1502

وعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي اللَّه عنْهُما أَنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كَان يقُولُ عِنْد الكرْبِ: « لا إِلَه إِلاَّ اللَّه العظِيمُ الحلِيمُ، لا إِله إِلاَّ اللَّه رَبُّ العَرْشِ العظِيمِ، لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّه رَبُّ السمَواتِ وربُّ الأَرْض ورَبُّ العرشِ الكريمِ» .متفقٌ عليه .

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

"Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gam-gussaly wagty şeýle diýerdi:
“Lä ilähä illallahul-‘Azymul-Halimu, Lä ilähä illallahu Robbul-‘Arşil- ‘Azymi, Lä ilähä illallahu Robbus-sämäwäti wä Robbul-ardy wä Robbul-‘Arşil-Kärim!”
(Azym we Halym bolan Allahdan başga hiç hili hudaý ýokdur. Beýik arşyň Robby (eýesi) bolan Allahdan başga hiç hili hudaý ýokdur. Asmanlaryň Robby, ýeriň Robby we Arşul-Kerimiň Robby bolan Allahdan başga hiç hili hudaý ýokdur!)
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1503

وعنْ أبي مُحَمَّدٍ عَبْدِ الرَّحْمن بنِ أبي بكر الصِّدِّيقِ رضي اللَّه عنْهُما أنَّ أصْحاب الصُّفَّةِ كانُوا أُنَاساً فُقَرَاءَ وأنَّ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ مرَّةً: « منْ كانَ عِنْدَهُ طَعامُ اثنَينِ فَلْيذْهَبْ بِثَالث ومَنْ كَانَ عِنْدهُ طعامُ أرْبَعَةٍ فَلْيَذْهَبْ بخَامِسٍ وبِسَادِسٍ « أوْ كَما قَالَ وأنَّ أبَا بَكْرٍ رضي اللَّه عَنْهُ جاءَ بثَلاثَةٍ وَانْطَلَقَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِعَشرَةٍ وَأنَّ أبَا بَكْرٍ تَعَشَّى عِنْد النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ثُّمَّ لَبِثَ حَتَّى صلَّى العِشَاءَ ثُمَّ رَجَعَ فَجَاءَ بَعْدَ ما مَضَى من اللَّيلِ مَا شاءَ اللَّه . قَالَتْ امْرَأَتُهُ: ما حبسَكَ عَنْ أضْيافِكَ ؟ قَالَ: أوَ ما عَشَّيتِهمْ ؟ قَالَتْ: أبوْا حَتَّى تَجِيءَ وَقدْ عرَضُوا عَلَيْهِم قَال: فَذَهَبْتُ أنَا فَاختبأْتُ فَقَالَ: يَا غُنْثَرُ فجدَّعَ وَسَبَّ وَقَالَ: كُلُوا لا هَنِيئاً واللَّه لا أَطْعمُهُ أبَداً قال: وايمُ اللَّهِ ما كُنَّا نَأْخذُ منْ لُقْمةٍ إلاَّ ربا مِنْ أَسْفَلِهَا أكْثَرُ مِنْهَا حتَّى شَبِعُوا وصَارَتْ أكثَرَ مِمَّا كَانَتْ قَبْلَ ذلكَ فَنَظَرَ إلَيْهَا أبُو بكْرٍ فَقَال لامْرَأَتِهِ: يَا أُخْتَ بني فِرَاسٍ مَا هَذا ؟ قَالَتْ: لا وَقُرّةِ عَيني لهي الآنَ أَكثَرُ مِنْهَا قَبْلَ ذَلكَ بِثَلاثِ مرَّاتٍ فَأَكَل مِنْهَا أبُو بكْرٍ وَقَال: إنَّمَا كَانَ ذلكَ مِنَ الشَّيطَانِ يَعني يَمينَهُ ثُمَّ أَكَلَ مِنهَا لٍقمةً ثُمَّ حَمَلَهَا إلى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَأَصْبَحَت عِنْدَهُ. وكانَ بَيْننَا وبَيْنَ قَومٍ عهْدٌ فَمَضَى الأجَلُ فَتَفَرَّقنَا اثني عشَرَ رَجُلاً مَعَ كُلِّ رَجُلٍ مِنْهُم أُنَاسٌ اللَّه أعْلَم كَمْ مَعَ كُلِّ رَجُلٍ فَأَكَلُوا مِنْهَا أَجْمَعُونَ . متفق عليه.

Ebu Muhammed Abdurrahman ibn Ebu Bekr Es-Syddykdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä ol şeýle diýipdir:

"“Ashabus-Suffa” (öýsüz-öwzarsyz mesjitde ýaşaýan sahabalar) gaty garyp adamlardy. Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Iki adamlyk nahary bar bolan adam üçünjini, dört adamlyk nahary bar bolan adam bolsa, bäşinjini ýa-da altynjyny (naharlamak üçin ashabys-suffadan) ýany bilen alyp gitsin ýa-da şuňa meňzeş bir zat diýdi”.
Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsyn), şolardan üçüsini öýe getirdi. Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem on adamy alyp gitdi.
Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsyn) agşamlyk naharyny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanynda iýdi. Soňra ýassy namazy okalýança, şol ýerde galdy. Gijäniň esli wagty geçenden soň, ol öýüne gaýdyp geldi.
Aýaly oňa “Näme sebäpden myhmanlaryň ýanyna gijä galyp geldiň?” diýdi. Ol aýalyna: “Sen henizem olara nahar bermediňmi näme?” diýip azgyryldy. Aýaly oňa: “Sen gelýänçäň nahar iýmejekdiklerini aýtdylar. Nahar hödürledik, ýöne olar kabul etmediler” diýdi.
(Hadysy rowaýat eden Ebu Bekriň ogly) Abdurrahman şeýle diýdi: “Men (kakamdan gorkujgyma) gidip bir ýerde gizlendim. Ol maňa gygyryp: “Eý, akmak, nadan!” diýip sögmage başlady. Soňra ol gaharly: “Iýiň, iýeniňiz siňmän geçsin! Allahdan ant içýärin, men bu nahardan iýjek däl” diýdi.
Abdurrahman şeýle diýdi: “Allaha kasam bolsun, biz (nahar iýip başlanymyzdan soň) nahardan (elimizi uzadyp) alan her bir lukmamyzyň aşagyndaky nahar öňküsinden has beter köpelip başlady. (Bu ýagdaý hemmeler) doýýança dowam etdi. Nahar öňküsinden has beter köpeldi. Ebu Bekr gelip, nahara seredip gördi. Ol naharyň öňküsi ýaly, belki ondan hem köp bolup durandygyny gördi[1]. Ebu Bekr aýalyna ýüzlenip: “Eý, Benu Firasyň dogany[2] , bu näme bollugy?” diýdi. Ol “Gözümiň nury! Bu nahar öňküsinden üç esse köpelipdir” diýdi.
Şondan soň Ebu Bekr hem nahardan iýdi we “Ýaňky eden kasamym, şeýtanyň işidi” diýdi. Soňra ol nahardan bir lukma iýenden soňra, galanyny Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme alyp gitdi. Nahar daň atýança Onuň ýanynda galdy.
Biziň bir kowum bilen aramyzda sözleşmämiz bardy. Sözleşmäniň möhleti gutarypdy. (Şonuň üçin olar Medinä gelipdiler). Biz olaryň içinden on iki adamy (ýolbaşçy edip) saýlap aldyk we her adamyň toparynda-da näçe sany adam bardygyny diňe bir Allahyň Özi bilýärdi. Olaryň hemmesi hem şol nahardan iýdiler”.
"

