, Men hem olaryň her biriniň islän zadyny bersem, bu Meniň mülkümden bir iňňäni deňize sokulyp çykarylandaky deňiziň suwunyň azalşy ýaly bir zat azalar![2]
Eý, bendelerim! Siziň bu eden amallaryňyzy sanap, hasap edip olaryň sogaplaryny birkemsiz bererin. Şeýlelikde, kim haýyr tapsa, Allaha hamd edip, şükür etsin. Başga bir erbetlige duçar bolan adam bolsa, ony özünden başga hiç kimden görmesin”.
Sa’yd şeýle diýdi: “Haçan-da, Ebu Idris bu hadysy rowaýat eden wagty dyzyna çökdi”. "

وروينا عن الإمام أحمد بن حنبل رحمه اللَّه قال: ليس لأهل الشام حديث أشرف من هذا الحديث.

Ymam Newewiniň rowaýat etmegine görä, Ymam Ahmed ibn Hanbel (Allah oňa rahmet etsin) şeýle diýipdir:

“Şamyň ýaşaýjylary üçin bu hadysdan hormatly hadys ýokdur”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] dogry ýola salmaklygymy. [2] Ýagny hiç zat azalmaz diýdigidir

112

وأما الأحاديث فالأول عن أبي هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (أعذر اللَّه إلى امرئ أخر أجله حتى بلغ ستين سنة) رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ. قال العلماء: معناه: لم يترك له عذراً إذ أمهله هذه المدة. يقال: أعذر الرجل إذا بلغ الغاية في العذر.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah kime altmyş ýyllyk ömür beren bolsa, hiç-hili uzur-bahana goýan däldir”.

Salgylanma:

“(Buhary) . Alymlar aýtmagyna görä, munuň manysy: “Şunça wagtlap ömür beren bolsa, Allah oňa hiç hili uzur (bahana) goýmadygydyr”. Bir aýtga görä şeýle diýilýär: “Adama aňrybaş derejede uzur (möhleti) berilse, onuň uzury (toba gelmeli wagty) ýetikdir”. “

113

الثاني عن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قال: كان عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يدخلني مع أشياخ بدر فكأن بعضهم وجد في نفسه فقال: لم يدخل هذا معنا ولنا أبناء مثله فقال عمر: إنه من حيث علمتم. فدعاني ذات يوم فأدخلني معهم فما رأيت أنه دعاني يومئذ إلا ليريهم. قال: ما تقولون في قول اللَّه تعالى: {إذا جاء نصر اللَّه والفتح} فقال بعضهم: أمرنا نحمد اللَّه ونستغفره إذا نصرنا وفتح علينا، وسكت بعضهم فلم يقل شيئاً. فقال لي: أكذلك تقول يا ابن عباس فقلت لا. قال: فما تقول، قلت: هو أجل رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم أعلمه له؛ قال: {إذا جاء نصر اللَّه والفتح} وذلك علامة أجلك {فسبح بحمد ربك واستغفره إنه كان تواباً} [الفتح: 3] فقال عمر رَضِيّ اللَّهُ عَنْهُ: ما أعلم منها إلا ما تقول. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Ibni Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Hezreti Omar (Allah ondan razy bolsun) Bedr söweşine gatnaşan ýaşuly sahabalar bilen bilelikde meni hem maslahat edilýän mejlise alyp giderdi. Sahabalardan biri içini hümledip Hezreti Omara: “Bu näme üçin biziň bilen bile girýär? Biziň hem onuň ýaşyndaky çagalarymyz bar ahyryn” diýdi. Hezreti Omar: “Elbetde, onuň kimdigi size mälimdir” diýdi.
Omar bir gün meni çagyryp, olar bilen bilelikde meni hem mejlisine saldy. Bu gezek meni olara görkezmek üçin çagyrandygyny aňýardym. Omar olara:
“Allah Tagalanyň: “Haçan-da Allahyň ýardamy gelse we feth (Mekge, Müşriklerden azat edilse)..” diýip başlaýan “Nasr” süresi hakynda siz nähili düşünýärsiňiz?” diýip sorady. Olaryň käbirleri:
“Bize ýardam gelip, feth etmeklik miýesser edilende, Allaha hamdu-sena aýdyp, Ondan magfiret dilemeklige emr edildik” diýdiler. Käbirleri bolsa, dymyp, gürlemän durdylar. Soňra Hezreti Omar maňa ýüzlenip:
“Eý Ibn Abbas, senem şeýle diýýäňmi?” diýdi. Men: “Ýok” diýdim. “Sen onda näme diýýärsiň?” diýip sorady. Men:
“Bu süre Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ajalynyň ýakynlaşandygyny özüne duýduryp gelýän süredir. Allah Tagala oňa: “Haçan-da saňa Allahyň ýardamy gelse we feth edilse” bu Seniň ajalyň gelendiginiň alamatydyr. (Şonuň üçin hem): “Robbuňa hamd bilen tesbih et we Ondan magfiret dile, şübhesiz Ol tobalary kabul edijidir” diýdigidir” diýdim.
Şol wagt Omar (Allah ondan razy bolsun): “Menem şu süre hakynda seniň şu aýdanlaryndan başga bir zat bilmeýärin” diýdi”. "

