PDF ýükläň

1842

وَعَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسيِّ رضي اللَّه عَنْهُ منْ قَولِهِ قَال: لاَ تَكُونَنَّ إن اسْتَطعْتَ أوَّلَ مَنْ يَدْخُلُ السُّوقَ وَلا آخِرَ مَنْ يَخْرُجُ مِنْهَا ، فَإنَّهَا مَعْرَكَةُ الشَّيْطَانِ وَبهَا ينْصُبُ رَايَتَهُ. رواهُ مسلم هكذا.

Selmänul-Farisiden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Başarsaňyz bazarlara ilkinji bolup giren we iň soňky bolup çykan adam bolmaň! Çünki, ol ýer şeýtanyň söweş meýdany we baýdagyny diken ýeridir”.

ورَوَاهُ البرْقَانِي في صحيحه عَنْ سَلْمَانَ قَالَ : قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « لا تَكُنْ أوَّلَ مَنْ يَدْخُلُ السُّوقَ، وَلا آخِرَ منْ يخْرُجُ مِنْهَا ، فِيهَا بَاضَ الشَّيْطَانُ وَفَرَّخَ » .

Al-Barkany özüniň “Sahyhynda” Selmandan rowaýat etmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Bazara ilkinji bolup giren we iň soňky bolup çykan adam bolma! Ol ýer şeýtanyň ýumurtgalap, jüýje çykarýan ýeridir”.

Salgylanma:

(Muslim)

1843

وعَنْ عاصِم الأحْوَلِ عَنْ عَبْدِ اللَّه بنِ سَرْجِسَ رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: قُلْتُ لِرَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: يَا رَسُولَ اللَّه غَفَرَ اللَّه لكَ قَالَ: « وَلَكَ » قَالَ عَاصِمٌ : فَقلْتُ لَهُ: اسْتَغْفَرَ لَكَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ؟ قَالَ: نَعَمْ وَلَكَ ثُمَّ تَلاَ هَذه الآيةَ: { واستغفِرْ لِذَنْبِكَ ولِلْمُؤمِنِينَ والمُؤْمِناتِ} [ محمد : 19 ] ، رَواهُ مُسلم .

‘Asymul-Ahwaldan rowaýat etmegine görä, Abdulla ibn Sarjis (Allah ondan razy bolsun), şeýle diýipdir:

"“Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme: “Ýa Resulallah! Allah Seni bagyşlasyn!” diýdim. Ol maňa: “Senem bagyşlasyn!” diýdi. ‘Asymul-Ahwal Abdulla ibn Sarjise: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem seniň üçin bagyşlanmagyňy (magfiret) diledimi?” diýdi. Ol: “Hawa, seniň üçinem diledi” diýdi, soňra şu aýaty okady:
“Özüň üçin we mu’min erkek we aýallaryň günäleriniň bagyşlanmaklygy üçin (magfiret) dile!” (Muhammed-19)”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1844

وَعَنْ أبي مسْعُودٍ الأنْصَارِيِّ رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إنَّ مِمَّا أدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلامِ النُّبُوَّةِ الأولَى: إذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاصْنعْ مَا شِئْتَ ». رواهُ البُخَاريُّ .

Ebu Mes’ud Ensarydan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Ilkinji pygamberlerden adamlara gelip ýeten bir söz bardyr; “Utanmasaň, isläniňi et!”

Salgylanma:

(Buhary)

1845

وَعَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أوَّلُ مَا يُقْضَى بَيْنَ النَّاسِ يوْمَ الْقِيَامةِ في الدِّمَاءِ » مُتَّفَقٌ علَيْهِ .

Ibnu Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kyýamat güni adamlaryň arasynda ilkinji çykaryljak höküm, gan dawasydyr”[1].

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Başgaça aýdylanda, Allah Tagala ilki bilen ganhorlar bilen öldürilenleriň arasynda höküm çykarar.

1846

وَعَنْ عَائِشَةَ رضي اللَّه عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « خُلِقَتِ المَلائِكَةُ مِنْ نُورٍ، وَخلِقَ الجَانُّ مِنْ مَارِجٍ منْ نَار، وخُلِق آدمُ ممَّا وُصِفَ لَكُمْ » رواهُ مسلم .

Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Perişdeler nurdan, jynlar alowlap duran otdan, Adam bolsa, (Kuranda) size habar berilen zatdan (toprakdan) ýaradylandyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

1847

وَعنْهَا رضي اللَّه عَنْهَا قَالَتْ: « كَانَ خُلُقُ نبي اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم الْقُرْآنَ» رواهُ مُسْلِم في جُمْلَةِ حدِيثٍ طويلٍ .