"
وفي روايَة : فَحَلَفَ أبُو بَكْرٍ لا يَطْعمُه فَحَلَفَتِ المرأَةُ لا تَطْعِمَه فَحَلَفَ الضِّيفُ ¬ أوِ الأَضْيَافُ ¬ أن لا يَطعَمَه أوْ يطعَمُوه حَتَّى يَطعَمه فَقَالَ أبُو بَكْرٍ: هذِهِ مِنَ الشَّيْطَانِ فَدَعا بالطَّعامِ فَأَكَلَ وَأَكَلُوا فَجَعَلُوا لا يَرْفَعُونَ لُقْمَةً إلاَّ ربَتْ مِنْ أَسْفَلِهَا أَكْثَرَ مِنْهَا فَقَال: يَا أُخْتَ بَني فِرَاس ما هَذا ؟ فَقالَتْ: وَقُرَّةِ عَيْني إنهَا الآنَ لأَكْثَرُ مِنْهَا قَبْلَ أنْ نَأْكُلَ فَأَكَلُوا وبَعَثَ بهَا إلى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فذَكَرَ أَنَّه أَكَلَ مِنهَا.
"

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Ebu Bekr şol nahardan iýmejekdigine ant içdi. Aýaly hem şol nahardan iýmejekdigine ant içdi. Myhman (ýa-da myhmanlar) hem şol nahardan tä (öý eýesi) iýýänçä iýmejekdiklerine ant içdiler. Şonda Ebu Bekr: “Bu (kasam) şeýtandan-dy, geliň nahar iýeliň” diýdi we özi iýdi we olaryň hemmesi hem iýdiler. Her bir galdyrylan lukmanyň aşagyndan nahar öňküden has hem köpeldi. Ebu Bekr aýalyna: “Eý Benu Firasyň dogany, bu näme bollugy?!” diýdi. Ol hem: “Gözümiň nury! Bu nahar öňküsinden has köpeldi” diýdi. Ol ýerdäki adamlaryň hemmesi ondan iýdiler we galan nahary Pygamberimiz sallahu aleýhi weselleme iberdi. (Abdurrahman Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň) hem şol nahardan iýendigini habar berdi”.

وفي روايةٍ: إنَّ أبَا بَكْرٍ قَالَ لِعَبْدِ الرَّحْمَنِ: دُونَكَ أَضْيافَكَ فَإنِّي مُنْطَلِقٌ إلى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَافْرُغْ مِنْ قِراهُم قَبْلَ أنْ أجِيءَ فَانْطَلَقَ عبْدُ الرَّحمَن فَأَتَاهم بمَا عِنْدهُ. فَقَال: اطْعَمُوا فقَالُوا: أيْنَ رَبُّ مَنزِلَنَا ؟ قال: اطعموا قَالُوا: مَا نَحْنُ بآكِلِين حتَى يَجِيىء ربُ مَنْزِلَنا قَال: اقْبَلُوا عَنَّا قِرَاكُم فإنَّه إنْ جَاءَ ولَمْ تَطْعَمُوا لَنَلقَيَنَّ مِنْهُ فَأَبَوْا فَعَرَفْتُ أنَّه يَجِد عَلَيَّ فَلَمَّا جاءَ تَنَحَّيْتُ عَنْهُ فَقالَ: ماصنعتم؟ فأَخْبَروهُ فقالَ يَا عَبْدَ الرَّحمَنِ فَسَكَتُّ ثم قال: يا عبدالرحمن. فسكت فَقَالَ: يا غُنثَرُ أَقْسَمْتُ عَلَيْكَ إن كُنْتَ تَسمَعُ صوتي لما جِئْتَ فَخَرَجتُ فَقُلْتُ: سلْ أَضْيَافِكَ فَقَالُوا: صَدقَ أتَانَا بِهِ. فَقَالَ: إنَّمَا انْتَظَرْتُموني وَاللَّه لا أَطعَمُه اللَّيْلَةَ فَقالَ الآخَرون: وَاللَّهِ لا نَطعَمُه حَتَّى تَطعمه فَقَالَ: وَيْلَكُم مَالَكُمْ لا تَقْبَلُونَ عنَّا قِرَاكُم ؟ هَاتِ طَعَامَكَ فَجاءَ بِهِ فَوَضَعَ يَدَه فَقَالَ: بِسْمِ اللَّهِ الأولى مِنَ الشَّيطَانِ فَأَكَلَ وَأَكَلُوا. متفقٌ عليه . قوله: « غُنْثَر » بغين معجمةٍ مضمومةٍ ثم نونٍ ساكِنةٍ ثُمَّ ثاءٍ مثلثةٍ وهو: الغَبيُّ الجَاهٍلُ وقوله: « فجدَّع « أي شَتَمه وَالجَدْع: القَطع . قوله: « يجِدُ عليَّ » هو بكسر الجيمِ ، أيْ : يَغْضَبُ .

Ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“Ebu Bekr, (ogly) Abdurrahmana: “Men Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň ýanyna barýan. Men gelýänçäm myhmanlaryňa hezzet-hormat et, olaryň naharyny ber” diýdi. Abdurrahman olaryň naharyny getirip: “Geliň nahar iýiň!” diýdi. Olar: “Öýüň eýesi nirede?” diýip soradylar. Abdurrahman: “Siz nahar iýiberiň!” diýdi. Olar: “Öýüň eýesi gelýänçä biz nahar iýmeris” diýdiler. Abdurrahman: “Haýyş edýärin, siz naharyňyzy iýäýiň. Ýogsam kakam gelende siz naharyňyzy iýmedigiňiz üçin biz ondan käýinç sözleri eşideris” diýdi. Olar şonda-da iýmekden ýüz öwürdiler.
Kakam gelende maňa gaty gaharlanjagyny bilýärdim. Şol sebäpden men ol gelende, ondan gaçyp bir ýerde gizlendim. Kakam gelen badyna: “Myhmanlary näme etdiňiz?” diýip sorady. Olar hem habar berdiler. Ol: “Abdurrahman!” diýip gygyrdy. Men jogap bermedim. Soň ýene: “Abdurrahman!” diýip gygyrdy. Men ýene jogap bermedim. Soňra kakam: “Haý, nadan akmak! Allahdan ant içýärin, eger sesimi eşidýän bolsaň çyk-da gel” diýdi. Men (onuň ýanyna) gelip: “(Meniň günäm ýok, ynanmasaň) myhmanlaryňdan sorap göräý!” diýdim. Olar: “Abdurrahman dogrusyny aýdýar, ol bize nahar getirdi ýöne biziň özümiz iýmedik” diýdiler. Ol: “Diýmek siz maňa garaşypsyňyz-da, men hem şu gije iýmejekdigime Allahdan ant içýärin” diýdi. Olar: “Sen iýmeseň biz hem iýmeris” diýip, olar hem Allahdan ant içdiler. Ebu Bekr: “Aý siziňem bir!” diýip gaharlandy. “Size näme bolýar beýle, taýyn nahary iýip bileňzokmy” diýdi. “Nahary getiriň!” diýip seslendi. Nahary getirdiler, “Bismilläh” diýip elini uzatdy-da, “Birinjisi (ýagny eden kasamym) şeýtandan-dy” diýdi-de naharyny iýdi, olar hem iýdiler”. (Muttafakun aleýhi)
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1]Bu bir keramatdyr.
[2]Ebu Bekriň aýalynyň ady Ummu Ruman bolup, ol Firas tiresinden bolany üçin oňa şeýle ýüzlenipdir.

1504

وعنْ أبي هُرَيْرَة رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: قال رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لَقَدْ كَان فِيما قَبْلَكُمْ مِنَ الأُممِ نَاسٌ محدَّثونَ فإن يَكُ في أُمَّتي أَحَدٌ فإنَّهُ عُمَرُ » . رواه البخاري، ورواه مسلم من روايةِ عائشةَ، وفي رِوايتِهما قالَ ابنُ وَهْبٍ : « محدَّثُونَ » أَي : مُلهَمُون.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Sizden öňki geçen ymmatlaryň içinde Allah tarapyndan ylham gelen adamlar bardy. Eger-de şolardan biri meniň ymmatymda bar bolsady, şübhesiz ol Omar bolardy”.

Salgylanma:

(Buhary. Muslim hem bu hadysy, Aişadan rowaýat edip aýdýar)

1505

وعنْ جَابِر بن سمُرَةَ رضي اللَّه عَنْهُمَا قَالَ : شَكَا أهْلُ الكُوفَةِ سَعْداً يَعْنِي: ابْنِ أبي وَقَّاصٍ رضي اللَّه عَنْهُ إلى عُمَرَ بنِ الخَطَّابِ رضي اللَّه عَنْهُ فَعزَلَه وَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ عمَّاراً فَشَكَوْا حَتَّى ذكَرُوا أَنَّهُ لا يُحْسِنُ يُصَلِّي فَأْرسَلَ إلَيْهِ فَقَالَ: ياأَبا إسْحاقَ إنَّ هؤُلاءِ يزْعُمُونَ أنَّكَ لا تُحْسِنُ تُصَلِّي. فَقَالَ: أمَّا أَنَا واللَّهِ فَإنِّي كُنْتُ أُصَلِّي بِهمْ صَلاةَ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لا أَخْرِمُ عَنْهَا أُصَلِّي صَلاةَ العِشَاءِ فَأَرْكُدُ في الأُولَيَيَنِ وَأُخِفُّ في الأُخْرَييْنِ قال: ذَلِكَ الظَنُّ بكَ يَا أبَا إسْحاقَ وأَرسلَ مَعَهُ رَجُلاً¬ أَوْرجَالاً إلَى الكُوفَةِ يَسْأَلُ عَنْهُ أَهْلَ الكُوفَةِ فَلَمْ يَدَعْ مَسْجِداً إلاَّ سَأَلَ عَنْهُ وَيُثْنُونَ مَعْرُوفاً حَتَّى دَخَلَ مَسْجِداً لِبَني عَبْسٍ فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ يُقَالُ لَهُ أُسامةُ بنُ قَتَادَةَ يُكَنَّى أبا سَعْدَةَ، فَقَالَ: أَمَا إذْ نَشَدْتَنَا فَإنَّ سَعْداً كانَ لا يسِيرُ بِالسَّرِيّةِ ولا يَقْسِمُ بِالسَّويَّةِ وَلا يعْدِلُ في القَضِيَّةِ قَالَ سعْدٌ: أَمَا وَاللَّهِ لأدْعُوَنَّ بِثَلاثٍ: اللَّهُمَّ إنْ كَانَ عبْدكَ هذا كَاذِباً قَام رِيَآءً وسُمْعَةً فَأَطِلْ عُمُرَهُ وَأَطِلْ فَقْرَهُ وَعَرِّضْهُ للفِتَنِ وَكَانَ بَعْدَ ذلكَ إذا سُئِلَ يَقُولُ: شَيْخٌ كَبِيرٌ مَفْتُون أصَابتْني دَعْوةُ سعْدٍ. قَالَ عَبْدُ الملِكِ بنُ عُميْرٍ الرَّاوِي عنْ جَابرِ بنِ سَمُرَةَ فَأَنا رَأَيْتُهُ بَعْدَ قَدْ سَقَط حَاجِبَاهُ عَلى عيْنيْهِ مِنَ الكِبَرِ وَإنَّهُ لَيَتَعَرَّضُ للجوارِي في الطُّرقِ فَيغْمِزُهُنَّ . متفقٌ عليهِ .

