1782

وَعَنْ وَرَّادٍ كَاتِبِ المُغِيرَةِ بن شُعْبَة قالَ: أمْلَى عَلَيَّ المُغِيرَةُ بنُ شُعبةَ في كتاب إلى مُعَاويَةَ رضي اللَّه عنْه أنَّ النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كَانَ يَقُول في دبُرِ كُلِّ صَلاةٍ مَكْتُوبَةٍ: « لاَ إلَهَ إلاَّ اللَّه وَحدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ المُلْكُ وَله الْحَمْد وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ، اللَّهُمَّ لاَ مانِعَ لِمَا أعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ ينْفَعُ ذَا الجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ» وَكَتَبَ إلَيْهِ أنَّهُ « كَانَ يَنْهَى عَنْ قِيل وقَالَ وإضَاعَةِ المَالِ، وَكَثْرةِ السُّؤَالِ، وَكَانَ يَنْهَى عَنْ عُقُوقِ الأمهَّاتِ، ووأْدِ الْبَنَاتِ، وَمَنْعٍ وهَاتِ » متفقٌ عَلَيْهِ ، وسبق شرحه .

Mugyra ibn Şugbanyň kätibi Warrad şeýle diýipdir:

"“Mugyra ibn Şu’ba maňa, Mugawiýä (Allah ondan razy bolsun), iberen hatynda şeýle diýip ýazdyrdy: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem her bir (parz) namazyny okap bolandan soň salam berip, şeýle diýerdi:
“Lä ilähä illlallahu wähdähu lä şärikä lähu lähul-mulku wälähul- hämdu wähuwä ‘ala kulli şäýin kodir. Allahummä lä mäni’a limä a’toýtä wälä mu’tyýä limä mäna’tä wälä ýänfä’u zäl-jäddi minkäl-jäddu.”
(Allahdan başga (ybadat edere) hiç hili hudaý ýokdur. Onuň diňe Özi bardyr, Onuň hiç hili şärigi ýokdur. Ähli mülk Onuňkydyr. Ähli öwgüler Oňa mahsusdyr. Onuň ähli zada güýji ýetýändir. Allahym! Seniň beren zadyňa garşy çykyp, bermejek zadyňy bolsa, berip biljek hiç kim ýokdur. Seniň merhemetiň bolmasa, hiç bir baý adamyň baýlygynyň oňa peýdasy degmez! )
Ol ýene-de şeýle ýazdy: “(Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) bolar-bolgusyz, näbelli o diýdi, bu diýdi (myş-myş) sözleri gürläp ýörmekligi, ýerliksiz ýere malyňy-puluňy sowmaklygy, peýdasyz ýere köp sorag bermekligi gadagan etdi. Şeýle hem eneleri ynjytmaklygy, gyzlary diriligine ýere gömmekligi, boýnundaky bermeli bolup duran (amanat) zady bermezligi, özüne degişli däl zady (meniňki diýip) almaklygy gadagan etdi”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1783

عَن أبي هُرَيْرَة رضي اللَّه عَنْه عَنْ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: «لاَ يشِرْ أحَدُكُمْ إلَى أخِيهِ بِالسِّلاَحِ فَإنَّهُ لاَ يَدْرِي لَعَلَّ الشَّيْطَانَ يَنْزِعُ في يَدِهِ فَيَقَعَ في حُفْرَةٍ من النَّارِ » متفقٌ عليهِ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Sizden biri (musulman) doganyna tarap ýarag tutmasyn. Çünki, ol bilmez belki şeýtan ýaragyny onuň elinden çykaryp[1], (ony öldürer we şol sebäpli hem) ol dowzahyň bir çukuryna düşer”.

"وفي رِوَايةٍ لِمُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أبُو الْقَاسِمِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ أشارَ إلَى أخيهِ بِحَدِيدَةٍ فَإنَّ المَلائِكةَ تَلْعنُهُ حتَّى يَنْزِعَ وإنْ كَان أخَاهُ لأبِيهِ وأُمِّهِ ».
قَوْلُهُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « يَنْزِع » ضُبِطَ بالْعَيْنِ المُهْمَلَةِ مَعَ كَسْرِ الزَّاي ، وبالْغَيْنِ المُعْجَمَةِ مع فتحِها ومعناهما مُتَقَارِبٌ ، مَعَنْاهُ بِالمهْمَلَةِ يَرْمِي، وبالمُعجمَةِ أيْضاً يَرْمِي وَيُفْسِدُ، وَأَصْلُ النَّزْعِ: الطَّعنُ وَالْفَسَادُ.
"