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ahlagy Kurandy”.

Salgylanma:

(Bu Muslimiň rowaýat eden uzyn bir hadysynyň bölegidir)

1848

وَعَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ أحَبَّ لِقاءَ اللَّهِ أحبَّ اللَّه لِقَاءَهُ وَمنْ كَرِهَ لِقاءَ اللَّه كَرِهَ اللَّه لِقَاءَهُ » فَقُلْتُ: يَا رسُولَ اللَّه، أكَرَاهِيَةُ الموْتِ؟ فَكُلُّنَا نَكْرَهُ الموْتَ قَالَ: « لَيْس كَذَلِكَ، وَلَكِنَّ المُؤمِنَ إذَا بُشِّر بِرَحْمَةِ اللَّه وَرِضْوانِهِ وَجنَّتِهِ أحَبَّ لِقَاءَ اللَّه، فَأَحَبَّ اللَّه لِقَاءَهُ وإنَّ الْكَافِرَ إذَا بُشِّرَ بعَذابِ اللَّه وَسَخَطِهِ، كَرِهَ لِقَاءَ اللَّه ، وَكَرِهَ اللَّه لِقَاءَهُ». رواه مسلم .

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Kim Allaha bilen duşuşmagy islese, Allah hem onuň bilen duşmak islär. Kim Allah bilen duşuşmagy islemese, Allah hem onuň bilen duşmak islemez”.
Men: “Ýa Resulallah! Ölümi halamaýandyklary üçinmi (duşuşmak islemezler)? Olar ýaly bolsa, biziň hiç birimiz ölümi islemeýäris” diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ýok beýle däl. Mu’min adam Allahyň rahim-şepagaty, razylygy we Jenneti baradaki hoş habary alanda, Onuň bilen duşuşmak islär. Allah hem onuň bilen duşuşmak islär. Emma kapyr adam Allahyň azaby we gazaby baradaky habary alanda, Allah bilen duşuşmagy islemez. Allahyň hem onuň bilen duşuşasy gelip durmaz”. "

Salgylanma:

(Muslim)

1849

وَعَنْ أُمِّ المُؤْمِنِينَ صَفِيَّةَ بنْتِ حُيَيٍّ رَضِيَ اللَّه عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم مُعْتَكِفاً فَأَتَيْتُهُ أزُورُهُ لَيْلاً فَحَدَّثْتُهُ ثُمَّ قُمْتُ لأنْقَلِب، فَقَامَ مَعِي لِيَقْلِبَني، فَمَرَّ رَجُلانً مِنَ الأنْصارِ رضي اللَّه عَنْهُما، فَلمَّا رَأيَا النَّبِيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أسْرعَا. فَقَالَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « عَلَى رِسْلُكُمَا إنَّهَا صَفِيَّةُ بنتُ حُيَيٍّ » فَقالاَ: سُبْحَانَ اللَّه يَارسُولَ اللَّه فَقَالَ: « إنَّ الشَّيْطَانَ يَجْرِي مِنْ ابْنِ آدَمَ مَجْرَى الدَّمِ وَإنِّي خَشِيتُ أنْ يَقذِفَ في قُلُوبِكُمَا شَرا ¬ أوْ قَالَ: شَيْئاً ¬ » .متفقٌ عليه.

Mu’minleriň enesi Safiýýe bint Huýeýýden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gije Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (mesjitde) igtikäfe otyrka, men ony görmäge gitdim. Birnäçe wagtlap Onuň bilen gürleşenden soň, öýüme gaýtmak üçin ýerimden turdym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem meni ugratmak üçin ýerinden turdy. Şol wagt ensarylardan iki sany adam (Allah ondan razy bolsun), biziň ýanymyzdan ýöräp geçdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi görüp hasam çalt ýöräp ugradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Howlukmaň, bu (aýal) Safiýýa bint Huýeýý!”[1] diýdi. Olar: “Subhanallah! Ýa Resulallah!” diýdiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Şeýtan adam oglunyň gan damarlaryndan ýörär. Men onuň siziň ýürekleriňizde bir erbetlik ýa-da (şübheli bir zat) atmagyndan gorkdum” diýdi”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

bellikler:

[1]Safiýýa bint Huýeýý (Allah ondan razy bolsun), Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýaly biziňem enemizdir.