Jäbir ibn Semuradan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Kufa şäheriniň ýaşaýjylarynyň käbirleri Omaryň (Allah ondan razy bolsun) ýanynda Sa’d ibn Ebu Wakkasy ýamanladylar. Omar ony işinden aýyryp, onuň ýerine Ammar ibn Ýasiri olara hökümdar edip belledi. Kufalylar Sa’dy ýamanlamak ýamanlap, hatda onuň namaz okamagy hem bilmeýändigini aýtdylar.
Omar onuň yzyndan adam ýollap çagyrtdy-da: “Eý, Ebu Ishak! Bu adamlar seniň hatda, namazy hem bolmalysy ýaly dogry okap bilmeýändigiňi tassyklaýarlar? diýip sorady. Ebu Ishak[1] : “Allahdan ant içýärin, men olara edil Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň namaz okaýşy ýaly namaz okadym, hiç bir zady kemeltmedim. Ýassy namazyny okan mahalym, ilkinji iki rekagatyny uzagrak okardym, soňky iki rekagatyny bolsa, ýeňilräk okardym” diýdi. Omar “Eý, Ebu Ishak, sen hakda edýän çakymyz hem şeýledi!” diýdi.
Soňra bu meseläni anyklamak üçin bir (ýa-da birnäçe adamy) onuň bilen birlikde Kufa şäherine ýollady. Olar Kufanyň ýaşaýjylaryndan Sa’d barada sorap çykdylar. Soralmadyk ýekeje mesjid hem galmady. Olaryň hemmesi hem ol hakda diňe gowy sözleri aýtdylar. Iň soňunda olar “Benu Abs” tiresine degişli bir mesjidine girdiler. Şol ýerde Ebu Sa’de künýesi bilen tanalýan, Usama ibn Katada diýilýän biri ýerinden turup şeýle diýdi: “Bizden ant içirip soradyň dämi, indi, men aýdyp bereýin. Sa’d esgerleriň başyny çekip, söweşe gitmeýär. Pul paýlanda-da deň paýlamaýar. Höküm çykaranda-da adalatlylyk etmeýär” diýdi. (Muny eşidip, Sa’d ol adama: “Sen men hakda şu sözleri aýtdyň), menem Allahyň adyndan ant içip, sen hakda üç sany doga etjek, diňle: “Allahym! Seniň şu guluň ýalançy bolsa, ýerinden turup, şu sözlerini gowy görünmek we şöhrat gazanmak üçin aýdan bolsa, onda onuň ömrüni uzak et, garyplygyny artdyr we pitnelere duçar et!” diýipdir.
Soň-soňlar ol adamdan hal-ýagdaýyny soranlarynda: “Men bir garrap, sandan galan, pitnä duçar bolan betbagt gojadyryn. Sa’dyň eden dogasy meni tutdy” diýer eken.
Bu hadysy Jabir ibn Semureden rowaýat eden, Abdulmälik ibn ‘Umaýre şeýle diýýär: “Soň-soňlar ony men hem görüp galdym. Garramakdan ýaňa gaşlary gözleriniň üstüni örtüp duran halynda, öňünden çykan hyzmatçy gyzlara lak atýardy”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Ebu Ishak, Sa’d ibn Ebu Wakkasyň kunýesidir (lakamydyr). Ol meşhur sahabalaryň biri bolup, şol bir wagtyň özünde on sany Jennet bilen buşlanan sahabalaryň biridir, Allah ondan razy bolsun.

1506

وعنْ عُرْوَةَ بن الزُّبيْر أنَّ سعِيدَ بنَ زَيْدِ بْنِ عمْرو بْنِ نُفَيْلِ رضي اللَّه عَنْهُ خَاصَمتْهُ أرْوَى بِنْتُ أوْسٍ إلى مَرْوَانَ بْنِ الحَكَم وَادَّعَتْ أنَّهُ أَخَذَ شَيْئاً مِنْ أرْضِهَا ، فَقَالَ سَعِيدٌ: أنَا كُنْتُ آخُذُ مِنْ أرْضِها شَيْئاً بعْدَ الذي سمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم؟ قَالَ: مَاذا سمِعْتَ مِنْ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم؟ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقُولُ: « مَنْ أَخَذَ شِبْراً مِنَ الأرْضِ ظُلْماً طُوِّقَهُ إلى سبْعِ أرضينَ » فَقَالَ لَهُ مرْوَانٌ: لا أسْأَلُكَ بَيِّنَةً بعْد هذا فَقَال سعيدٌ: اللَّهُمَّ إنْ كانَتْ كاذبِةً فَأَعْمِ بصرهَا وَاقْتُلْهَا في أرْضِهَا قَالَ: فَمَا ماتَتْ حَتَّى ذَهَبَ بَصَرُهَا وبيْنَما هِي تمْشي في أرْضِهَا إذ وَقَعَتْ في حُفْرةٍ فَمَاتتْ. متفقٌ عليه .

‘Urwa ibn Zubeýrden rowaýat edilmegine görä,

"Arwa bint Aws (diýen bir aýal) öz ýeriniň bir bölegini Sa’yd ibn Zeýd ibn ‘Amr ibn Nufaýlyň (Allah ondan razy bolsun) eýeländigini Medinäniň häkimi Merwan ibnul-Hakama şikaýat etdi. Sa’yd şeýle diýdi:
“Heýde men, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň bu hakda aýdanlaryny eşidenimden soň, onuň ýerinden bir bölek, ýagny onuň hakyny alyp bilerinmi?!” diýdi. Merwan:
“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden näme eşitdiň?” diýip sorady. Ol: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim: “Kyýamat güni haksyz ýere başga biriniň bir garyş ýerini zulum edip alan adama şol ýeriň ýedi gaty onuň boýnuna saralar” diýdi”.
Şondan soň Merwan oňa: “Mundan soň men senden hiç hili subutnama soramaryn” diýdi. Soňra Sa’yd:
“Allahym! Eger bu aýal ýalançy bolsa, onuň gözlerini kör edip, özüni hem şol (dawa eden) ýerinde öldür!” diýip bet doga etdi.
(Hadysy gürrüň beren ‘Urwa) şeýle diýdi: “Ol aýal hakykatdanam kör bolýança ölmedi we bir gün öz ýerinden ýöräp barýarka, birden çukura gaçyp öldi”.
"

وفي روايةٍ لمسلِمٍ عنْ مُحمَّدِ بن زَيْد بن عبد اللَّه بن عُمَر بمَعْنَاهُ وأَنَّهُ رآهَا عَمْياءَ تَلْتَمِسُ الجُدُرَ تَقُولُ: أصَابَتْني دعْوَةُ سعيدٍ وَأَنَّها مرَّتْ عَلى بِئْرٍ في الدَّارِ التي خَاصَمَتْهُ فِيهَا فَوقَعتْ فِيها وَكانَتْ قَبْرهَا.

Muslim, Muhammed ibn Zeýd ibn Abdulla ibn Omardan şu hadysyň manysyna meňzeş şeýle bir hadys rowaýat edipdir:

“Ol şol aýalyň kör bolup diwarlardan ýapyşyp, “Meni Sa’ydyň bet dogasy tutdy” diýendigini görüpdir. Ol dawa edip alan ýeriniň howlusyndaky bir guýynyň ýanyndan geçip barýarka, onuň içine gaçypdyr we ol guýy onuň gabry bolupdyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1507

وَعَنْ جَابِرِ بنِ عبْدِ اللَّهِ رضي اللَّه عَنْهُما قَال: لمَّا حَضَرَتْ أُحُدٌ دَعاني أبي مِنَ اللَّيْلِ فَقَال: مَا أُرَاني إلاَّ مَقْتُولا في أوَّل مَنْ يُقْتَلُ مِنْ أصْحابِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وَإنِّي لا أَتْرُكُ بعْدِي أعزَّ عَلَيَّ مِنْكَ غَيْرِ نَفْسِ رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وإنَّ علَيَّ دَيْناً فَاقْضِ واسْتَوْصِ بِأَخَوَاتِكَ خَيْراً: فأَصْبَحْنَا فَكَانَ أوَّل قَتِيلٍ ودَفَنْتُ مَعهُ آخَرَ في قَبْرِهِ ثُمَّ لَمْ تَطِبْ نفسي أنْ أتْرُكهُ مع آخَرَ فَاسْتَخْرَجته بعْدَ سِتَّةِ أشْهُرٍ فَإذا هُو كَيَوْمِ وَضَعْتُهُ غَيْر أُذُنِهِ فَجَعَلتُهُ في قَبْرٍ عَلى حٍدَةٍ. رواه البخاري.