Muslimiň bir rowaýatynda şeýle gelýär:

Ebul-Kasym sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Kimdir biri (musulman) doganyna tarap demirden (uçly bir) ýaragy yşarat etse, perişdeler oňa tä, ony elinden taşlaýança nälet ederler. Egerde ol ene-atasy bir dogany hem bolsa”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Ýagny şeýtan onuň elini hereket etdirip, ony öldürtmegi mümkin.

1784

وَعَنْ جابرٍ رضي اللَّه عنْهُ قَالَ: «نَهَى رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أنْ يُتَعَاطَى السَّيْفُ مَسْلُولاً» .رواهُ أبو داود، والترمذي وقال : حديثٌ حسَنٌ .

Jabirden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gynyndan çykarylan gylyjy, elden-ele geçirmekligi gadagan etdi”.

Salgylanma:

(Ebu Dawud we Tirmizi. Ol:Hadys hasan, diýipdir)

1785

عَنْ أبي الشَّعْثاءِ قال: كُنَّا قُعُوداً مع أبي هُريْرةَ رضي اللَّه عنهُ في المسْجِدِ، فَأَذَّنَ المؤَذِّنُ، فَقَام رَجُلٌ مِنَ المسْجِدِ يَمْشِي، فَأتْبعهُ أبُو هُريْرةَ بصَرهُ حتَّى خَرجَ مِنَ المسْجِدِ، فقَالَ أبُو هُريْرَةَ: أمَّا هَذَا فَقَدْ عصَى أبَا الْقَاسِمِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم . رواه مسلم .

Ebuş-Şa’saa şeýle diýipdir:

“Biz (bir gezek) Ebu Hureýre bilen (Allah ondan razy bolsun), mesjitde otyrdyk. Azançy azan aýdanda, bir adam ýerinden turup mesjitden çykyp gitdi. Ebu Hureýre ol adam tä, mesjitden çykýança seredip durdy. Soňra Ebu Hureýre: “Bu adam Ebul-Kasym sallallahu aleýhi weselleme (Pygamberimize) boýun bolmady” diýdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

1786

عَنْ أبي هُريْرَةَ رضي اللَّه عَنْهُ قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ عُرِضَ عَلَيْهِ ريْحَانٌ فَلا يَرُدَّهُ فَإنَّهُ خَفيفُ المَحْملِ طَيِّبُ الرِّيحِ » رواهُ مسلم.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Reýhan (oty) hödürlenen adam, ony ret etmesin. Çünki, onuň agramy ýeňil, ysy bolsa hoşboýdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

1787

وَعَنْ أنَسِ بنِ مَالِكٍ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كَانَ لا يَرُدُّ الطِّيبَ. رواهُ البُخاري.

Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hoşboý yslary asla ret etmezdi”.

Salgylanma:

(Buhary)

1788

عَنْ أبي مُوسى الأشْعرِيِّ رضي اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم رَجُلاً يُثْني عَلَى رَجُلٍ وَيُطْرِيهِ في المدْحَةِ فَقَالَ: «أهْلَكْتُمْ أوْ قَطعْتُمْ ظَهرَ الرَّجُلِ ». متفقٌ عليهِ . «وَالإطْرَاءُ» : المُبالَغَةُ في المَدْحِ.

Ebu Musa Eş’arydan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýdi:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir adamyň bir kişini çenden aşa öwüp duranyny eşidip şeýle diýdi: “Ol pahyry heläk etdiňiz (ýa-da onuň arkasyny döwdüňiz!)”[1] diýdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Şeýlelikde Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öwgüniň bu adama zyýan ýetirjekdigini, tekepbirlige eltip, ahyrynda ony heläk etjekdigini aýtmak isläpdir.