1850

"وَعَنْ أبي الفَضْل العبَّاسِ بنِ عَبْدِ المُطَّلِب رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: شَهِدْتُ مَعَ رسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَوْمَ حُنَين فَلَزمْتُ أنَا وَأبُو سُفْيَانَ بنُ الحارِثِ بنِ عَبْدِ المُطَّلِبِ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لَمْ نفَارِقْهُ ورَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم علَى بغْلَةٍ لَهُ بَيْضَاءَ .فَلَمَّا الْتَقَى المُسْلِمُونَ وَالمُشْركُونَ وَلَّى المُسْلِمُونَ مُدْبِرِينَ، فَطَفِقَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ، يَرْكُضُ بَغْلَتَهُ قِبل الْكُفَّارِ، وأنَا آخِذٌ بِلِجَامِ بَغْلَةِ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَكُفُّهَا إرادَةَ أنْ لا تُسْرِعَ ، وأبو سُفْيانَ آخِذٌ بِركَابِ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم .
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أيْ عبَّاسُ نادِ أصْحَابَ السَّمُرةِ » قَالَ العبَّاسُ وَكَانَ رَجُلاً صَيِّتاً: فَقُلْتُ بِأعْلَى صَوْتِي: أيْن أصْحابُ السَّمُرَةِ، فَو اللَّه لَكَأنَّ عَطْفَتَهُمْ حِينَ سَمِعُوا صَوْتِي عَطْفَةَ الْبقَرِ عَلَى أوْلادِهَا ، فَقَالُوا: يالَبَّيْكَ يَالَبَّيْكَ، فَاقْتَتَلُوا هُمْ والْكُفَارُ، والدَّعْوةُ في الأنْصَارِ يقُولُونَ: يَا مَعْشَرَ الأنْصارِ، يا مَعْشَر الأنْصَار، ثُمَّ قَصُرَتِ الدَّعْوةُ عَلَى بنِي الْحَارِثِ بن الْخزْرَج .
فَنَظَرَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وَهُوَ علَى بَغْلَتِهِ كَالمُتَطَاوِل علَيْهَا إلَى قِتَالِهمْ فَقَال: « هَذَا حِينَ حَمِيَ الْوَطِيسُ» ثُمَّ أخَذَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم حصياتٍ، فَرَمَى بِهِنَّ وَجُوه الْكُفَّارِ ثُمَّ قَال: «انْهَزَمُوا وَرَبِّ مُحَمَّدٍ » فَذَهَبْتُ أنْظُرُ فَإذَا الْقِتَالُ عَلَى هَيْئَتِهِ فِيما أرَى، فَواللَّه ما هُو إلاَّ أنْ رمَاهُمْ بِحَصَيَاتِهِ فَمَازِلْتُ أرَى حدَّهُمْ كَليلاً وأمْرَهُمْ مُدْبِراً رواه مسلم. «الوَطِيسُ» التَّنُّورُ . ومَعْنَاهُ : اشْتَدَّتِ الْحرْبُ . وَقَوْلُهُ : « حدَّهُمْ » هُوَ بِالحاءِ المُهْمَلَةِ أي: بأسَهُمْ.
"

Ebul-Fadl Abbas ibn Abdulmuttalybdan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Men Huneýn söweşine Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bile gatnaşdym. Men we Abdulmuttalybyň agtygy Ebu Sufýan ibnul-Haris bilen bile Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyndan hiç aýrylamdyk. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem özüniň ak gatyrynyň üstündedi.
Haçanda (söweş meýdanynda) musulmanlar bilen Müşrikler çaknyşanda, musulmanlar yza gaçyp başladylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bolsa, gatyryny kapyrlara tarap çapdyryp başlady. Men (şol wagt) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gatyry gaty çapmaz ýaly onuň jylawyndan tutdym. Ebu Sufýan bolsa, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň üzeňňisinden ýapyşdy.
Şol wagt Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Eý, Abbas! Ashabus-Samurany (agajyň aşagynda söz berip, kasam eden musulmanlary) çagyr!” diýip gygyrdy. Abbasyň sesi gaty çykardy, ol şeýle diýdi:
“Men iň gaty sesim bilen: “Agajyň aşagynda söz berip, kasam edenler (hany siz) nirede?”[1] diýip gygyrdym. Allahdan ant içýärin, olar meniň sesimi eşidenlerinde sygyrlaryň gölelerine tarap ylgap gelişleri ýaly bolup geldiler. Olar:
-Lepbeý! Lepbeý! (Ynha, biz geldik) diýip, kapyrlar bilen söweşmäge başladylar. Ensarylar çagyrylanda: “Eý Ensarylar! Eý Ensarylar!” diýip çagyryldy. Soňra bolsa diňe Harys ibnul-Hazrej ogullary çagyrylyp başlandy.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şol wagt gatyrynyň üstünde oturyp, öňe tarap egilip, olaryň söweşine syn edip: “Ine bu, tamdyr gyzan wagty” (ýagny, ine hakyky söweş başlady) diýdi.
Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem birnäçe ownuk daşlary alyp kapyrlaryň ýüzüne zyňdy. Soň bolsa: “Muhammediň Robbundan ant içýärin, olar indi ýeňildiler!” diýdi.
Soňra men söweşiň öňküsi ýaly dowam edendigini gördüm. Allahdan ant içýärin, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem daşlary zyňan badyna olaryň güýçlerini ýitirip, gaçyp başlandyklaryny gördüm”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1]Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme kasam edip söz beren adamlar (Beýgatur-rydwan) Hudeýbiýýede.