Jabir ibn Abdulladan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä ol şeýle diýipdir:

"“Uhud söweşinden öňki gije kakam meni öz ýanyna çagyryp: “Men (ertirki boljak söweşde) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalarynyň içinde özümi ilkinji bolup öldüriljek ýaly bolup duýýaryn. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden we senden başga yzymda goýup gitjek eziz adamym ýokdur. Meniň bergilerim bardyr, olary (eýelerine) ber we gyz doganlaryňa gowy seret!” diýip wesýet etdi.
Irden kakam ilkinji öldürilen adam boldy. Men ony başga bir adam bilen bir ýerde jaýladym. Soňra başga biri bilen bir gabyrda jaýlanym üçin özümi hiç rahat duýmadym. Men ony alty aýdan soň gabryndan çykardym. Onuň bir gulagyndan başga tutuş bedeni ony jaýlan günümdäki ýalydy. Men onuň ýeke özüni bir gabyrda jaýladym”.
"

Salgylanma:

(Buhary)

1508

وَعَنْ أنَسٍ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رَجُلَيْنِ مِنْ أصْحابِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم خَرَجا مِنْ عِنْدِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في لَيْلَةٍ مُظْلِمَةَ ومَعهُمَا مِثْلُ المِصْبَاحَينِ بيْنَ أيديهِما فَلَمَّا افتَرَقَا صارَ مَعَ كلِّ واحِدٍ مِنهما وَاحِدٌ حَتى أتَى أهْلَهُ. رواه البخاري مِنْ طرُقٍ وفي بعْضِها أنَّ الرَّجُلَيْنِ أُسيْدُ بنُ حُضيرٍ وعبَّادُ بنُ بِشْرٍ رضي اللَّه عَنْهُما.

Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä,

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalaryndan iki sany adam garaňky gijede Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyndan çykdylar. Olaryň öňlerinde (ýollaryny ýagtaldyp duran) iki sany çyra ýaly ýagtylyk berýän yşyk bardy. Olar biri-birinden aýrylan wagty, olaryň her biriniň ýanynda bir çyra galdy we tä, olar öýlerine barýançalar (ýollaryna ýagtylyk berip durdy) ”[1].

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1] Bu ýagdaý şol iki sahaba üçin bir keramatdyr.

1509

"وعنْ أبي هُرَيْرةَ رضي اللَّه عَنْهُ قَال: بَعثَ رَسُولُ اللِّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَشَرَةَ رهْطٍ عَيْناً سَريَّةً وأمَّرَ عليْهِم عَاصِمَ بنَ ثابِتٍ الأنصاريَّ رضي اللَّه عنْهُ فَانطَلَقُوا حتَّى إذا كانُوا بالهَدْاةِ بيْنَ عُسْفانَ ومكَّةَ ذُكِرُوا لَحِيِّ منْ هُذَيْلٍ يُقالُ لهُمْ: بنُوا لِحيَانَ فَنَفَرُوا لهمْ بقَريب منْ مِائِةِ رجُلٍ رَامٍ فَاقْتَصُّوا آثَارَهُمْ فَلَمَّا أحَسَّ بهِمْ عاصِمٌ ؤَأصحابُهُ لجَأوا إلى مَوْضِعٍ فَأحاطَ بهمُ القَوْمُ فَقَالُوا: انْزلوا فَأَعْطُوا بأيْدِيكُمْ ولكُم العَهْدُ والمِيثاقَ أنْ لا نَقْتُل مِنْكُم أحداً فَقَالَ عاصم بن ثابت: أيها القومُ أَمَّا أَنَا فلا أَنْزِلُ عَلَى ذِمةِ كَافرٍ. اللهمَّ أخْبِرْ عَنَّا نَبِيَّكَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فَرمَوْهُمْ بِالنَّبْلِ فَقَتَلُوا عَاصِماً ونَزَل إلَيْهِمْ ثَلاثَةُ نَفَرٍعلى العهدِ والمِيثاقِ مِنْهُمْ خُبيْبٌ وزَيْدُ بنُ الدَّثِنِة ورَجُلٌ آخَرُ فَلَمَّا اسْتَمْكَنُوا مِنْهُمْ أطْلَقُوا أوْتَار قِسِيِّهمْ فرَبطُوهُمْ بِها قَال الرَّجلُ الثَّالِثُ: هذا أوَّلُ الغَدْرِ واللَّهِ لا أصحبُكمْ إنَّ لي بهؤلاءِ أُسْوةً يُريدُ القَتْلى فَجرُّوهُ وعالجوه فَأبي أنْ يَصْحبَهُمْ فَقَتَلُوهُ وانْطَلَقُوا بخُبَيْبٍ وَزيْدِ بنِ الدَّثِنَةِ حتى بَاعُوهُما بمكَّةَ بَعْد وَقْعةِ بدرٍ. فَابتَاعَ بَنُو الحارِثِ ابنِ عامِرِ بن نوْفَلِ بنِ عَبْدِ مَنَافٍ خُبَيْباً وكانَ خُبَيبُ هُوَ قَتَل الحَارِثَ يَوْمَ بَدْرٍ فلَبِثَ خُبيْبٌ عِنْدهُم أسِيراً حَتى أجْمَعُوا على قَتْلِهِ فَاسْتَعارَ مِنْ بعْضِ بنَاتِ الحارِثِ مُوسَى يَسْتحِدُّ بهَا فَأَعَارَتْهُ فَدَرَجَ بُنَيُّ لهَا وَهِي غَافِلةٌ حَتى أَتَاهُ فَوَجَدْتُه مُجْلِسَهُ عَلى فَخذِهِ وَالمُوسَى بِيده فَفَزِعتْ فَزْعَةً عَرَفَهَا خُبَيْبٌ فَقَال: أتَخْشيْنَ أن أقْتُلَهُ ما كُنْتُ لأفْعل ذلكَ قَالَتْ: وَاللَّهِ ما رأيْتُ أسِيراً خَيْراً مِنْ خُبيبٍ فواللَّهِ لَقَدْ وَجدْتُهُ يوْماً يأَكُلُ قِطْفاً مِنْ عِنبٍ في يدِهِ وإنَّهُ لمُوثَقٌ بِالحديدِ وَما بمَكَّةَ مِنْ ثمَرَةٍ وَكَانَتْ تقُولُ: إنَّهُ لَرزقٌ رَزقَهُ اللَّه خُبَيباً فَلَمَّا خَرجُوا بِهِ مِنَ الحَرمِ لِيقْتُلُوهُ في الحِلِّ قَال لهُم خُبيبُ: دعُوني أُصلي ركعتَيْنِ فتَرَكُوهُ فَركعَ رَكْعَتَيْنِ فقالَ: واللَّهِ لَوْلا أنْ تَحسَبُوا أنَّ مابي جزَعٌ لَزِدْتُ: اللَّهُمَّ أحْصِهمْ عدداً واقْتُلهمْ بَدَداً ولا تُبْقِ مِنْهُم أحداً. وقال:

فلَسْتُ أُبالي حينَ أُقْتلُ مُسْلِماً على أيِّ جنْبٍ كَانَ للَّهِ مصْرعِي
وذلِكَ في ذَاتِ الإلَهِ وإنْ يشَأْ يُبَارِكْ عَلَى أوْصالِ شِلْوٍ مُمَزَّعِ

وكانَ خُبيْبٌ هُو سَنَّ لِكُلِّ مُسْلِمٍ قُتِلَ صبْراً الصَّلاةَ وأخْبَر¬ يعني النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم. أصْحَابهُ يوْمَ أُصِيبُوا خبرهُمْ وبعَثَ نَاسٌ مِنْ قُريْشٍ إلى عاصِم بن ثابتٍ حينَ حُدِّثُوا أنَّهُ قُتِل أنْ يُؤْتَوا بشَيءٍ مِنْهُ يُعْرفُ. وكَانَ قتَل رَجُلاً مِنْ عُظَمائِهِمْ فبَعثَ اللَّه لِعَاصِمٍ مِثْلَ الظُّلَّةِ مِنَ الدَّبْرِ فَحَمَتْهُ مِنْ رُسُلِهِمْ فَلَمْ يقْدِرُوا أنْ يَقْطَعُوا مِنهُ شَيْئاً. رواه البخاري
قولُهُ: الهَدْاَةُ: مَوْضِعٌ ، وَالظُّلَّةُ: السحاب، والدَّبْرُ: النَّحْلُ. وقَوْلُهُ: « اقْتُلْهُمْ بِدَداً « بِكسرِ الباءِ وفتحهَا، فمن كسر، قال هو جمعٍ بِدَّةٍ بكسر الباءِ، وهو النصِيب، ومعناه اقْتُلْهُـمْ حِصَصاً مُنْقَسِمَةً لِكلِّ واحِدٍ مِنْهُمْ نصيبٌ، ومن فَتَح، قَالَ: مَعْنَاهُ : مُتَفَرِّقِينَ في القَتْلِ واحِداً بَعْدَ وَاحِد مِنَ التّبْدِيدِ .
"

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem on adamdan ybarat bolan bir topary, başlaryna Ensarylardan bolan ‘Asym ibn Säbiti (Allah ondan razy bolsun) baştutan belläp bir ýere iberdi. Olar ‘Usfan bilen Mekgäniň arasynda ýerleşýän Hudat diýen ýere baryp ýetdiler. Olar hakda Huzeýl taýpasynyň bir şahasy bolan, Lihýan ogullary diýilip atlandyrylýan bir taýpa habar berdiler. Şol taýpadan ýüze golaý okçy adamlar olaryň yzyna düşdi. Asym we dostlary özleriniň yzarlanýandyklaryna göz ýetirenlerinde, özlerini goramak üçin bir beýik ýere çykdylar. Duşmanlar olaryň daşyny gabadylar we:
“Ýaraglaryňyzy taşlap, aşak düşüp, boýun bolsaňyz, siziň hiç biriňizi öldürmejekdigimize söz berýäris” diýdiler. Şonda ‘Asym ibn Säbit:
“Adamlar! Menä bir kapyryň sözüne ynanyp aşak düşüp biljek däl. “Allahym! Biz hakda Pygamberiň sallallahu aleýhi weselleme habar ber!” diýdi”.
Soňra olar ok atyp başladylar we ‘Asymy öldürdiler. Olardan üç sany adam Hubaýb, Zeýd ibnud-Dasine we ýene bir adam olaryň sözüne ynanyp, aşak düşdiler. Müşrikler bu üç adamy ele geçiren soňlar, ellerini ýaý kirişleri bilen daňyp başladylar. Üçünji adam:
“Bu bize garşy ilkinji dönüklikdir. Allahdan ant içýärin, men size hiç haçan boýun egmerin. Bu öldürilenler meniň üçin bir gowy göreldedir” diýdi. Olar ony zor bilen süýräp äkitjek boldular, emma ol boýun bolman, garşy çykdy. Olar ony hem öldürdiler. Hubaýb bilen Zeýd ibnud-Dasinäni alyp gitdiler we olary Bedr söweşinden soň Mekgede gul edip satdylar.
Hubeýbi Haris ibn ‘Amr ibn Hewfel ibn Abdumanaf ogullary satyn aldy. Hubeýb, Bedr söweşinde (olaryň kakalary) Harisi öldüripdi. Öldürmek kararyna gelýänçäler, Hubeýb olaryň ellerinde ýesir hökmünde galdy.
Ýesirlikde bolup ýörkä, Harisiň gyzlarynyň birinden, endamyndaky gyllary syrmak üçin bir päki getirip bermegini sorady, ol hem ony getirip berdi. Ejesiniň geleňsizligi sebäpli, kiçijik oglanjyk Hubeýbiň ýanyna geldi. Eli päkili Hubeýb çagany dyzyna oturdanyny gören aýal gaty gorkdy. (Aýalyň gorkanyny) duýan Hubeýb: “Men ony öldürerin öýdüp gorkýaňmy? Men asla beýle iş etmerin” diýdi. Ol aýal:
“Allahdan ant içýän, ömrümde Hubeýbden has gowy ýesir görmändim! Wallahi, men ony zynjyrlanan halynda, Mekgede hiç hili miwe ýok wagty elinde bir üzüm hoşasyny tutup, ondan iýip duranyny gördüm. Bu Allahyň Hubeýbe beren bir ryskdyr!” diýerdi.
Haçanda Harysyň ogullary ony öldürmek üçin Haramyň (Mekgäniň) daşyna çykanlarynda, Hubeýb olara: “Maňa iki rekagat namaz okamaga rugsat beriň” diýdi. Oňa rugsat berdiler, ol iki rekagat namaz okady. Soňra ol: “Allahdan ant içýän, men egerde ölümden gorkýandyr öýdüp pikir etmejekdigiňizi bilsedim, has köpräk okardym” diýdi. Soňra: “Allahym! Olary ýeke-ýeke sanap, bir-birden (öldürip) ýok et, hiç birini hem diri goýma!” diýip bet doga etdi we şu goşgyny okady:

Musulman bolup ölenden soň
Allah üçin nädip ölsem-de, parhy ýok maňa
Bu ölüm elbetde, Onuň ugrunadyr
Islese Ol, parçalanan bedenime-de merhemet eder.

