1542

وعنْ ابنِ مسعود رضي اللَّه عنْهُ قال: قالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إنَّ الصِّدْقَ يهْدِي إلى الْبِرِّ وَإنَّ البرِّ يهْدِي إلى الجنَّةِ وإنَّ الرَّجُل ليَصْدُقُ حتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدّيقاً وإنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إلى الفُجُورِ وإنَّ الفُجُورَ يهْدِي إلى النارِ وإن الرجلَ ليكذبَ حَتى يُكْتبَ عنْدَ اللَّهِ كَذَّاباً » .متفقٌ عليه.

Ibn Mesguddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Elbetde, dogruçyllyk ýagşylyga elter, ýagşylyk bolsa, Jennete elter. Adam hemişe dogruçyl bolsa, Allahyň ýanynda dogruçyllaryň hatarynda ýazylar.
Ýalançylyk (ýalan), pyssy-pujurlyga elter, pyssy-pujurlyk bolsa, dowzaha elter. Adam köp ýalan sözlemegi sebäpli, Allahyň huzurynda ýalançylaryň hatarynda ýazylar”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1543

وعن عبدِ اللَّهِ بنِ عَمْرو بنِ العاص رضي اللَّه عنْهُما أنَّ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: «أَرْبعٌ منْ كُنَّ فِيهِ كان مُنافِقاً خالِصاً ومنْ كَانتْ فيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانتْ فِيهِ خَصْلةٌ مِنْ نِفاقٍ حتَّى يَدعَهَا: إذا اؤتُمِنَ خَانَ، وَإذا حدَّثَ كَذَبَ، وإذا عاهَدَ غَدَرَ، وإذا خَاصمَ فجَرَ « .متفقٌ عليه. وقد سبقَ بيانه مع حديثِ أبي هُرَيْرَةَ بنحوهِ في «باب الوفاءِ بالعهد « .

Abdulla ibn ‘Amr ibn ‘Asdan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Kimde şu dört häsiýet bar bolsa, ol adam hakyky munafykdyr (ikiýüzlidir). Kimde olardan biri bar bolsa, onda ol adamda tä, ol häsiýetini taşlaýança munafyklygyň bir häsiýeti bar boldugydyr:
1. Berilen amanata hyýanat eder.
2. Sözlese ýalan sözlär.
3. Söz berse sözünde durmaz.
4. Dawa-jenjel edende şerraýlyk eder (şerigatyň çäginden çykar). "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1544

وعن ابن عباسٍ رضي اللَّه عنْهُما عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قالَ: « مَنْ تَحَلَّمَ بِحُلْمٍ لمْ يرَهُ كُلِّفَ أنْ يَعْقِدَ بيْن شَعِيرتينِ ولَنْ يفْعَلَ ومِنِ اسْتَمَع إلى حديثِ قَوْم وهُمْ لهُ كارِهُونَ صُبَّ في أُذُنَيْهِ الآنُكُ يَوْمَ القِيامَةِ، ومَنْ صوَّر صُورةً عُذِّبَ وَكُلِّفَ أنْ ينفُخَ فيها الرُّوحَ وَليْس بِنافخٍ « .رواه البخاري . « تَحلَّم » أي: قالَ أنهُ حَلم في نَوْمِهِ ورَأى كَذا وكَذا وهو كاذبٌ و« الآنك » بالمدِّ وضمِّ النونِ وتخفيفِ الكاف: وهو الرَّصَاصُ المذابُ.

1544. Ibn Abbasdan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Kim (ýalandan) bir görmedik düýşüni gördüm diýip aýdyp berse, (Kyýamat güni) hiç haçan edip bilmejek bir işini ýagny, iki sany arpa dänesini biri-birine düwünlemäge mejbur ediler.
Başgalaryň eşitmegini islemeýän adamlaryň sözlerini diňleýän adamyň gulaklaryny, Kyýamat güni eräp duran gurşun bilen doldurylar.
Kimde-kim haýsydyr bir janly-jandaryň suratyny çekse (ýa-da heýkelini ýasasa), Kyýamat güni oňa tä, jan berýänçä, azap beriler. Ol bolsa muny hiç haçan edip bilmez”.
"

Salgylanma:

(Buhary)

1545

وعن ابنِ عُمرَ رضي اللَّه عنْهُما قالَ: قال النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أفْرَى الفِرَى أنْ يُرِيَ الرجُلُ عيْنَيْهِ ما لَمْ تَرَيا « . رواهُ البخاري . ومعناه : يقولُ : رأيتُ فيما لم يره.

Ibn Omardan (Allah ol ikisinden razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Iň uly ýalan, bir adamyň düýşünde görmedik zadyny gördüm diýip aýdyp bermegidir”.