1851

وعَنْ أبي هُريْرَةَ رضي اللَّه عنْهُ قَالَ: قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أيُّهَا النَّاسُ إنَّ اللَّه طيِّبٌ لا يقْبلُ إلاَّ طيِّباً ، وَإنَّ اللَّه أمَر المُؤمِنِينَ بِمَا أمَر بِهِ المُرْسلِينَ ، فَقَال تَعَالى: {يَا أيُّها الرُّسْلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ واعملوا صَالحاً } وَقَال تَعالَى: { يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمنُوا كُلُوا مِنَ طَيِّبَات مَا رزَقْنَاكُمْ } ثُمَّ ذَكَرَ الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَر أشْعَثَ أغْبر يمُدُّ يدَيْهِ إلَى السَّمَاءِ: يَاربِّ يَارَبِّ، وَمَطْعَمُهُ حَرامٌ، ومَشْرَبُه حرَامٌ، ومَلْبسُهُ حرامٌ، وغُذِيَ بِالْحَرامِ، فَأَنَّى يُسْتَجابُ لِذَلِكَ؟ » رواه مسلم.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Eý, adamlar! Elbetde, Allah päkdir we diňe päk zatlary kabul edýändir. Allah pygamberlere näme emr eden bolsa, mu’minlererde şony emr edendir. Allah Tagala şeýle diýdi:
“Eý, Pygamberler! Tämiz zatlardan iýiň we ýagşy işleri ediň.” (Mu’minun-51). Ýene-de Allah Tagala şeýle diýdi:
“Eý, iman getirenler! Biziň size rysgal edip beren zatlarymyzyň tämiz (halal we arassa) bolanyndan iýiň!” (Bakara-172)
Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem saçlaryny tozan basyp giden, uzak wagtlap ýolçulykda gezip ýören bir adam hakynda agzap geçdi. Ol adam ellerini asmana galdyryp: “Ýa Rob! Ýa Rob!” diýip doga eder. Emma onuň iýmiti haram, içgisi haram, egin-eşigi haram, azygy hem haramdyr. Şeýle adamyň dogasy nädip kabul bolsun?! diýdi”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1852

وَعنْهُ رضي اللَّه عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ثَلاثَةٌ لاَ يُكَلِّمُهُمْ اللَّه يوْمَ الْقِيَامةِ، وَلاَ يُزَكِّيهِمْ، وَلا ينْظُرُ إلَيْهِمْ، ولَهُمْ عذَابٌ أليمٌ: شَيْخٌ زَانٍ ومَلِكٌ كَذَّابٌ وَعَائِل مُسْتَكْبِرٌ» رواهُ مسلم. « الْعَائِلُ »: الْفَقِيرُ.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allah Kyýamat gününde üç kişi bilen gürleşmez, olary (günälerinden) päklemez, hatda olaryň ýüzlerine-de seretmez we olar üçin elhenç azap bardyr. Olar: Zyna eden garry, ýalançy hökümdar we tekepbirlik edýän garypdyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

1853

وَعَنْهُ رضي اللَّه عنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « سيْحَانُ وجَيْحَانُ وَالْفُراتُ والنِّيلُ كُلٌّ مِنْ أنْهَارِ الْجنَّةِ » رواهُ مسلم.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Seýhan (Seýhun, Syrderýa), Jeýhan (Jeýhun, Amyderýa), Furat (Ewfrat) we Nil, bularyň hemmesi Jennetiň derýalaryndandyr”.