Salgylanma:

(Buhary)

114

الثالث عن عائشة رَضِيَ اللَّهُ عَنْها قالت: ما صلى رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم صلاة بعد أن نزلت عليه {إذا جاء نصر اللَّه والفتح} إلا يقول فيها (سبحانك ربنا وبحمدك، اللهم اغفر لي) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Haçan-da Allahyň ýardamy gelse we feth (Mekge Müşriklerden azat) edilse” diýen süre inenden soňra, her namazyň (rukugynda we sejdesinde):
“Subhanäkä Robbänä wa bihämdikä, Allahum-mägfirli!” (Eý, Robbumyz! Saňa tesbih we hamd aýdýaryn. Allahym, meniň günälerimi geçeweri) diýip, aýdardy”. "

وفي رواية في الصحيحين عنها: كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يكثر أن يقول في ركوعه وسجوده (سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي) يتأول القرآن. معنى (يتأول القرآن) : أي يعمل ما أمر به في القرآن في قوله تعالى: {فسبح بحمد ربك واستغفره}.

Buharynyň we Muslimiň sahyh (dogry) hadyslarynda Hezreti Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilen başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň rukugynda we sejdesinde: “Subhanäkä Robbänä wa bihämdikä, Allahum-mägfirli.” diýip köp gaýtalardy.
Ol şeýle etmek bilen Kurandaky Allah Tagalanyň: “Robbuňa hamd aýtmak bilen Ony päkle, tesbih aýt. Ondan magfiret (günäňi geçmekligiňi) sora!- diýen emrine amal ederdi”."

وفي رواية لمسلم: كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يكثر أن يقول قبل أن يموت (سبحانك اللهم وبحمدك، أستغفرك وأتوب إليك) قالت عائشة قلت: يا رَسُول اللَّهِ ما هذه الكلمات التي أراك أحدثتها تقولها قال: (جعلت لي علامة في أمتي إذا رأيتها قلتها {إذا جاء نصر اللَّه والفتح} إلى آخر السورة.

Muslimiň rowaýatynda şeýle gelýär:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ölmezinden öň: “Subhänäkä Allahummä wä bihämdikä, ästagfirukä wä ätubu iläýkä!” diýen dogany köp gaýtalardy.
Hezreti Aişa (Allah ondan razy bolsun) Pygamberimizden: “Ýa Resulallah, men seniň käbir täze-täze sözler bilen doga edýäniňi görýän, olar näme?” diýip, sorapdyr. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Meniň ymmatymyň içinde, maňa bir alamat goýuldy. Men ony gören wagtym, şu sözleri aýdýaryn” diýdi. Ol alamat “Izä jä’ä nasrullohi wäl-fäth”, “Nasr” süresidir” diýdi”. "

وفي رواية له: كان رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يكثر من قول: ( سبحان الله و بحمده. أستغفر الله وأتوب إليه). قالت: قلت: يا رسول الله ! أراك تكثر من قول : سبحان الله و بحمده. أستغفر الله وأتوب اليه؟ فقال أخبرنى ربي أني سأرى علامة في أمتي فإذا رأيتها أكثرت من قول: سبحان الله و بحمده، أستغفر الله وأتوب إليه. فقد رأيتها : {إذا جاء نصر اللَّه والفتح}: فتح مكة {ورأيت الناس يدخلون في دين اللَّه أفواجاً، فسبح بحمد ربك واستغفره إنه كان تواباً}.