Salgylanma:

(Buhary)

1546

"وعن سَمُرَةَ بنِ جُنْدُبٍ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ: كانَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم مِما يُكْثِرُ أنْ يقولَ لأصحابهِ: « هَلْ رَأَى أحدٌ مِنكُمْ مِن رؤيا؟» فيقُصُّ عليهِ منْ شَاءَ اللَّه أنْ يقُصَّ وَإنَّهُ قال لنا ذات غَدَاةٍ: « إنَّهُ أتَاني اللَّيْلَةَ آتيانِ وإنَّهُما قالا لي: انطَلقْ وإنِّي انْطلَقْتُ معهُما وإنَّا أتَيْنَا عَلى رجُلٍ مُضْطَجِعٌ وإِذَا آَخَرُ قَائِمٌ عَلَيْهِ بِصَخْرَةٍ وإِذَا هُوَ يَهْوي بالصَّخْرَةِ لِرَأْسِهِ فَيثْلَغُ رَأْسهُ فَيَتَدَهْدهُ الحَجَرُ هَاهُنَا فيتبعُ الحَجَرَ فيأْخُـذُهُ فلا يَرجِعُ إلَيْه حَتَّى يَصِحَّ رَأْسُهُ كما كان ثُمَّ يَعُودُ عَلَيْهِ فَيفْعلُ بهِ مِثْلَ ما فَعَل المَرَّةَ الأولى». قال: قلتُ لهما: سُبْحانَ اللَّهِ ما هذانِ؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطَلِقْ فانْطَلَقْنا فأَتيْنَا عَلى رَجُل مُسْتَلْقٍ لقَفَاه وَإذا آخَرُ قائمٌ عليهِ بكَلُّوبٍ مِنْ حَديدٍ وإذا هُوَ يَأْتى أحَد شِقَّيْ وَجْهِهِ فيُشَرْشِرُ شِدْقَهُ إلى قَفاهُ ومنْخِرهُ إلى قَفَاهُ وَعينَهُ إلى قَفاهُ ثُمَّ يتَحوَّل إلى الجانبِ الآخرِ فَيَفْعَل بهِ مثْلَ ما فعلَ بالجانب الأول فَما يَفْرُغُ مِنْ ذلكَ الجانب حتَّى يصِحَّ ذلكَ الجانِبُ كما كانَ ثُمَّ يَعُودُ عليْهِ فَيَفْعَل مِثْلَ ما فَعلَ في المَرَّةِ الأولى قال: قلتُ: سُبْحَانَ اللَّه، ما هذان؟ قالا لي: انْطلِقْ انْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا فَأتَيْنا عَلى مِثْل التَّنُّورِ فَأَحْسِبُ أنهُ قال: فإذا فيهِ لَغَطٌ وأصْواتٌ فَاطَّلَعْنا فيهِ فَإِذَا فِيهِ رجالٌ ونِساء عُرَاةٌ وإذا هُمْ يأتِيهمْ لَهَبٌ مِنْ أَسْفلِ مِنْهُمْ فإذا أتَاهُمْ ذلكَ اللَّهَبُ ضَوْضَؤُوا قلتُ ما هؤلاءِ؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطَلِقْ ، فَانْطَلقْنَا فَأَتيْنَا على نهرٍ حسِبْتُ أَنهُ كانَ يقُولُ: «أَحْمرُ مِثْلُ الدَّمِ وإذا في النَّهْرِ رَجُلٌ سابِحٌ يَسْبحُ وَإذا على شَطِّ النَّهْرِ رجُلٌ قَد جَمَعَ عِندَهُ حِجارةً كَثِيرَة وإذا ذلكَ السَّابِحُ يسبح ما يَسْبَحُ ثُمَّ يَأتي ذلكَ الذي قَدْ جمَعَ عِنْدهُ الحِجارةَ فَيَفْغَرُ لهَ فاهُ فَيُلْقِمُهُ حجراً فَيَنْطَلِقُ فَيَسْبَحُ ثُمَّ يَرْجِعُ إليهِ كُلَّمَا رجع إليْهِ فَغَر فاهُ لهُ فَألْقمهُ حَجَراً قلت لهما: ما هذانِ؟ قالا لي: انْطلِقْ انطلِق فانْطَلَقنا فَأَتَيْنَا على رَجُلٍ كرِيِه المَرْآةِ أوْ كأَكرَهِ ما أنت رَاءٍ رجُلاً مَرْأَى فإذا هو عِندَه نارٌ يحشُّها وَيسْعى حَوْلَهَا قلتُ لهما: ما هذا؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطلِقْ فَانْطَلقنا فَأتَينا على روْضةٍ مُعْتَمَّةٍ فِيها مِنْ كلِّ نَوْرِ الرَّبيعِ وإذا بيْنَ ظهْرِي الرَّوضَةِ رَجلٌ طويلٌ لا أكادُ أرى رأسَهُ طُولاً في السَّماءِ وإذا حوْلَ الرجلِ منْ أكثر ولدان ما رَأَيْتُهُمْ قطُّ ، قُلتُ: ما هذا؟ وما هؤلاءِ؟ قالا لي: انطَلقْ انْطَلِقْ فَاَنْطَلقنا فَأتيْنَا إلى دَوْحةٍ عظِيمَة لَمْ أر دَوْحةً قطُّ أعظمَ مِنها ولا أحْسنَ قالا لي: ارْقَ فيها، فَارتَقينا فيها إلى مدِينةٍ مَبْنِيَّةٍ بِلَبِنٍ ذَهبٍ ولبنٍ فضَّةٍ فأتَينَا باب المَدينة فَاسْتفتَحْنَا فَفُتحَ لَنا فَدَخَلناهَا فَتَلَقَّانَا رجالٌ شَطْرٌ مِن خَلْقِهِم كأحْسنِ ما أنت راءٍ وشَطرٌ مِنهم كأَقْبحِ ما أنتَ راءِ قالا لهم: اذهبوا فقَعُوا في ذلك النًّهْر وإذا هُوَ نَهرٌ معتَرِضٌ يجْرِي كأن ماءَهُ المحضُ في البياض فذَهبُوا فوقعُوا فيه ثُمَّ رجعُوا إلينا قد ذَهَب ذلكَ السُّوءُ عَنهمْ فَصارُوا في أحسن صُورةٍ قال: قالا لي: هذه جَنَّةُ عدْن وهذاك منزلُكَ فسمَا بصَرِي صُعداً فإذا قصر مِثلُ الرَّبابة البيضاءِ قالا لي: هذاك منزِلُكَ قلتُ لهما: بارك اللَّه فيكُما فَذراني فأدخُلْه قالا: أما الآن فلا وأنتَ داخلُهُ قلت لهُما: فَإنِّي رأَيتُ مُنْذُ اللَّيلة عجباً؟ فما هذا الذي رأيت؟ قالا لي: إنَا سَنخبِرُك أمَّا الرجُلُ الأوَّلُ الذي أتَيتَ عَليه يُثلَغُ رأسُهُ بالحَجَرِ فإنَّهُ الرَّجُلُ يأخُذُ القُرْآنَ فيرفُضُه وينامُ عن الصَّلاةِ المكتُوبةِ وأمَّا الذي أتَيتَ عَليْهِ يُشرْشرُ شِدْقُه إلى قَفاهُ ومَنْخِرُه إلى قَفاهُ وعَيْنهُ إلى قفاهُ فإنه الرَّجُلُ يَغْدو مِنْ بَيْتِه فَيكذبُ الكذبةَ تبلُغُ الآفاقَ وأمَّا الرِّجالُ والنِّساءُ العُراةُ الذين هُمْ في مِثل بِناءِ التَّنُّورِ فإنَّهم الزُّناةُ والزَّواني وأما الرجُلُ الَّذي أتَيْت عليْهِ يسْبَحُ في النَهْرِ ويلْقمُ الحِجارة فإنَّهُ آكِلُ الرِّبا وأمَّا الرَّجُلُ الكَريهُ المَرآةِ الذي عندَ النَّارِ يَحُشُّها ويسْعى حَوْلَها فإنَّهُ مالِكُ خازنُ جَهنَّمَ وأما الرَّجُلُ الطَّويلُ الَّذي في الرَّوْضةِ فإنه إبراهيم وأما الوِلدانُ الذينَ حوْله فكلُّ مُوْلود ماتَ على الفِطْرَةِ «، وفي رواية البَرْقَانِي: « وُلِد على الفِطْرَةِ «. فقال بعض المسلمينَ: يا رسول اللَّه، وأولادُ المشرِكينَ؟ فقال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «وأولادُ المشركينَ «. وأما القوم الذين كانوا شطر منهم حسن وشطر منهم قبيح فإنهم قوم خلطوا عملاً صالحاً وآخر سيئاً تجاوز الله عنهم. رواه البخاري.
قوله: « يَثْلَغ رَأْسهُ « وهو بالثاءِ المثلثة والغينِ المعجمة أي: يشدخُهُ ويَشُقُّه قوله: « يَتَدهْده « أي: يتدحرجُ و«الكَلُّوبُ» بفتح الكاف، وضم اللام المشددة، وهو معروف. قوله: « فيُشَرشِرُ« أي: يُقَطَّعُ. قوله: « ضوْضَؤوا» وهو بضادين معجمتين أي صاحوا . قوله: « فيفْغَرُ « هو بالفاءِ والغين المعجمة أي: يفتحُ . قوله: « المرآةِ « هو بفتح الميم أي: المنْظَر. قوله: « يحُشُّها « هو بفتح الياء وضم الحاءِ المهملة والشين المعجمة أي: يوقدها قوله: «روْضَةٍ مُعْتَمَّةِ « هو بضم الميم وإسكان العين وفتح التاء وتشديد الميم أي: وافيةِ النَّبات طويلَته. قَولُهُ: « دوْحَةٌ» وهي بفتح الدال وإسكان الواو وبالحاءِ المهملة: وهِي الشَّجرَةُ الْكبيرةُ قولُهُ: «المَحْضُ « هو بفتح الميم وإسكان الحاءِ المهملة وبالضَّاد المعجمة: وهُوَ اللَّبَنُ . قولُهُ: «فَسَما بصرِي « أي: ارْتَفَعَ . « وَصُعُداً «: بضم الصاد والعين: أيْ: مُرْتَفِعاً. «وَالرَّبابةُ «: بفتح الراءِ وبالباءِ الموحدة مُكررة وهي السَّحابة .
"