Şeýlelikde Hubeýb, her bir öldüriljek bolýan musulmana, sabyrlylygy görkezmek we iki rekagat namaz okamak däbini goýan adam boldy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sahabalaryna olar hakda olaryň başyna bu belanyň gelen güni habar beripdi. Kureýşlilerden birnäçe adam ‘Asym ibn Säbitiň öldürilendigini habar berenlerinde anyklamak üçin onuň jesedinden bir bölek (kesip) getirmek üçin adam ugratdylar. Çünki ol (Bedr söweşinde) olaryň ulularyndan birini öldüripdi. Allah ‘Asymyň bedenini olardan goramak üçin bulut ýaly ary sürüsini ugratdy. Olar ony goradylar. Olar bolsa onuň bedeninden hiç zady kesip alyp bilmediler”.
"

وفي الباب أحاديثٌ كَثِيرَةٌ صحِيحَةُ سبقت في مواضِعها مِنْ هذا الكتاب مِنها حديثُ الغُلام الذي كانَ يأتي الرَّاهِبَ والسَّاحِرَ ومِنْهَا حَديثُ جُرَيجٍ، وحديثُ أصحَابِ الغار الذين أَطْبقَتْ علَيْهمُ الصَّخْرةُ، وحديثُ الرَّجُلِ الذي سَمِعَ صَوتاً في السَّحاب يقولُ: اسْقِ حدِيقة فلانٍ، وغيرُ ذلك والدَّلائِلُ في الباب كثيرةٌ مَشْهُورةٌ، وبِاللَّهِ التَّوْفِيقُ.

Bu bapda aýdylanlar hakda ozal hem şu kitabyň kän ýerinde agzalyp geçilen köp sanly hadyslar bardyr, şolaryň içinde: Ruhanynyň we jadygöýiň ýanyna barýan ýigit baradaky hadys, Juraýj baradaky hadys, dagdan bir uly daş togalanyp gowagyň agzyny ýapyp, içinde galan üç adam baradaky hadys we bulutdan: “Pylanyň bagyny suwar” diýen sesi eşiden adam baradaky hadys we ýene-de beýleki hadyslarda-da bu bapda aýdylanlar hakda subutnamalar köpdür we olar meşhurdyr. Allah üstünlik we şowlulyk bersin!

Salgylanma:

(Buhary)

1510

وعَن ابْنِ عُمر رضي اللَّه عنْهُما قال: ما سمِعْتُ عُمرَ رضي اللَّه عنْهُ يَقُولُ لِشَيءٍ قطُّ: إنِّي لأظُنَّهُ كَذا إلاَّ كَانَ كَمَا يَظُنُّ .رواهُ البُخَاري.

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Haçanda, Omar (Allah ondan razy bolsun) haýsydyr bir zat hakda: “Meniň pikirimçe şu şeýle bolar” diýse, şol zat hakykatdanam onuň pikir edişi ýaly bolardy”.

Salgylanma:

(Buhary)

1511

وَعنْ أبي هُريْرَةَ رضي اللَّه عنْهُ عَنِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ : « مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَليقُلْ خَيْراً، أوْ ليَصْمُتْ » . متفقٌ عليه .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allaha we Ahyret gününe iman eden adam, ýa haýyr geplesin, ýa-da dymsyn!”.

وَهذا الحَديثُ صَرِيحٌ في أَنَّهُ يَنْبغي أن لا يتَكَلَّم إلاَّ إذا كَان الكَلامُ خَيْراً وَهُو الَّذي ظَهَرَتْ مصْلحَتُهُ وَمَتى شَكَّ في ظُهُورِ المَصْلَحةِ فَلا يَتَكَلَّمُ .

Bu hadys, peýdasynyň boljagyna gözüň ýetip duran we gürlemekligiň haýyrly boljak bolsa gürlemek bolýandygyny, bolmasa gürlemek bolmaýandygyny hem-de haçanda onuň peýdasynyň boljagyna şübhe dörese, gürlemezligiň has gowudygyny aňladýar.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1512

وعَنْ أبي مُوسَى رضي اللَّه عَنْهُ قَال: قُلْتُ يا رَسُولَ اللَّهِ أيُّ المُسْلِمِينَ أفْضَلُ؟ قال: « مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِن لِسَانِهِ وَيَدِهِ » . متفق عليه.

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Men (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden): “Ýa Resulallah! Haýsy musulman iň gowy musulman?” diýip soradym. “Elinden we dilinden musulmanlara zyýan ýetirmeýän” diýip jogap berdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1513

وَعَنْ سَهْلِ بنِ سعْدٍ قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ يَضْمَنْ لي ما بيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَا بيْنَ رِجْلَيْهِ أضْمنْ لهُ الجَنَّة » . متفقٌ عليهِ .

Sahl ibn Sa’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kim maňa iki eňeginiň arasyndaky (dili) bilen iki budunyň arasyndaky (jynsy) organyny gorajakdygyna söz berse, men hem oňa Jennete girjekdigine söz bererin”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1514

وَعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رضي اللَّه عَنْهُ أَنَّهُ سَمِعَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُولُ: إنَّ الْعَبْد لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمةِ مَا يَتَبيَّنُ فيهَا يَزِلُّ بهَا إلى النَّارِ أبْعَدَ مِمَّا بيْنَ المشْرِقِ والمغْرِبِ ». متفقٌ عليهِ. ومعنى: « يَتَبَيَّنُ» يَتَفَكَّرُ أنَّهَا خَيْرٌ أمْ لا.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir bende (haýyrmy ýa dälmi) pikirlenmän aýdyp goýberen bir sözi sebäpli, dowzahyň gündogar bilen günbatar aralygyndan hem çuň bolan bir ýerine düşer”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1515

وَعَنْهُ عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمةِ مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالى مَا يُلقِي لهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللَّه بهَا دَرَجاتٍ، وَإنَّ الْعبْدَ لَيَتَكلَّمُ بالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ تَعالى لا يُلْقي لهَا بالاً يهِوي بهَا في جَهَنَّم ». رواه البخاري.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir gul, Allah Tagalanyň hoşal bolan bir sözüni kän bir ähmiýet bermän aýdyp goýberse-de, Allah onuň derejelerini beýgelder. Eger bir gul Allah Tagalanyň gazabyna düşürjek bir sözi hiç ähmiýet bermän aýdyp goýberse, Allah ony şol söz sebäpli jähennemiň düýbüne oklar”.