Salgylanma:

(Muslim)

1854

وَعَنْهُ قَال: أخَذَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِيَدِي فَقَالَ: « خَلَقَ اللَّه التُّرْبَةَ يوْمَ السَّبْتِ، وخَلَقَ فِيهَا الْجِبَالَ يَوْمَ الأحَد، وخَلَقَ الشَّجَرَ يَوْمَ الإثْنَيْنِ، وَخَلَقَ المَكْرُوهَ يَوْمَ الثُّلاثَاءِ، وَخَلَقَ النُّورَ يَوْمَ الأرْبَعَاءِ، وَبَثَّ فِيهَا الدَّوَابَّ يَوْمَ الخَمِيسِ، وخَلَقَ آدَمَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بَعْدَ الْعَصْرِ مِنْ يَوم الجُمُعَةِ في آخِرِ الْخَلْقِ في آخِرِ سَاعَةٍ مِنَ النَّهَارِ فِيمَا بَيْنَ الْعَصْرِ إلى الَّليلِ ». رواه مسلم.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem meniň elimden tutup şeýle diýdi: “Allah, topragy şenbe güni ýaratdy. Ondaky daglary ýekşenbe güni, agaçlary duşenbe güni, halanmaýan zatlary sişenbe güni, nury (ýagtylygy) çarşenbe güni ýaratdy. Penşenbe güni bolsa, ähli haýwanlary ýer ýüzüne ýaýyp dagatdy.
Adam aleýhissalamy ýaradylanlaryň iň soňkusy edip juma gününiň iň soňky sagatlarynda, ikindi bilen agşamyň arasynda ýaratdy”.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1855

وعنْ أبي سُلَيْمَانَ خَالِدِ بنِ الْولِيدِ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ: « لَقَدِ انْقَطَعَتْ في يَدِي يوْمَ مُؤتَةَ تِسْعَةُ أسْيافِ، فَمَا بقِيَ في يدِي إلا صَفِيحةٌ يَمَانِيَّةٌ ». رواهُ البُخاري .

Ebu Suleýman Halid ibnul-Welidden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“Mu’te söweşi güni elimde dokuz gylyç döwüldi. Meniň elimde Ýemen gylyjyndan başga zat galmady”.

Salgylanma:

(Buhary)

1856

وعَنْ عمْرو بْنِ الْعَاص رضي اللَّه عنْهُ أنَّهُ سَمِع رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُولُ: « إذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ، فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أصاب فَلَهُ أجْرانِ وإنْ حَكَم وَاجْتَهَدَ، فَأَخْطَأَ، فَلَهُ أجْرٌ» متفقٌ عَلَيْهِ.

‘Amr ibn ‘Asdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Egerde kazy ijtihäd edip (Kuran-hadysa seredip) höküm çykarsa, (hökümi) dogry çyksa, iki sogap gazanar. Egerde höküm çykaran wagty ijtihäd edip, ýalňyşan ýagdaýynda, onda bir sogap gazanar”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1857

وَعَنْ عائِشَةَ رضي اللَّه عَنْهَا أنَّ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « الْحُمَّى مِنْ فيْحِ جَهَنَّم فأبْرِدُوهَا بِالماَءِ» متفقٌ عليه.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Gyzdyrma, dowzah odundandyr. Ony suw bilen sowadyň”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1858

وَعَنْهَا رضي اللَّه عَنْهَا عَنِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صَوْمٌ، صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ». متفقٌ عَلَيْهِ. وَالمُخْتَارُ جَوَازُ الصَّوْمِ عَمَّنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صَوْمٌ لِهَذَا الْحَدِيثِ، والمُرَادُ بالْوَليِّ: الْقَرِيبُ وَارِثاً كَانَ أوْ غَيْرِ وَارِثٍ.

Ýene-de Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kimdir biri oraza bergisi bilen ölse, welisi onuň ýerine agyz beklär”[1].

Salgylanma:

“(Muttafakun aleýhi) Şeýlelikde bu hadysyň mazmunyna görä, oraza borjy bar bolup ölen adamyň ýerine agyz beklemeklige rugsat berilýär. Weliden maksat bolsa: Ýakyn hossarlary diýmekdir, miras alýan ýa-da almaýan bolsun tapawudy ýokdur. “

bellikler:

[1]Bu hadysdaky oraza bergisi diýmekden maksat, nezir orazasydyr. Parz oraza däldir.