Semure ibn Jundubden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem köplenç sahabalaryndan: “Düýş göreniňiz barmy?” diýip sorardy. Her kim öz gören düýşüni Allahyň isleýşi ýaly edip aýdyp bererdiler. Bir gün irden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize şeýle diýdi: “Şu gije agşam (düýşümde) iki sany adam gelip maňa: “Ýör” didiler. Şeýdip, men olar bilen gitdim. Ýolda süýnüp ýatan bir adamyň üstünden bardyk. Onuň baş ujunda elinde daş göterip duran ýene-de başga biri bardy. Ol elindäki daş bilen (süýnüp ýatan adamyň) kellesini urup, ýarýardy. Soňra daş togalanyp gidýärdi. Ol adam daşy alyp gelýänçä, onuň kellesi öňküsi ýaly bolup gowulaşýardy. Soňra onuň ýanyna gelip ýene-de öňki edişi ýaly edip gaýtalaýardy. Men ýanymdakylardan: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýöräp gitdik we arkan düşüp ýatan bir adamyň ýanyna bardyk. Onuň üstünde eli demir çeňňekli ýene başga bir adam bardy. Ol ýatan adamyň bir tarapyna geçip, elindäki çeňňegi bilen onuň agzyny, burnuny we gözüni ýeňsesine çenli çekip ýyrtardy, soňra beýleki tarapyna hem geçip, edil şonuň ýaly ederdi. Ýüzüniň bir tarapyny edip gutarmanka, beýleki tarapy edil öňküsi ýaly düzelýärdi. Soňra onuň o tarapyna geçip ýene-de öňki edişi ýaly edýärdi. Men: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene-de ýöräp gitdik we tamdyr ýaly bir zadyň ýanyna bardyk. Meniň pikirimçe (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi: “Şol ýerden goh-galmagally çirkin sesler eşidildi. Onuň içine seredip gördük, ol ýerde ýalaňaç erkekler we aýallar bar eken. Haçan-da alawly ot gelip olaryň aşaklaryna ýakynlaşanda, olar çirkin ses edip gygyrýardylar. Men: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene-de ýöräp, bir derýanyň ýanyna geldik. Meniň pikirimçe (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi: “Derýa edil gan ýaly gyrmyzydy, içinde bir adam ýüzüp ýördi. Derýanyň kenarynda bolsa öňünde kän daş ýygnap goýan başga biri bardy. Derýanyň içindäki adam ýüzüp-ýüzüp, öňünde daş toplap goýan adamyň ýanyna gelip, agzyny açardy. Ol adam hem onuň agzyna daş atardy. Ol yzyna gaýdyp ýüzmegini dowam ederdi, soňra ýene gaýdyp onuň ýanyna gelerdi. Ol her gezek onuň ýanyna gelip agzyny açanda, ony daş bilen urardy. Men olara: “Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp, bir betnyşan (gorkunç) adamyň ýanyna bardyk (ýa-da ol adam seniň hiç görmedigiň aýylganç, betnyşan bir adamdy). Ol ýanynda ot ýakyp, daşyndan aýlanyp durdy. Men olara: “Bu kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp gitdik, soňra içinde her dürli bahar güllerinden we içinde köp sanly uzyn-uzyn agaçlary bar bolan bir bagyň ýanyna geldik. Bagyň ortarasynda uzyn boýly bir adam bardy. Ol adam şeýle bir uzyndy welin, men onuň asmanlara uzalyp giden kellesini zordan görüp bildim. Onuň töwereginde şeýle bir köp çaga bardy welin, men munça çagany hiç haçan görmändim. Men: “Bu adam we bu çagalar kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp gitdik, uly bir agajyň ýanyna bardyk. Men hiç haçan ondan uly we owadan agaç görmändim. Olar maňa: “Bu agaja çyk!” diýdiler. Biz ol agaja tä, binalary altyn we kümüşden gurulan bir şähere baryp ýetýänçäk ýokary çykdyk. Şäheriň derwezesine ýakynlaşyp, onuň açylmagyny haýyş etdik. Gapy açyldy, biz içeri girdik. Şol ýerde bizi bedenleriniň ýarysy görlüp-eşidilmedik owadan, beýleki ýarysy bolsa, görlüp-eşidilmedik betnyşan adamlar garşy aldy. Ýanymdaky iki kişi olara: “Baryňda, şol derýa giriň!” diýdiler. Bir görsem, (şäheriň ortarasyndan) suwy süýt ýaly ap-ak, tersine akyp duran bir derýa bar eken. Olar gidip şol derýa girdiler, soňra olaryň çirkin suratlary aýrylyp, hemmesi iň owadan gözel şekilde çykyp biziň ýanymyza geldiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözlerini şeýle dowam etdi: “Ýanymdaky iki kişi maňa: “Bu- ‘Adn Jennetidir, bu ýer bolsa Seniň ýeriňdir” diýdiler. Başymy galdyryp ýokaryk seretdim, ak buluda meňzäp duran bir köşk gördüm. Olar Maňa: “Ana, şol bolsa, seniň köşgüň” diýdiler. Men ol ikisine: (Barakallahu fikumä!) Berekellah! Maňa ol ýere girmäge rugsat beräýiň!” diýdim. Olar Maňa: “Entek däl, ýöne sen şol ýere hökman girersiň!” diýdiler.
Men olara: “Bu gije geň-enaýy, köp ajaýyp zatlary gördüm, şol gören zatlarym nämedi?” diýip soradym. Olar: “Biz saňa olar hakda aýdyp bereli” diýdiler:
“Ilkinji ýanyna baranyňda, daş bilen urulyp kellesi ýarylyp duran adam, ol Kuran (okap) öwrenip soň ony (amal etmän) terk eden we parz namazlaryny (okaman) ýatyp geçiren adamdy”.
“Agzy, burny we gözi ýeňsesine çenli çekilip ýyrtylan adam bolsa, irden öýünden çykyp hemme ýere ýalan-ýaşryk ýaýradyp ýören adamdy”.
“Tamdyr ýaly zadyň içindäki ýalaňaç erkekler we aýallar bolsa, zyna eden erkekler we aýallardy”.
“Derýada ýüzüp agzyna daş bilen urulan adam bolsa, ryba (prosent) iýýän (süýthor) adamdy”.
“Ot ýakyp daşyndan aýlanyp ýören betnyşan (gorkunç) adam bolsa, dowzahyň sakçysy Mälikdi”.
“Bagdaky uzyn adam, Ibrahym aleýhissalamdy. Daş-töweregindäki çagalar bolsa, Yslam fytratynda ölen (Al-Barkanynyň rowaýatyna görä, Yslam fytratynda dogulan) kiçijik bäbeklerdi”.
Musulmanlaryň biri: “Ýa Resulallah! Olaryň arasynda Müşrikleriň çagalary hem barmydy?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hawa, müşrikleriň çagalary hem bardy” diýdi.
“Bedenleriniň ýarysy owadan, ýarysy betnyşan adamlar bolsa, gowy we erbet amallary edip, garyşdyran adamlardy. (Ýöne) Allah olary bagyşlady”. "