1789

وَعَنْ أبي بَكْرَة رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رجُلاً ذكِرَ عِنْدَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ، فَأَثْنَى عَلَيْهِ رَجُلٌ خَيْراً فَقَالَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ويْحَكَ قَطَعْت عُنُقَ صَاحِبكَ» يقُولُهُ مِرَاراً« إنْ كَانَ أحَدُكُمْ مَادِحاً لا مَحَالَةَ فَلْيَقُلْ: أَحْسِبُ كَذَا وكَذَا إنْ كَانَ يَرَى أنَّهُ كَذَلِكَ وَحَسِيبُهُ اللَّه ولاَ يُزَكَّى علَى اللَّهِ أحَدٌ » متفق عليه .

Ebu Bekreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,

"(bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň huzurynda bir adamyň gürrüňi edildi. Soňra bir adam ony öwüp başlady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Waý, seniň halyňa! Ýoldaşyň damagyny çaldyň!” diýdi. Bu sözi birnäçe gezek gaýtalandan soňra şeýle diýdi:
“Egerde siziň biriňiz başga birini hökman öwmeli bolan ýagdaýda, egerde hakykatdanam ony şeýleräk hasaplaýan bolsa, goý, onda: “Meniň pikirimçe ol şeýleräkdir ýa-da beýleräkdir” diýip aýtsyn. Onuň (içki ýüzüni gowy bilip) hasaba aljak Allahdyr. Hiç kim Allahyň öňünde doly aklanyp bilmez.” "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1790

وَعَنْ هَمَّامِ بنِ الْحَارِثِ عنِ المِقْدَادِ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رَجُلاً جعَل يَمْدَحُ عُثْمَانَ رضي اللَّه عنه فَعَمِدَ المِقْدادُ فَجَثَا عَلَى رُكْبَتَيْهِ فَجَعَلَ يَحْثُو في وَجْهِهِ الْحَصْبَاءَ فَقَالَ لَهُ عُثْمَانُ: مَا شَأْنُكَ؟ فَقَالَ: إنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « إذَا رَأَيْتُمُ المَدَّاحِينَ فَاحْثُوا في وَجُوهِهِمُ التُّرابَ » رَوَاهُ مسلم.

Hemmam ibnul-Harisiň, Mikdaddan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat etmegine görä,

(bir gezek) bir adam Osman radyýallahu ‘anhuny öwmäge başlady. Mikdad dyza çöküp, ol öwýän adamyň ýüzüne ownuk daşlary atyp başlady. Osman oňa: “Edýäniň näme?” diýdi. Ol: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Çenden aşa öwüp ýören adamlary göreniňizde, ýüzlerine toprak seçiň!” diýip, aýtdy diýdi”.

"فَهَذِهِ الأحَادِيثُ في النَّهْيِ، وَجَاءَ في الإبَاحَةِ أحَادِيثُ كثِيرَةٌ صَحِيحَةٌ .
قَالً العُلَمَاءُ: وَطريقُ الجَمْعِ بَيْنَ الأحَادِيثِ أنْ يُقَالَ: إنْ كَانَ المَمْدُوحُ عِنْدَهُ كَمَالُ إيمَانٍ وَيَقِينٍ وَريَاضَةُ نَفْسٍ وَمَعْرِفَة تَامَّةٌ بِحَيْثُ لا يَفْتَتِنُ، وَلا يَغْتَرُّ بِذَلِكَ، وَلا تَلْعَبُ بِهِ نَفْسُهُ، فَلَيْسَ بِحَرَامٍ وَلا مَكْرُوهٍ، وإنْ خِيفَ عَلَيْهِ شَيءٍ منْ هَذِهِ الأمُورِ كُرِهَ مَدْحُهُ في وَجْهِهِ كَرَاهَةً شَدِيدَةً، وعَلَى هَذَا التَّفْصِيلِ تُنزَّلُ الأحاديثُ المُختَلفَة في ذَلِكَ. وَمِمَّا جَاءَ في الإبَاحَةِ قَوْلُهُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لأبي بَكْرٍ رضي اللَّه عَنْهُ: « أرْجُو أنْ تَكُونَ مِنْهُمْ « أيْ: مِنَ الَّذِينَ يُدْعَوْنَ مِنْ جَمِيعِ أبْوابِ الْجَنَّةِ لِدُخُولِهَا وفي الحَديثِ الآخَرِ: « لَسْتَ مِنْهُمْ « أيْ : لَسْتَ مِنَ الَّذِينَ يُسْبِلُونَ أُزُرَهُمْ خُيَلاءَ. وَقَالَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لِعُمَرَ رضي اللَّه عَنْهُ : « مَا رَآكَ الشَّيْطَانُ سَالِكاً فَجّا إلاَّ سلكَ فَجّا غَيْرَ فَجِّك « وَالأحَادِيثُ في الإبَاحَةِ كَثِيرَةٌ ، وَقَدْ ذَكَرْتُ جُمْلَةً مِنْ أطْرَافِهَا في كتاب : « الأذْكَار « .
"