1859

وَعَنْ عَوْفِ بنِ مَالِكِ بنِ الطُّفَيْلِ: أنَّ عَائِشَةَ رضي اللَّه عَنْهَا حُدِّثَتْ أنَّ عَبْدَ اللَّه ابنَ الزَّبَيْر رضي اللَّه عَنْهُمَا قَالَ في بيْعٍ أوْ عَطَاءٍ أعْطَتْهُ عَائِشَةُ رضي اللَّه تَعالَى عَنْها: وَاللَّه لَتَنْتَهِيَنَّ عَائِشَةُ أوْ لأحْجُرَنَّ علَيْهَا قَالتْ: أهُوَ قَالَ هَذَا؟ قَالُوا: نَعمْ، قَالَتْ: هُو، للَّهِ علَيَ نَذْرٌ أنْ لا أُكَلِّم ابْنَ الزُّبيْرِ أبَداً. فَاسْتَشْفَع ابْنُ الزُّبيْرِ إليها حِينَ طالَتِ الْهجْرَةُ. فَقَالَتْ: لاَ وَاللَّهِ لا أُشَفَّعُ فِيهِ أبَداً، ولا أتَحَنَّثُ إلَى نَذْري. فلَمَّا طَال ذَلِكَ علَى ابْنِ الزُّبيْرِ كَلَّم المِسْورَ بنَ مخْرَمَةَ، وعبْدَ الرَّحْمنِ بْنَ الأسْوَدِ بنِ عبْدِ يغُوثَ وقَال لهُما: أنْشُدُكُما اللَّه لمَا أدْخَلْتُمَاني علَى عائِشَةَ رضي اللَّه عَنْهَا، فَإنَّهَا لاَ يَحِلُّ لَهَا أنْ تَنْذِر قَطِيعَتي، فَأَقْبَل بهِ المِسْورُ، وعَبْدُ الرَّحْمن حَتَّى اسْتَأذَنَا علَى عائِشَةَ فَقَالاَ: السَّلاَمُ علَيْكِ ورَحمةُ اللَّه وبرَكَاتُهُ، أَنَدْخُلُ؟ قَالَتْ عَائِشَةُ: ادْخُلُوا. قَالُوا: كُلُّنَا؟ قَالَتْ: نَعمْ ادْخُلُوا كُلُّكُمْ ولاَ تَعْلَمُ أنَّ معَهُما ابْنَ الزُّبَيْرِ، فَلمَّا دخَلُوا دخَلَ ابْنُ الزُّبيْرِ الْحِجَابَ، فَاعْتَنَقَ عائِشَةَ رضي اللَّه عنْهَا، وطَفِقَ يُنَاشِدُهَا ويبْكِي، وَطَفِقَ المِسْورُ، وعبْدُ الرَّحْمنِ يُنَاشِدَانِهَا إلاَّ كَلَّمَتْهُ وقبَلَتْ مِنْهُ، ويقُولانِ: إنَّ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم نَهَى عَمَّا قَدْ علِمْتِ مِنَ الْهِجْرةِ. وَلاَ يَحلُّ لمُسْلِمٍ أنْ يهْجُر أخَاهُ فَوْقَ ثَلاثِ لَيَالٍ. فَلَمَّا أكْثَرُوا علَى عَائِشَةَ مِنَ التَّذْكِرةِ والتَّحْرِيجِ، طَفِقَتْ تُذَكِّرُهُما وتَبْكِي، وتَقُولُ: إنِّي نَذَرْتُ والنَّذْرُ شَدِيدٌ، فَلَمْ يَزَالا بَهَا حتَّى كَلَّمتِ ابْنِ الزُّبيْرِ، وَأعْتَقَتْ في نَذْرِهَا أرْبعِينَ رقَبةً، وَكَانَتْ تَذْكُرُ نَذْرَهَا بعْدَ ذَلِكَ فَتَبْكِي حتَّى تَبُلَّ دُمُوعُهَا خِمارَهَا. رواهُ البخاري .