وفي رواية له: « رأيتُ اللَّيلَةَ رجُلَين أتَياني فأخْرجاني إلى أرْضِ مُقدَّسةِ « ثم ذكَره وقال: « فانطَلَقْنَا إلى نَقبٍ مثل التنُّورِ أعْلاهُ ضَيِّقٌ وأسْفَلُهُ وَاسعٌ يَتَوَقَّدُ تَحتهُ ناراً فإذا ارتَفَعت ارْتَفَعُوا حَتى كادُوا أنْ يَخْرُجوا وإذا خَمَدت رَجَعوا فيها وفيها رجالٌ ونساء عراةٌ. «

Buharynyň başga bir rowaýatynda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Şu gije iki sany adam gelip meni mukaddes bir ýere äkitdiler”. Soňra şol ýere baryşlaryny ýatlap, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:
“Biz üsti dar, aşagy giň, aşagynda ot ýanyp duran, tamdyra meňzeş bir çukuryň ýanyna bardyk. Çukuryň içindäki ot ýokaryk galan wagty içindäki adamlar ýokaryk galyp, daşyna dyrmaşyp çykaýjak bolýardylar we haçanda ot gowşan wagty olar hem yzlaryna gaýdýardylar. Onuň içinde ýalaňaç erkekler we aýallar bardy”.
"

وفيها: حتى أتَينَا على نَهرٍ من دَم ولم يشك¬ فيه رجُلٌ قائمٌ على وسط النَّهرِ وعلى شطِّ النَّهر رجُلٌ وبيْنَ يديهِ حجارةٌ فأقبل الرَّجُلُ الذي في النَّهرِ فَإذا أراد أنْ يخْرُجَ رمَى الرَّجُلُ بِحجرٍ في فِيه فردَّهُ حيْثُ كانَ فجعلَ كُلَّمَا جاءَ ليخْرج جَعَلَ يَرْمي في فيه بحجرٍ فيرْجِعُ كما كانَ.

Ýene-de şol rowaýatda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ahyrynda biz gandan bolan bir derýanyň ýanyna bardyk. Derýanyň ortasynda bir adam durdy, onuň kenarynda bolsa öňünde daş toplangy duran başga bir adam bardy. Haçanda derýadaky adam daşyna çykmakçy bolanda, kenardaky adam onuň agzyna bir daş bilen urup, yzyna gaýtaryp goýbererdi. Her gezek ol çykjak bolanda, onuň agzyna daş bilen urardy, ol hem öňki ýerine gaýdyp gelerdi”.

وفيهَا: « فصعدا بي الشَّجَرةَ فَأدْخلاني داراً لَمْ أر قَطُّ أحْسنَ منْهَا فيها رجالٌ شُيُوخٌ وَشَباب «

Ýene-de şol rowaýatda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Olar meni agaja çykardylar we ozal hiç görmedigim owadan bir jaýa saldylar. Onuň içinde ýaşuly adamlar we ýigitler bardy”.

وفِيهَا: « الَّذي رأيْتهُ يُشَقُّ شِدْقُهُ فكَذَّابٌ يُحدِّثُ بالْكذبةِ فَتُحْملُ عنْهَ حتَّى تَبْلُغَ الآفاق فيصْنَعُ بهِ ما رأيْتَ إلى يوْم الْقِيامةِ «

Ýene-de şol rowaýatda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Agzy ýyrtylyp duranyny gören adamyň, ýalan sözläp ýören kezzap adamdy. Onuň ýalan sözleri hemme ýere ýaýrardy. Indi oňa Kyýamat gününe çenli şeýle azap berilip durar”.