"Bu hadyslar, (adamlary öwmekligiň) gadaganlygy hakyndaky hadyslardyr, ýöne rugsat berilýändigi hakynda hem birnäçe sahyh hadyslar bardyr.
Alymlar şeýle diýipdirler: Bu hadyslary şu sözleri aýtmak bilen birleşdirip bolar: “Egerde öwülýän adamyň kämil imany we özüne berk ynamy bar bolsa, ruhy (nebsi dogry) taýyn edilen bolsa, ony pitnä düşürmejek we özüni aldatmaga ýol bermejek we özüni oýnatmajak doly derejede ylmy-bilmi bar bolsa, onda ony öwmek haramam, mekruh hem däldir. Ýöne ýokardakylaryň haýsydyr biriniň adamda bolup biljekdiginden gorkmaga esas bar bolsa, bu hakda hadyslaryň biri-birinden tapawudyny düşündirşine görä, şol şahsyýetiň ýüzüne öwmek berk ýagdaýda ýazgarylýandyr”.
Öwmekligiň rugsat edilýändigi hakynda bolsa, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň Ebu Bekre (Allah ondan razy bolsun), aýdan şu sözleri şaýatlyk edýär:
“Men, seniň olardan biri bolarsyň diýip umyt edýärin!”. Ýagny Jennetiň ähli gapylaryndan girmäge çagyryljaklardan bolarsyň, diýdigidir. Başga bir hadysda: “Sen olardan dälsiň!”. Ýagny eşiklerini tekepbirlikden ýaňa aşak goýberýänlerden dälsiň, diýdigi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Omara (Allah ondan razy bolsun): “Şeýtan seniň haýsy bir ýoldan ýöräniňi görse, hökman başga bir ýola geçýär”. diýipdir. Öwmeklik rugsat berilýän hadyslar köpdür. Men olaryň käbirini “Al-Azkär” kitabymda hem belläp geçipdim.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1791

وَعَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي اللَّه عَنْهُمَا أنَّ عُمَر بْنِ الْخَطَّابِ رضي اللَّه عَنْهُ خَرَجَ إلَى الشَّامِ حَتَّى إذَا كَانَ بِسَرْغَ لَقِيَهُ أُمَراءُ الأجْنَادِ ¬ أبُو عُبَيْدَةَ بْنُ الجَرَّاحِ وَأصْحَابُهُ ¬ فَأَخْبَرُوهُ أنَّ الْوبَاءَ قَدْ وَقَعَ بالشَّامِ، قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَقَالَ لي عُمَرُ: ادْعُ لي المُهاجرِين الأوَّلِينَ فَدَعَوتُهم فَاسْتَشَارهم وَأَخْبرَهُم أنَّ الْوَبَاءَ قَدْ وَقَعَ بِالشَّامِ فَاخْتلَفوا فَقَالَ بَعْصُهُمْ: خَرَجْتَ لأَمْرٍ ولا نَرَى أنْ تَرْجِعَ عَنْهُ. وَقَالَ بَعْضُهُمْ: مَعَكَ بَقِيَّة النَّاسِ وَأصْحَابُ رسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وَلا نَرَى أنْ تُقْدِمَهُم عَلَى هذا الْوَبَاءِ فَقَالَ: ارْتَفِعُوا عَنِّي ثُـمَّ قَالَ: ادْعُ لي الأَنْصَارَ فَدعَوتُهُم فَاسْتَشَارهمْ فَسَلَكُوا سَبِيلَ المُهاجرِين وَاختَلَفوا كَاخْتلافهم فَقَال: ارْتَفِعُوا عَنِي ثُمَّ قَالَ: ادْعُ لي مَنْ كَانَ هَا هُنَا مِنْ مَشْيَخَةِ قُرَيْشٍ مِنْ مُهَاجِرةِ الْفَتْحِ فَدَعَوْتُهُمْ فَلَمْ يَخْتَلِفْ عليه مِنْهُمْ رَجُلانِ فَقَالُوا: نَرَى أنْ تَرْجِعَ بِالنَّاسِ وَلاَ تُقْدِمَهُم عَلَى هَذَا الْوَبَاءِ فَنَادى عُمَرُ رضي اللَّه عَنْهُ في النَّاسِ: إنِّي مُصْبِحٌ عَلَى ظَهْرِ فَأَصْبِحُوا عَلَيْهِ : فَقَال أبُو عُبَيْدَةَ ابْنُ الجَرَّاحِ رضي اللَّهُ عَنْهُ: أَفِرَاراً مِنْ قَدَرِ اللَّه؟ فَقَالَ عُمَرُ رضي اللَّه عَنْهُ: لَوْ غَيْرُكَ قَالَهَا يَا أبَا عُبيْدَةَ ¬ وكَانَ عُمَرُ يَكْرَهُ خِلافَهُ نَعَمْ نَفِرُّ منْ قَدَرِ اللَّه إلى قَدَرِ اللَّه أرأَيْتَ لَوْ كَانَ لَكَ إبِلٌ فَهَبَطَتْ وَادِياً لهُ عُدْوَتَانِ إحْدَاهُمَا خَصْبةٌ والأخْرَى جَدْبَةٌ ألَيْسَ إنْ رَعَيْتَ الخَصْبَةَ رعَيْتَهَا بقَدَرِ اللَّه وإنْ رَعَيْتَ الجَدْبَةَ رعَيْتَهَا بِقَدَر اللَّه! قَالَ: فجَاءَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ رضي اللَّه عَنْهُ وَكَانَ مُتَغَيِّباً في بَعْضِ حَاجَتِهِ فَقَال : إنَّ عِنْدِي مِنْ هَذَا عِلْماً سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُولُ: « إذَا سَمِعْتُمْ بِهِ بِأرْضٍ فلاَ تَقْدمُوا عَلَيْهِ وإذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ بِهَا فَلا تخْرُجُوا فِرَاراً مِنْهُ » فَحَمِدَ اللَّه تَعَالى عُمَرُ رضي اللَّه عَنْهُ وَانْصَرَفَ، متفقٌ عليه.والْعُدْوَةُ : جانِبُ الْوادِي .

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Omar Ibn Hattab (Allah ondan razy bolsun), Şama tarap ýola düşdi. Serg diýilen ýere baryp ýetende, goşunuň serkerdeleri Ebu 'Ubeýdete Ibnul-Jerrah we onuň dostlary Omary garşy aldylar we Şamda gyrgynçylygyň (çuma, mergi epidemiýasynyň) başlandygyny oňa habar berdiler. Ibn Abbas şeýle diýdi:

"“Omar maňa:
“Ilkinji hijret eden muhajirleri meniň ýanyma çagyr!” diýdi. Men olary çagyrdym. Olara Şamda çuma epidemiýasynyň ýaýrandygyny habar berip, olardan maslahat sorap başlady. Olar öz aralarynda dürli pikirlere bölündiler. Olaryň käbirleri: “Sen belli bir iş üçin ýola çykdyň, indi, ondan yza gaýtmaklygy makul görmeýäris” diýdiler. Beýlekileri bolsa:
“Seniň ýanyňda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalary we galan adamlar bar, olary bu gyrgynçylygyň üstüne alyp gitmekligi ýerlikli we dogry hasaplamaýarys” diýdiler. Omar olara:
“Indi, meniň ýanymdan gidiň! diýdi. Soňra Omar: “Ensarylary meniň ýanyma çagyr!” diýdi. Men olary çagyrdym. Olar bilen hem maslahatlaşdy. Olar hem muhajirler ýaly aýry-aýry pikirlere bölündiler. Omar olarada:
“Indi, meniň ýanymdan turuň!” diýdi. Soňra maňa: “Meniň ýanyma şu ýerdäki bar bolan, Mekge feth edilmezinden öň (Medinä) hijret edip, göçüp gelen Kureýiş ýaşulylaryny çagyr!” diýdi. Men olary hem çagyrdym. Olaryň arasynda hiç hili, biri-birlerinden aýry pikir bolmady, hat-da iki adamyň arasynda hem düşünişmezlik bolmady. Olaryň hemmesi bir agyzdan:
“Adamlary yzyna gaýtarmaly, olary bu gyrgynçylyga eltmeli däl diýip, pikir edýäris” diýdiler. Şondan soň Omar (Allah ondan razy bolsun), adamlara ýüzlenip: “Men ertir irden yzyma ýola düşýärin, sizem şoňa taýyn boluň! diýdi.
Şol wagt Ebu 'Ubeýdete Ibnul-Jerrah (Allah ondan razy bolsun): “Allahyň takdyryndan (ýazgydyndan) gaçýarsyňyzmy?” diýdi. Omar (Allah olardan razy bolsun) oňa:
“Ebu 'Ubeýde! Käşgä, muny senden başga biri aýdan bolsady!” diýdi. Omar garşysyna gitseler halamazdy.
“Hawa, biz Allahyň takdyryndan gaçyp, ýene-de Allahyň takdyryna barýarys![1] Sen maňa jogap ber! Egerde seniň düýeleriň bar bolsa we olar bilen iki taraply bir jülgä inseň, bir tarapy otly beýleki tarapy bolsa boş takyr ýer bolsa, sen olary otly tarapda otlatsaň-da Allahyň takdyry bilen otlatdygyň, takyr ýerde otlatsaň-da ýene-de Allahyň takdyry bilen otlatdygyň bolmazdymy?!” diýdi.
Ibn Abbas şeýle diýdi: “Soňra käbir işleri üçin ortalykdan gaýyp bolan Abdurrahman ibn Auf (Allah ondan razy bolsun) geldi we: “Bu mesele boýunça, mende käbir maglumatlar bar. Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň:
“Bir ýerde (mergi keseliniň) gyrgynçylygyň bardygyny eşitseňiz, şol ýere barmaň. Eger öz duran (ýaşan) ýeriňizde şol kesel peýda bolsa, onda şol ýerden gaçyp gitjek bolmaň!” diýendigini eşitdim” diýdi.
Soňra Omar (Allah ondan razy bolsun), Allaha hamd-şükür edip, ol ýerden yzyna gaýtdy”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1] Ýagny, ýazgytdan ýazgyda barýarys. Ýene-de yzymyza dolanyp barmak bu-da Allahyň ýazyp goýan ýazgydydyr, diýmek isledi.

1792

وَعَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ رضي اللَّه عَنْهُ عنِ النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « إذَا سمِعْتُمْ الطَّاعُونَ بِأَرْضٍ، فَلاَ تَدْخُلُوهَا وَإذَا وقَعَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ فِيهَا فَلاَ تَخْرُجُوا مِنْهَا » متفقٌ عليهِ .

Usameta-bni Zeýdden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bir ýerde mergi[1] keseli bar diýip eşitseňiz şol ýere (barmaň) girmäň. Eger öz duran (ýaşan) ýeriňizde şol kesel peýda bolsa, onda şol ýerden çykmaň”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Epidemiýa, gyrgyn keseli.

1793

وَعَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رضي اللَّه عَنْهُ عَنِ النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « اجْتَنِبُوا السَّبْعَ المُوبِقَاتِ« قَالُوا: يَا رسُولَ اللَّهِ وَمَا هُنَّ؟ قَالَ: « الشِّرْكُ بِاللَّهِ، السِّحْرُ، وَقَتْلُ النَّفْسِ التي حرَّمَ اللَّه إلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلُ الرِّبَا، وَأكْلُ مَالِ اليتيم، والتَّوَلِّي يَوْمَ الزَّحْفِ، وقَذفُ المُحْصنَات المُؤمِناتِ الْغَافِلات .« متفقٌ عليه .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Ýedi sany heläk ediji (günälerden) saklanyň, daş duruň!” Sahabalar: “Ýa Resulallah! Olar haýsy (günäler)?” diýip soradylar. Ol:
1. Allaha şirk goşmak[1].
2. Sihr etmek, dogalamak[2].
3. Nähak ýere Allahyň gadagan eden adamsyny öldürmek[3].
4. Ryba (prosent) iýmek. (Süýthorlyk)[4]
5. Ýetimiň malyny iýmek.
6. Duşmana hüjüm edilen mahaly söweşden gaçmak.
7. Hiç zatdan habary ýok, päk, arly-namysly mu’min aýallara zyna töhmetini ýöňkemek” diýdi”[5].
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

” [1]Ähli edýän ybadatlaryňda Allaha şärik goşmak
[2]Haram zatlary ýa-da dürli ýollary ulanyp bir bendä doga edip, zyýan ýetirmek.
[3]Ynsanyň janyna kast etmek.
[4]Göterime, prosendine pul berip, ýa-da alyp gazanç etmek.
[5]Arassa, päkize aýallara zyna etdi diýip töhmet atmak.