Auwf ibn Mälik ibn Et-Tufeýlden rowaýat edilmegine görä,

"Aişa (Allah ondan razy bolsun), onuň (ýegeni) Abdulla ibn Zubeýriň (Allah olardan razy bolsun), satan ýa-da bagyş eden bir zady hakynda “Allahdan ant içýärin, Aişa bu işden ýa el çeker ýa-da men ony saklaryn!” diýip gürlän sözüni habar berdiler. Aişa (Allah ondan razy bolsun): “Ol hakykatdanam şeýle diýdimi?” diýip sorady. Olar: “Hawa” diýdiler. Şonda Aişa: “Men Ibnuz-Zubeýr bilen hiç haçan gürleşmejekdigime Allahyň öňünde nezr edýärin!” diýdi.
Bu öýke-kine uzak wagtlap dowam edenden soň, Ibnuz-Zubeýr (daýzasynyň) ony bagylamaklygy üçin adamlara haýyş edip başlady. Aişa: “Ýok, Allahdan ant içýärin, hiç kimiň (bu hakda araçy bolup eden) haýşyny kabul etmerin we eden nezirimi bozmaryn” diýdi.
Bu öýke-kinäniň uzaga çekendigini gören Abdulla ibn Zubeýr, bu mesele hakynda Miswar ibn Mahrama we Abdurrahman ibnul-Aswad ibn Abduýagus bilen maslahat edip, olara şeýle diýdi: “Allahyň haky üçin meni (daýzam) Aişanyň ýanyna äkidip ýaraşdyryň. Çünki, Onuň meniň bilen hemişelik gürleşmejegine nezr etmegi halal däldir” diýdi. Miswar we Abdurrahman ony özleri bilen alyp, Aişaň ýanyna gitdiler. Ondan rugsat sorap:
“Assalamu aleýki, wärahmatullohi wäbarakatuh, girip bilerismi?” diýdiler. Ol: “Giriň!” diýdi. Olar: “Hemmämizmi?” diýip soradylar. Ol: “Hawa, hemmäňiz giriň” diýdi. Olaryň ýanynda Ibnuz-Zubeýriň hem bardygyny bilmeýärdi.
Haçanda onuň ýanyna giren wagtlary Ibnuz-Zubeýr perdäniň arkasyndan geçip (daýzasy) Aişany (Allah ondan razy bolsun) gujaklap, aglap bagyşla, diýip başlady. Öz gezeginde Miswar we Abdurrahman hem oňa haýyş edip başladylar. Olar: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öýke-kine etmekligiň gadagan edendigini we üç günden artyk (musulman) doganyňdan ýüz sowup kine saklamagyň halal däldigini, siziň özüňiz gaty gowy bilýärsiňiz” diýip, oňa ýatladyp başladylar. Munuň gadagan we günäligini oňa şeýle köp ýatladan soňlar, ahyrsoňy ol özüniň nezirini ýatladyp aglap başlady we olara şeýle diýdi:
“Men gürleşmezlige nezr etdim, nezri bozmak hem günädir!”.
Olar muňa garamazdan tä, Ibnuz-Zubeýr bilen gürleşýänçä dowam etdiler. Ahyrsoňy Aişa gürleşdi. Nezririni bozandygy üçin bolsa kyrk sany guly azat etdi. Şondan soň ol (şol eden) nezrini ýatlan wagty aglardy, hat-da onuň göz ýaşlary (başyna daňan ýalygyny) hyjabyny öllärdi”.
"

Salgylanma:

(Buhary)

1860

وعَنْ عُقْبَةَ بنِ عامِر رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم خَرجَ إلَى قَتْلَى أُحُدٍ. فَصلَّى علَيْهِمْ بعْد ثَمان سِنِين كالمودِّع للأحْياءِ والأمْواتِ ثُمَّ طَلَعَ إلى المِنْبر فَقَالَ: إنِّي بيْنَ أيْدِيكُمْ فَرَطٌ وأنَا شهيد علَيْكُمْ وإنَّ موْعِدَكُمُ الْحوْضُ، وَإنِّي لأنْظُرُ إليه مِنْ مَقامِي هَذَا وإنِّي لَسْتُ أخْشَى عَلَيْكُمْ أنْ تُشْركُوا، ولَكِنْ أخْشَى عَلَيْكُمْ الدُّنيا أنْ تَنَافَسُوهَا» قَالَ: فَكَانَتْ آخِرَ نَظْرَةٍ نَظَرْتُهَا إلَى رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم. متفقٌ عليه .