وفيها: « الَّذي رأيْتهُ يُشْدَخُ رأسُهُ فرجُلُ علَّمهُ اللَّه الْقُرآنَ فنام عنهُ بِاللَّيْلِ ولَمْ يعْملْ فيه بِالنَّهَارِ فيُفْعلُ بِه إلى يوم الْقِيامةِ « والدَّارُ الأولى التي دخَلْتَ دارُ عامَّةِ المُؤمنينَ وأمَّا هذه الدَّارُ فدَارُ الشُّهَداءِ وأنا جِبْريلُ وهذا مِيكائيلُ فارْفع رأسَك فرفعتُ رأْسي فإذا فوقي مِثلُ السَّحابِ قالا: ذاكَ منزلُكَ قلتُ: دَعاني أدْخُلْ منزلي قالا: إنَّهُ بَقي لَكَ عُمُرٌ لَم تَستكمِلْهُ فلَوْ اسْتَكْملته أتيت منْزِلَكَ» .رواه البخاري.

Ýene-de şol rowaýatda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Kellesi urulup ezilip duranyny gören adamyň, Allahyň oňa Kuran öwreden adamsydy. Ol bolsa gijelerine ýatyp geçirerdi, gündizlerine bolsa, onuň bilen amal etmedik adamdy. Oňa-da Kyýamat gününe çenli şeýle azap beriler.
Ilkinji giren öýüň umumy mu’minleriň öýleridi, emma bu öý, şehidleriň öýüdir. Men Jebraýyl, bu bolsa Mikail. Indi kelläňi galdyr. Kellämi galdyryp ýokaryk seretdim üstümde bulut ýaly bir zat gördüm. Olar: “Buda Seniň köşgüň” diýdiler. “Maňa rugsat berseňiz, köşgüme girip göreýin” diýdim. Olar: “Heniz Seniň ömrüň gutarmady, gutarandan soň hökman köşgüňe girersiň” diýdiler”.
"

Salgylanma:

(Buhary)

1547

وعنْ أبي هُريْرة رضي اللَّه عنْهُ أنَّ النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « كفي بالمَرءِ كَذِباً أنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ ما سمعِ » .رواه مسلم .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Her eşiden zadyny gürläp ýörmegi, adamyň ýalançy bolmagyna ýeterlikdir”.

Salgylanma:

(Muslim)

1548

وعن سمُرة رضي اللَّه عنْهُ قال: قال رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « منْ حدَّث عنِّي بِحَدِيثٍ يرَى أنَّهُ كذِبٌ فَهُو أحدُ الكَاذِبين « .رواه مسلم.

Semureden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir hadysyň ýalandygyny bilibem, meniň adymdan aýdýan adam, ýalançylaryň biridir”.

Salgylanma:

(Muslim)

1549

وعنْ أسماءَ رضي اللَّه عنْها أن امْرأة قالَتْ: يا رَسُول اللَّه إنَّ لي ضرَّةَ فهل علَيَّ جناحٌ إنْ تَشبعْتُ من زوجي غيْرَ الذي يُعطِيني ؟ فقال النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « المُتشبِّعُ بِما لـم يُعْطَ كَلابِس ثَوْبَي زُورٍ« . متفقٌ عليه . المُتشبِّعُ: هو الذي يُظهرُ الشَّبع وليس بشبعان ومعناها هُنا: أنَّهُ يُظهرُ أنه حَصلَ له فضِيلةٌ وليْستْ حاصِلة. «ولابِس ثَوْبي زورٍ « أي: ذِي زُورٍ، وهو الذي يزَوِّرُ على النَّاس، بأن يَتَزَيَّى بِزيِّ أهل الزُّهدِ أو العِلم أو الثرْوةِ، ليغْترَّ بِهِ النَّاسُ وليْس هو بِتِلك الصِّفةِ، وقيل غَيْرُ ذلك واللَّه أعلم.

Esmäden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, bir aýal:

“Ýa Resulallah! Meniň ärimiň başga ýene bir aýaly (ýagny günüm) bar. Men oňa ärimiň maňa bermedik zadyny, berdi diýip (göz edip) günüme görkezsem, meniň üçin günä bolarmy?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Özüne berilmedik zady, berdi diýip, alan hökmünde özüni görkezen adam, iki ýalan geýimi geýen adam ýalydyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1550

وعن أبي بكْرةَ رضي اللَّه عَنْهُ قال: قالَ رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ألا أُنبِّئكُم بأكبر الكَبائِر؟ قُلنَا: بَلَى يا رسول اللَّهِ. قَالَ: « الإشراكُ باللَّه وعُقُوقُ الوالِديْنِ » وكان مُتَّكِئا فَجلَس فقال: « ألا وقَوْلُ الزُّورِ، وشهادةُ الزورِ» فما زال يُكَرِّرُهَا حتى قلنا : لَيْتَهُ سكَت. متفق عليه.