Muslimiň başga bir rowaýatynda şeýle gelýär:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Subhänallahi wä bihämdihi, ästägfirullahä wä ätubu ileýhi!” (Allaha hamd-öwgi we tesbih aýdýaryn. Allahdan ýalkowluk soraýaryn we Oňa toba edýärin) jümlesini köp gaýtalardy.
Hezreti Aişa (Allah ondan razy bolsun): “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Ýa Resulallah, Siz: “Subhänallahi wä bihämdihi, ästägfirullahä wä ätubu ileýhi!” diýip köp gaýtalaýarsyňyz” diýip soranymda, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Robbum maňa ymmatymyň içinde bir alamat görjegimi habar berdi. Men ony gören badyma, “Subhänallahi wä bihämdihi, ästägfirullahä wä ätubu ileýhi!” sözüni köp gaýtalaýaryn. Men bu alamaty “(Eý, Muhammed!) Allahyň kömegi we (Mekge eýelenip, feth edilip) ýeňiş gelen bolsa, adamlaryň hem topar-topar bolup, Allahyň dinine girýändiklerini gören bolsaň, indi sen Robbuňa hamdu-sena aýt we Ondan ýalkowlyk dile! Takyk, Ol tobalary kabul edijidir.” diýen sürede gördüm” diýdi”."

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

115

الرابع عن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: إن اللَّه عَزَّ وَجَلَّ تابع الوحي على رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قبل وفاته حتى توفي أكثر ما كان الوحي. مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem wepat bolmazdan öň Allah ‘Azza we Jelle wahyny (Kurany), indermesini has hem ýygjamlaşdyrdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem wahynyň iň ýygjam inen wagtynda wepat bolupdy”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

116

الخامس عن جابر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: يبعث كل عبد على ما مات عليه) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Jabirddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Her bir adam nähili halda ölen bolsa, şol halda hem direljekdir”.

Salgylanma:

(Muslim)

117

الأول عن أبي ذر جندب بن جنادة رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال قلت: يا رَسُول اللَّهِ أي الأعمال أفضل قال: (الإيمان بالله والجهاد في سبيله) قلت: أي الرقاب أفضل قال: (أنفسها عند أهلها وأكثرها ثمنا) قلت: فإن لم أفعل قال: (تعين صانعاً أو تصنع لأخرق) قلت: يا رَسُول اللَّهِ أرأيت إن ضعفت عن بعض العمل قال: (تكف شرك عن الناس فإنها صدقة منك على نفسك) مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ. (الصانع) بالصاد المهملة هذا هو المشهور. وروي (ضائعا) بالمعجمة: أي ذا ضياع من فقر أو عيال ونحو ذلك. و(الأخرق) : الذي لا يتقن ما يحاول فعله.

Ebu Zerr Jundub bin Junadeden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men ýa, Resulallah! Amallaryň iň gowusy haýsy amal?” diýip soradym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allaha iman etmek we Allah ýolunda jihäd etmekdir” diýdi.
“Haýsy guly azat etmek has gowy?” diýdim.
“Eýesiniň ýanynda iň gadyrly we bahasy iň gymmat bir guly azat etmek” diýdi. “Eger-de, men bulary edip bilmesem, näme?” diýdim.
“Işini bilýäne kömek edersiň, bilmeýäniň bolsa işini edersiň” diýdi. “Ýa Resulallah! Bu işleriň hiç birini hem edip bilmesem, näme?” diýdim.
“Ynsanlara zyýan etmekden saklan. Çünki, bu-da seniň özüň üçin etdigiň bir sadakaň bolar” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