1860. ‘Ukba ibn Amyrdan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,

"Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem aradan sekiz ýyl geçenden soň bir gün Uhud şehidlerini zyýarata gitdi. Diriler we ölenler bilen hoşlaşýan ýaly bolup olar üçin doga-dileg etdi, soňra münbere çykyp:
“Men Ahyrete sizden öň gidip taýýarlyk görerin. Men siziň (Allah üçin eden amallaryňyza) şaýat bolaryn. Duşuşyk ýerimiz (Köwser) howzunyň ýanyndadyr. Men ony şu duran ýerimden hem görýärin. Men siziň Allaha şärik goşmagyňyzdan gorkamok, emma welin dünýä üçin biri-biriňiz bilen bäsleşmegiňizden gorkýaryn” diýdi.
(‘Ukba Allah ondan razy bolsun) şeýle diýdi: “Bu meniň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi soňky görüşim boldy”.
"

وفي روايةٍ: « وَلَكِنِّي أخْشَى علَيْكُمْ الدُّنيَا أنْ تَنَافَسُوا فِيهَا ، وتَقْتَتِلُوا فَتَهْلِكُوا كَما هَلَكَ منْ كَان قَبْلكُمْ » قَالَ عُقبةُ: فَكانَ آخِر ما رَأيْتُ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَلَى المِنْبرِ.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

ýöne Men siziň dünýe maly üçin biri-biriňiz bilen bäsleşip, biri-biriňiz bilen söweşip, sizden öňki ýaşanlaryň heläk bolşy ýaly heläk bolup gitmegiňizden gorkýaryn” diýdi.
‘Ukba şeýle diýdi: “Şol gün men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi iň soňky gezek münberde gördüm”.
"

"وفي روَايةٍ قال: « إنِّي فَرطٌ لَكُمْ وأنَا شَهِيدٌ علَيْكُمْ وَإنِّي واللَّه لأنْظُرُ إلَى حَوْضِي الآنَ وإنِّي أُعْطِيتُ مَفَاتِيحَ خَزَائِن الأرضِ أوْ مَفَاتِيحَ الأرْضِ وَإنَّي واللَّهِ مَا أَخَافُ علَيْكُمْ أنْ تُشْرِكُوا بعْدِي ولَكِنْ أخَافُ علَيْكُمْ أنْ تَنَافَسُوا فِيهَا».
وَالمُرادُ بِالصَّلاةِ عَلَى قَتْلَى أُحُدٍ : الدُّعَاءُ لَهُمْ ، لاَ الصَّلاةُ المعْرُوفَةُ .
"

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Men Ahyrete sizden öň gidip taýýarlyk görerin. Men siziň (Allah üçin eden amallaryňyza) şaýat bolaryn. Allahdan ant içýärin, Men (Köwser) howzumy şu wagt hem görüp durun. Maňa ýer ýüzüniň ähli hazynalarynyň açarlary ýa-da ýeriň açarlary berildi. Allahdan ant içýärin, Menden soň siz şirk getirersiňiz öýdüp gorkamok, ýöne dünýä üçin biri-biriňiz bilen bäsleşersiňiz öýdüp gorkýaryn” diýdi.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1861

وعَنْ أبي زَيْدٍ عمْرُو بنِ أخْطَبَ الأنْصَارِيِّ رضي اللَّه عَنْهُ قَال: صلَّى بنا رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم الْفَجْر، وَصعِدَ المِنْبَرَ، فَخَطَبنَا حَتَّى حَضَرَتِ الظُّهْرُ، فَنَزَل فَصَلَّى. ثُمَّ صَعِدَ المِنْبَر فخطب حَتَّى حَضَرتِ العصْرُ، ثُمَّ نَزَل فَصَلَّى، ثُمَّ صعِد المنْبر حتى غَرَبتِ الشَّمْسُ، فَأخْبرنا مَا كان ومَا هُوَ كِائِنٌ، فَأَعْلَمُنَا أحْفَظُنَا. رواهُ مُسْلِمٌ.

Ebu Zeýd Amr ibn Ahtab Ensarydan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

“(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem biziň bilen ertir namazyny okandan soň, münbere çykyp tä, öýle namazyna çenli wagyz-nesihat etdi. Soňra aşak düşüp namazyny okady. Soň ýene münbere çykyp tä, ikindi namazyna çenli wagyz-nesihat etdi. Soňra aşak düşüp namazyny okady. Soň ýene-de münbere çykyp tä, gün ýaşýança wagyz-nesihat etdi. Öň bolan we boljak zatlaryň hemmesi hakda bize gürrüň berdi. Bulary iň gowy bilenimiz, (içimizdäki) ýatkeşligi iň gowy bolanlarymyzdy”.

Salgylanma:

(Muslim)

Riyad al-Salihin yslam dininiň meşhur hadys ýygyndysydyr. Takmynan 1,900 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň (S.A.W) sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Riyad al-Salihin Programmasyny

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!