Ebu Bekreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Men size iň uly günäleriň nämedigini aýdyp bereýinmi?” diýdi. Biz: “Hawa, aýdyp ber, ýa Resulallah!” diýdik. Ol: “Allaha şirk goşmak we ene-ata ezýet bermek” diýdi-de, ýaplanyp duran ýerinden dikelip oturdy-da: “Ýalan sözden we ýalana şaýat bolmakdan ägä boluň!” diýip, şu sözi durman gaýtalap durşuna, biz (Oňa dözmän): “käşgä indi bir bes edäýse-di” diýdik”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1551

عن أبي زيْدٍ ثابتِ بنِ الضَّحاكِ الأنصاريِّ رضي اللَّه عنهُ وهو من أهْل بيْعةِ الرِّضوانِ قال: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « من حَلَف عَلى يمِينٍ بِملَّةٍ غيْر الإسْلامِ كاذباً مُتَعَمِّداً فهُو كما قَالَ. ومنْ قَتَل نَفسهُ بشيءٍ عُذِّب بِهِ يوْم القِيامةِ. وَليْس على رجُلٍ نَذْرٌ فِيما لا يَملِكهُ. ولعنُ المُؤْمِنِ كَقَتْلِهِ « . متفقٌ عليه.

“Beýgatur-Rydwandan” (Allahyň razylygy üçin agajyň aşagynda äht edenlerden) bolan, Ebu Zeýd Säbit ibnud-Dahhak El-Ensarydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kim Yslamdan başga bir diniň adyndan bilkastlaýyn ýalan ýere ant içse, ol adam özüniň aýdyşy ýaly (ýalançydyr). Kim näme bilen öz janyna kast eden bolsa, Kyýamat güni şol zat bilen hem azap beriler. Özüniň eýeçiliginde bolmaýan zady nezr eden adamyň nezri bolmaz. Bir mu’mine nälet etmek, ony öldüren ýalydyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1552

وعنْ أبي هُريْرةَ رضي اللَّه عنهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « لا ينْبغِي لِصِدِّيقٍ أنْ يكُونَ لَعَّاناً « .رواه مسلم .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Syddyk (dogruçyl) adama näletçi[1] bolmak ýaraşmaz”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1]Gargyşçy

1553

وعنْ أبي الدَّردَاءِ رضي اللَّه عَنْهُ قال: قالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا يكُونُ اللَّعَّانُون شُفعَاءَ ولا شُهَدَاءَ يوْمَ القِيامَةِ « .رواه مسلم .

1553. Ebud-Derdadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Näletçiler (gargyşçylar) Kyýamat güni, şepagatçam, şaýadam bolup bilmezler”[1].

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1]Gargyşçy, näletçi adamlar fasyk adamlardyr. Fasyk adamyň şaýatlygam, şepagatam kabul edilmez.

1554

وعَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ رضي اللَّه عنْهُ قالَ: قالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا تَلاعنُوا بلعنةِ اللَّه ولا بِغضبِهِ، ولا بِالنَّارِ» .رواه أبو داود، والترمذي وقالا: حديثٌ حسنٌ صحيحٌ .

Semure ibn Jundubden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Biri-biriňize Allahyň lagnaty, gazaby we jähennem azaby bilen lagnat (nälet) etmäň!”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Olar bu hadys: Hasan sahyh diýipdirler)

1555

وعن ابن مسعودٍ رضي اللَّه عنهُ قال: قال رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لَيْس المؤمِنُ بِالطَّعَّانِ، ولا اللَّعَّانِ ولا الفَاحِشِ، ولا البذِيِّ « .رواه الترمذي وقالَ : حديثٌ حسنٌ .

Ibnu Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Adamlara tagna kylyjy (kemsidiji), lagnat kerde (gargyş edýän), bozuk pygylly we paýyş sözli kişi, kämil mu’min bolup bilmez”.

Salgylanma:

(Tirmizi. Ol: Hadys hasan diýipdir).

1556

وعنْ أبي الدَّرْداءِ رضي اللَّه عنهُ قال: قال رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: إنَّ العبْد إذا لَعنَ شَيْئاً صعِدتِ اللَّعْنةُ إلى السَّماء فتُغْلَقُ أبْوابُ السَّماءِ دُونَها ثُمَّ تَهبِطُ إلى الأرْضِ فتُغلَقُ أبوابُها دُونَها ثُّمَّ تَأخُذُ يميناً وشِمالا فإذا لمْ تَجِدْ مساغاً رجعت إلى الذي لُعِنَ فإنْ كان أهلاً لِذلك وإلاَّ رجعتْ إلى قائِلِها» .رواه أبو داود (قال المحدث الألباني في صحيح أبي داود : حسن، الصفحة أو الرقم 4905)

Ebud-Derdadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir bende haýsydyr bir zada nälet (gargyş edende), şol nälet asmana çykar, oňa asmanyň gapylary ýapylar, soňra ýere iner, ýeriň gapylary hem ýapylar. Soňra saga-sola garap, girere ýer tapan nälet eden kişiniň ýanyna geler. Eger ol kişi hakykatdanam nälete laýyk bolsa, şonda galar. Eger däl bolsa, nälet eden adamyň özüne gaýdyp barar”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud. Albani “Sahyh Ebu Dawud”-de hasan hadys diýdi (4905))

1557

وعنْ عِمْرَانَ بنِ الحُصيْنِ رضي اللَّه عنْهُما قال: بينَما رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في بعضِ أسْفَارِهِ وامرأَةٌ مِنَ الأنصارِ عَلى نَاقَةٍ فضجِرَتْ فَلَعَنَتْهَا فَسمع ذلكَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقالَ: « خُذوا ما عليها ودعُوها فإنَّها ملعُونَةٌ «. قالَ عِمرَانُ: فكَأَنِّي أرَاهَا الآنَ تمشي في النَّاسِ ما يعرِضُ لهَا أحدٌ. رواه مسلم .