1794

عَنْ ابْنِ عُمَرَ رضي اللَّه عَنْهُمَا قَالَ: « نَهَى رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أنْ يُسَافَرَ بالقرآن إلَى أرْضِ الْعَدُوِّ » متفقٌ عليه .

Ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Kuran bilen duşman topragyna (ýurduna) sapar etmekligi gadagan etdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1795

عَنِ أمِّ سَلَمَةَ رضي اللَّه عنها أنَّ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « الَّذِي يَشْرَبُ في آنِيَةِ الْفِضَّةِ إنَّمَا يُجَرْجِرُ في بَطْنِهِ نَار جَهَنَّمَ « . متفقٌ عليه .

Ummu Selemeden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kümüş gapdan suw içen adamyň garnynda, jähennem ody (alawy) jugurdap ses eder”.

وفي روايةٍ لمُسْلمٍ : « إنَّ الَّذِي يَأكُلُ أوْ يَشْربُ في آنيةِ الْفِضَّةِ وَالذَّهَب« .

Muslimiň başga bir rowaýatynda:

kümüşden we altyndan ýasalan gaplarda iýip-içen” diýip gelýär.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1796

وعنْ حُذَيْفَةَ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ : إنَّ النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم نَهَانَا عَنِ الحَرِيرِ، والدِّيباجِ، وَالشُّرْب في آنِيَةِ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وقال: « هُنَّ لهُمْ في الدُّنْيَا وَهِيَ لَكُمْ في الآخِرةِ « .متفقٌ عليهِ .

Huzeýfeden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize ýüpek we dibaj (atlaz, näzik we ýakymly matalardan) dikilen egin-eşikleri geýmäni, altyn we kümüşden ýasalan gaplarda iýip-içmekligi gadagan edip şeýle diýdi: “Bular şu dünýäde kapyrlaryňky, ahyretde bolsa siziňki bolar”.

وفي روايةٍ في الصَّحِيحَيْنِ عَنْ حُذَيْفَةَ رضي اللَّه عَنْهُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُولُ: « لا تَلْبِسُوا الحَرِيرَ وَلا الدِّيبَاجَ، ولا تَشْرَبُوا في آنيَةِ الذَّهَبِ والْفِضَّةِ وَلا تَأْكُلُوا في صِحَافِهَا» .

“Sahyheýnde”[1] gelen rowaýatda Huzeýfeden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir:

“Ýüpek we dibaj (atlaz) matalardan dikilen egin-eşikleri geýmäň. Altyn we kümüşden ýasalan gaplarda hiç zat içmäň. Altyn we kümüş gaplarda naharam iýmäň!”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Sahyheýin – iki dogry kitap. Buhary we Muslim.

1797

"وعَنْ أنس بن سِيرينَ قال : كنْتُ مَع أنَسِ بن مالك رضي اللَّه عنْهُ عِنْد نَفَرٍ مِنَ المجُوسِ فَجِيءَ بفَالُودَجٍ عَلى إنَاءٍ مِنْ فِضَّةٍ فَلَمْ يأكُلْهُ فَقِيلَ لَهُ حوِّلهُ فحوَّلَه عَلى إنَاءٍ مِنْ خَلَنْج وجِيءَ بِهِ فأَكَلَهُ. رواه البيهقي بإسْنادٍ حَسنٍ.
« الخَلَنْجُ » : الجَفْنَة .
"

Enes ibn Sirinden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“(Bir gezek) men Enes ibn Mälik (Allah ondan razy bolsun), bilen mejusylardan (otparazlardan bolan) bir jemagatyň ýanynda boldum. Kümüş gapda žele (desert) getirdiler. Enes ondan iýmedi we getiren adama başga bir gaba geçirip getir, diýdiler. Soňra ony halanjdan (agaçdan ýasalan) gaba goýup getirdiler, şondan soň (Enes) ondan iýdi”.