Salgylanma:

(Buhary)

1516

وعَنْ أبي عَبْدِ الرَّحمنِ بِلال بنِ الحارثِ المُزنيِّ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قالَ: « إنَّ الرَّجُلَ ليَتَكَلَّمُ بالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوانِ اللَّهِ تَعالى ما كَانَ يَظُنُّ أنْ تَبْلُغَ مَا بلَغَتْ يكْتُبُ اللَّه اللَّه بهَا رِضْوَانَهُ إلى يَوْمِ يلْقَاهُ ، وَإنَّ الرَّجُلَ لَيَتَكَلَّمُ بالكَلِمةِ مِنْ سَخَطِ اللَّه مَا كَانَ يظُنُّ أن تَبْلُغَ ما بلَغَتْ يكْتُبُ اللَّه لَهُ بهَا سَخَطَهُ إلى يَوْمِ يلْقَاهُ». رواهُ مالك في « المُوطَّإِ » والترمذي وقال : حديثٌ حسنٌ صحيحٌ .

Ebu Abdurrahman Bilal ibnul- Haris El-Muzaniden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Bir adam Allah Tagalany razy etjek bir söz sözlär, ýöne ol kişi şol söz bilen Allahyň razyçylygyny gazanyp biljekdigini göz öňüne-de getirip bilmez. Allah ol adamdan şol aýdan sözi sebäpli tä, oňa gowuşýança, ýagny Kyýamat gününe çenli razy bolar.
Ýene-de bir adam Allah Tagalanyň gazabyna sebäp boljak bir söz aýdar, ýöne şol söz bilen Allahyň gazabyna duçar bolup biljekdigini göz öňüne-de getirip bilmez. Allah şol söz sebäpli ol adama tä, oňa gowuşýança, ýagny Kyýamat gününe çenli gazap eder”. "

Salgylanma:

(Mälik “Muwatdada” we Tirmizi. Ol: Hadys hasan sahyh diýipdir)

1517

وعَنْ سُفْيان بنِ عبْدِ اللَّهِ رضي اللَّه عنْهُ قَال: قُلْتُ يا رسُولَ اللَّهِ حَدِّثني بأمْرٍ أعْتَصِمُ بِهِ قالَ: « قُلْ ربِّي اللَّه ثُمَّ اسْتَقِمْ » قُلْتُ: يا رسُول اللَّهِ ما أَخْوفُ مَا تَخَافُ عَلَيَّ؟ فَأَخَذَ بِلِسَانِ نَفْسِهِ ثُمَّ قَال: « هذا ». رواه الترمذي وقال : حديثٌ حسنٌ صحيحٌ .

Sufýan ibn Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Bir gezek men: “Ýa Resulallah! Maňa berk ýapyşar ýaly bir zat aýdyp bersene?” diýdim”. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Allaha iman getirdim diý-de, soňra dos-dogry[1] bol!” diýdi. Men: “Ýa Resulallah! Meniň üçin iň gorkýan zadyň näme?” diýip soradym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem mübärek dilini tutup: “Ine, budur” diýdi”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan sahyh diýipdir)

bellikler:

[1] Ýagny Allahyň ähli buýruklaryny ýerine ýetirip, gadagan eden zatlaryndan hem daş dur diýdigidir.

1518

وَعَن ابنِ عُمَر رضي اللَّه عنْهُمَا قَالَ: قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا تُكْثِرُوا الكَلامَ بغَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ فَإنَّ كَثْرَة الكَلامِ بِغَيْرِ ذِكْرِ اللَّه تَعالَى قَسْوةٌ لِلْقَلْبِ وإنَّ أبْعَدَ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ القَلبُ القَاسي ». رواه الترمذي .

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Allahy zikr etmek (ýatlamak) ýaly sözler bolmasa, kän gürläp ýörmäň! Çünki, Allahy ýatlaman köp gürläp ýörmek, ýüregiň gatylaşdyrar. Allahdan iň daş düşjek adamlar bolsa, gaty ýürekli adamlardyr”.

Salgylanma:

(Tirmizi) (Da’yf hadys)

1519

وعنْ أبي هُريرَة رضي اللَّه عَنهُ قَالَ: قال رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ وَقَاهُ اللَّه شَرَّ مَا بيْنَ لحْييْهِ وشَرَّ مَا بَيْنَ رِجْلَيْهِ دَخَلَ الجنَّةَ » .رَوَاه التِّرمِذي وقال: حديث حسنٌ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah, kimi iki eňeginiň we iki budunyň arasyndaky (ýagny diliniň we uýat ýeriniň) şerinden gorasa, şol adam Jennete girer”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir)

1520

وَعَنْ عُقْبةَ بنِ عامِرٍ رضي اللَّه عنْهُ قَالَ: قُلْتُ يا رَسول اللَّهِ مَا النَّجاةُ؟ قَال: « أمْسِكْ عَلَيْكَ لِسانَكَ، وَلْيَسَعْكَ بيْتُكَ، وابْكِ على خَطِيئَتِكَ » .رواه الترمذي وقالَ: حديثٌ حسنٌ.

‘Ukba ibn Amirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men: “Ýa Resulallah! Halas bolmak üçin näme etmeli?” diýip soradym.
“Diliňi günä (ýa-da özüňe zyýan berip biljek sözlerden) sakla, öz öýüň bilen meşgul boljak bol, günäleriň üçin puşman bolup, göz ýaş dök!” diýdi”. "

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir)

1521

وعن أبي سَعيدٍ الخُدْرِيِّ رضي اللَّه عَنْهُ عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « إذا أَصْبح ابْنُ آدم فَإنَّ الأعْضَاءَ كُلَّهَا تُكَفِّرُ اللِّسانَ تَقُولُ: اتِّقِ اللَّه فينَا فَإنَّما نحنُ بِكَ فَإنِ اسْتَقَمْتَ اسَتقَمْنا وإنِ اعْوججت اعْوَججْنَا ». رواه الترمذي. معنى « تُكَفِّرُ اللِّسَان »: أَي تَذِلُّ وتَخْضعُ لَهُ . (وقال المحدث الألباني في صحيح الترمذي : حسن، الصفحة أو الرقم: 2407 ).

Ebu Sa’yd El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adam ogly irden turan wagty, onuň ähli agzalary dile boýun bolup, ýalbaryp şeýle diýerler: “Biziň üçin Allahdan gork! Biz diňe saňa baglydyrys. Eger-de sen dogry bolsaň, bizem dogry bolarys. Eger sen egri bolup, ýoldan çyksaň, bizem saňa eýerip, seniň ýaly egri bolarys”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Albani “Sahyh Tirmizi”-de hasan diýdi (2407))