118

الثاني عن أبي ذر أيضاً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن رَسُول اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم قال: (يصبح على كل سلامى من أحدكم صدقة، فكل تسبيحة صدقة، وكل تحميدة صدقة، وكل تهليلة صدقة، وكل تكبيرة صدقة، وأمر بالمعروف صدقة، ونهي عن المنكر صدقة؛ ويجزئ من ذلك ركعتان يركعهما من الضحى) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. (السلامى) بضم السين المهملة وتخفيف اللام وفتح الميم: المفصل.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Siziň her biriňiz, bedeniňizdäki her bir bogun üçin günde bir sadaka bermelisiňiz. Her bir “tesbih” (Subhanallah) sadakadyr, her bir “hamd” (Elhamdulilläh) sadakadyr, her bir “tahlil” (Lä ilähe illallah) sadakadyr, her bir “tekbir” (Allahu Akbär) hem sadakadyr. “Emri-magruf” (ýagşylyga ündemek) sadakadyr we “nehiý-muňker” (ýaman işlerden gaýtarmak) hem sadakadyr.
Emma guşluk wagtynda okalan iki rekagat namaz, bu (sadakalaryň) ählisiniň ýerini tutýandyr”. "

Salgylanma:

(Muslim)

119

الثالث عنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال: قال النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم: (عرضت علي أعمال أمتي حسنها وسيئها، فوجدت في محاسن أعمالها الأذى يماط عن الطريق، ووجدت في مساوئ أعمالها النخاعة تكون في المسجد لا تدفن) رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ymmatymyň ýagşy-ýaman amallarynyň ählisi maňa görkezildi. Ýoldaky adamlara zyýan berýän zatlary aýyrmaklygy, ýagşy amallarynyň içinde gördüm. Mesjitdäki gömülmän ýatan tüýküligi[1] hem ýaman amallaryň içinde gördüm”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] Şol wagtlar mesjidiň ýeri toprakdan, çagyldan düşelipdir.

120

الرابع عنه رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أن ناساً قالوا: يا رَسُول اللَّهِ ذهب أهل الدثور بالأجور: يصلون كما نصلي، ويصومون كما نصوم، ويتصدقون بفضول أموالهم. قال: (أوليس قد جعل اللَّه لكم ما تصدقون به: إن بكل تسبيحة صدقة، وكل تكبيرة صدقة، وكل تحميدة صدقة، وكل تهليلة صدقة، وأمر بالمعروف صدقة، ونهي عن المنكر صدقة، وفي بضع أحدكم صدقة) قالوا: يا رَسُول اللَّهِ أيأتي أحدنا شهوته ويكون له فيها أجر قال:(أرأيتم لو وضعها في حرام أكان عليه وزر فكذلك إذا وضعها في الحلال كان له أجر) رَوَاهُ مُسْلِمٌ. (الدثور) بالثاء المثلثة: الأموال واحدها دثر.

Ýene-de Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"käbir adamlar: “Ýa Resulallah! Baýlar gaty kän sogap gazanyp gidýärler, çünki, olar biziňki ýaly namaz okaýarlar, biziň ýaly oraza-da tutýarlar, üstesine-de mal-mülkleriniň artykmajyndan sadaka-da berýärler” diýdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Allah size-de sadaka bermek mümkinçiligini döretmedimi näme?! Elbetde, her bir “Subhanallah” diýmek sadaka, her bir “Allahu Akbär” diýmek sadaka, her bir “Alhamdulilläh” diýmek sadaka, her bir “Lä ilähä illallah” diýmek hem sadakadyr. Emri-magruf etmek sadakadyr, nehi-muňker etmek hem sadakadyr. Hat-da aýallaryňyz bilen ýatmaklyk hem sadakadyr” diýdi. Olar:
“Ýa Resulallah! Biziň birimiziň şähwetini gidirmeginde, ýagny jynsy islegini kanagatlandyrmagy sebäpli hem sogap bolarmy?” diýip soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem:
“Şähwetini haram ýol bilen gidiren adama[1], günä bolmazmy näme?! Halal ýol bilen gidirmesinde-de elbet sogap bardyr” diýdi”."

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1] binika jynsy gatnaşykda bolزلاan, zyna eden.