Salgylanma:

(Beýhaky, hasan isnad bilen rowaýat etdi)

1798

عَنْ أنسٍ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ : نَهَى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أنْ يَتَزَعْفَر الرَّجُلُ . متفقٌ عليه.

Enesden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem erkek adamlara zagfaran (şafran) ulanmagy (ýagny eşiklerini narynç reňke boýamaklygy) gadagan etdi”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1799

وعنْ عبدِ اللَّه بنِ عَمْرو بن العاص رضي اللَّه عَنْهُمَا قالَ: رأَى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَلَيَّ ثَوْبَيْنِ مُعَصْفَرين فَقَال: « أمُّكَ أمَرَتْكَ بهذا؟ » قلتُ: أغْسِلُهُمَا؟ قال: « بلْ أحْرقْهُما».

Abdulla ibn’Amr ibn ‘Asdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem meniň egnimde ýabany zagfaran (şafran) bilen boýalan iki sany eşik gördi we: “Muny saňa ejeň geý diýdimi? diýip sorady. Men: “Olary ýuwaýynmy?” diýdim. Ol: “Ýok, olary ýak!” diýdi”.

وفي روايةٍ فقال: « إنَّ هذا منْ ثيَابِ الكُفَّار فَلا تَلْبسْهَا » رواه مسلم .

Başga bir rowaýatda:

“Bular kapyrlaryň eşiklerindendir, sen olary geýme!” diýipdir.

Salgylanma:

(Muslim)

1800

"عَنْ عليٍّ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ: حَفِظْتُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا يُتْمَ بَعْدَ احْتِلامٍ وَلا صُمَاتَ يَوْمٍ إلى اللَّيْلِ » رواه أبو داود بإسناد حسن .
قالَ الخَطَّابي في تفسيرِ هذا الحديثِ : كَانَ مِنْ نُسُكِ الجاهِلِيَّة الصّمَاتُ ، فَنُهُوا في الإسْلامِ عَنْ ذلكَ ، وأُمِرُوا بِالذِّكْرِ وَالحَدِيثِ بالخَيْرِ .
"

Alydan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýeni ýadyma düşýär: “Balagata (kämillik ýaşa) ýetenden soň ýetimlik ýokdur (aýrylýandyr). Uzak günläp, agşama çenli dymyp oturmak hem (Yslam dininde) ýokdur”.

Salgylanma:

“(Ebu Dawud, hasan isnad bilen rowaýat etdi) Al-Hattaby bu hadysyň tefsirinde şeýle diýipdir: “Gürlemän dymyp oturmaklyk (Yslamdan öňki) jahiliýýet döwründäkileriň dinlerindäki amallardandy. Yslam dini gelenden soň ol gadagan edildi. Zikr etmeklige hem-de haýyrly sözleri aýtmaklyga emr edildiler”. “

1801

وعَنْ قيس بن أبي حازِمٍ قالَ : « دَخَلَ أبُو بكرٍ الصِّدِّيقُ رضي اللَّه عَنْهُ على امْرَأَةٍ مِنَ أحْمَسَ يُقَالُ لهَا: زَيْنَبُ فَرَآهَا لا تَتَكَلَّم. فقالَ: « مَالهَا لا تَتَكَلَّمُ؟» فقالُوا: حَجَّتْ مُصْمِتَةً فقالَ لهَا: « تَكَلَّمِي، فَإِنَّ هذا لا يَحِلُّ، هذا منْ عَمَلِ الجَاهِلِية» ، فَتَكَلَّمَت. رواه البخاري .

Kaýs ibn Ebu Hazymdan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“(Bir gezek) Ebu Bekr Es-Syddyk (Allah ondan razy bolsun), Ahmes taýpasyndan Zeýnep atly bir aýalyň ýanyna geldi. Ol aýalyň hiç gürlemeýändigini görüp: “Ol aýala näme boldy, hiç gürlemeýär?” diýip sorady. Olar: “Ol (hat-da) gürlemän, dymyp haj edip geldi” diýdiler. Ebu Bekr oňa: “Gürle, çünki bu edýäniň halal däldir. Bu jahiliýýet amallardandyr” diýdi. Şondan soň ol aýal gürläp başlady”.

Salgylanma:

(Buhary)