‘Ymran ibnul-Husoýndan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň eden saparlarynyň birinde, düýesiniň üstünde oturan Ensarylardan bir aýalyň düýesine gahary geldi we oňa nälet (gargyş) etdi. Muny eşiden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Üstündäkileri alyň-da düýäni goýberiň, çünki ol düýe näletlenen düýedir” diýdi.
‘Ymran şeýle diýipdir: “Şol düýe henizem gözümiň öňünden gidenok, adamlaryň arasynda gezer ýörerdi, ýöne hiç kim oňa degmezdi”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1558

وعن أبي برزَةَ نَضلَةَ بْنِ عُبيْدٍ الأسلمِيِّ رضي اللَّه عنْهُ قال: بينما جاريةٌ على ناقَةٍ علَيها بعضُ متَاع القَوْمِ إذْ بَصُرَتْ بالنبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وتَضايَقَ بهمُ الجَبلُ فقالتْ : حَلْ، اللَّهُم العنْها. فقال النبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا تُصاحِبْنا نَاقَةٌ عليها لعْنةٌ « .رواه مسلم . قوله : « حلْ « بفتح الحاءِ المُهملةِ ، وإسكان اللاَّم ، وهَي كلِمةٌ لزَجْرِ الإبلِ.

Ebu Berze Nadla ibn ‘Ubaýd El-Eslemiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Günleriň birinde adamlaryň goşlary ýüklenen bir düýäniň üstünde gidip barýan bir gyrnak aýal, dagyň üstünden geçýän ýoluň dar ýerinden geçip barýarka, Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme gözi düşdi we (düýesine): “Heý! Allahyň gargyşy siňen (düýe, ýöre!)” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (muny eşidip): “Gargyş edilen düýe biziň bilen ýöremesin!” diýdi”.

واعْلَم أنَّ هذا الحديث قد يُسْتَشْكلُ معْنَاهُ وَلا إشْكال فيه بل المُرادُ النَّهيُ أنْ تُصاحِبَهُمُ تِلك النَّاقَةُ وليس فيه نهيٌ عن بيْعِها وذَبْحِهَا وَرُكُوبِها في غَيْرِ صُحْبةِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بلْ كُلُّ ذلك وَما سوَاهُ منَ التَّصرُّفاتِ جائِزٌ لا منْع مِنْه إلاَّ مِنْ مُصاحبَتِهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِها لأنَّ هذِهِ التَّصرُّفاتِ كُلِّهَا كانتْ جائزة فمُنع بعضٌ مِنْها فبَقِي الباقِي على ما كَانَ. واللَّه أعْلَمُ.

Salgylanma:

(Muslim)

1559

وعنِ ابنِ مَسعودٍ رضي اللَّه عَنهُ قال: قال رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « سِباب المُسْلِمِ فُسوقٌ وقِتَالُهُ كُفْرٌ « .متفقٌ عليه.

Ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Musulmana sögmek pasyklykdyr we oňa garşy söweşmek (öldürmek) küfürdür[1] ”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Kapyrlykdyr. Ýagny dinden çykarýan zatdyr.

1560

وعنْ أبي ذرٍّ رضي اللَّه عنْهُ أنَّهُ سمِع رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقولُ: « لا يَرمي رجُلٌ رَجُلاً بِالفِسْقِ أو الكُفْرِ إلاَّ ارتدت عليهِ إنْ لمْ يَكُن صاحِبُهُ كذلكَ « .رواه البخاريُّ .

1560. Ebu Zerrden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle aýdanyny eşidipdir:

“Hiç kimse başga birine pasyk[1] ýa-da kapyr diýmesin! Eger-de şol adamda şol häsiýetler ýok bolsa, onda şol söz hökman aýdan adamyň özüne gaýdyp geler”.

Salgylanma:

(Buhary)

bellikler:

[1]Pasyk- bozuk adam.

1561

وعنْ أبي هُرَيرةَ رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قالَ: « المُتَسابانِ مَا قَالا فَعَلى البَادِي مِنْهُما حتَّى يَعْتَدِي المظلُومُ « .رواه مسلم .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Biri-birleri bilen sögüşýän iki adamyň aýdan zatlarynyň günäsi, egerde zulum gören adam hetdini aşmadyk[1] bolsa, ilki sögüp başlan adama bolar”.

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1]Egerde zulum gören adam garşysyndaky ilki sögüp başlan adama has köp sögmedik bolsa.