PDF ýükläň

1862

وعنْ عائِشَةَ رضي اللَّه عَنْهَا قَالَتْ: قال النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « مَنْ نَذَرَ أن يُطِيع اللَّه فَلْيُطِعْهُ ، ومَنْ نَذَرَ أنْ يعْصِيَ اللَّه، فلا يعْصِهِ » رواهُ البُخاري.

Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Allaha boýun bolmaga nezr eden adam, Oňa boýun bolsun! Allaha boýun bolmazlyga nezr eden adam, (nezrini bozup) Oňa boýun bolmazlykdan ýüz öwürsin!”.

Salgylanma:

(Buhary)

1863

وَعنْ أُمِّ شَرِيكٍ رضي اللَّه عنْهَا أن رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أمرَهَا بِقَتْلِ الأوزَاغِ وقَال: « كَانَ ينْفُخُ علَى إبْراهيمَ » متفقٌ عَلَيْهِ .

Ummu Şerikden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,

Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa (zäherli, gekko görnüşli) hažžygy öldürmegi emr etdi we: “Ol Ibrahym (aleýhissalama oda atylanda) ot üflärdi” diýdi.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1864

وَعنْ أبي هُريرةَ رضي اللَّهُ عنْهُ قَال: قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « منْ قَتَلَ وزَغَةً في أوَّلِ ضَرْبةٍ، فَلَهُ كَذَا وَكَذَا حسنَةً، وَمَنْ قَتَلَهَا في الضَّرْبَةِ الثَّانِية، فَلَهُ كَذَا وكَذَا حَسنَةً دُونَ الأولَى، وإنَّ قَتَلَهَا في الضَّرْبةِ الثَّالِثَةِ، فَلَهُ كَذاَ وَكَذَا حَسَنَةً »

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:

“Kim (zäherli, gekko görnüşli) hažžygy birinji zarbada öldürse, oňa şunça, şunça sogap bolar. Kim ony ikinji zarbada öldürse, oňa birinjiden az şunça, şunça sogap bolar. Eger ony üçünji zarbada öldürse, oňa şunça, şunça sogap bolar”.

وفي رِوَايةٍ: « مَنْ قَتَلَ وزَغاً في أوَّلِ ضَرْبةِ ، كُتِبَ لَهُ مائةُ حسَنَةٍ ، وَفي الثَّانِيَةِ دُونَ ذَلِكَ وفي الثَّالِثَةِ دُونَ ذَلِكَ». رواه مسلم .قال أهْلُ اللُّغَةِ : الْوَزَغُ : الْعِظَامُ مِنْ سامَّ أبْرصَ.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

“Kim (zäherli, gekko görnüşli) hažžygy birinji zarbada öldürse, oňa ýüz sogap ýazylar. Ikinji zarbada öldürene ondan azyrak sogap, üçünji zarbada öldürene has azyrak sogap ýazylar”.

Salgylanma:

(Muslim)

1865

وَعَنْ أبي هُريْرَةَ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « قَال رَجُلٌ لأتَصدقَنَّ بِصَدقَةِ، فَخَرجَ بِصَدقَته، فَوَضَعَهَا في يَدِ سَارِقٍ، فَأصْبحُوا يتَحدَّثُونَ: تصدِّقَ الليلة علَى سارِقٍ فَقَالَ: اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ لأتَصَدَّقَنَّ بِصَدَقَةٍ، فَخَرَجَ بِصَدقَتِهِ، فَوَضَعَهَا في يدِ زانيةٍ، فَأصْبَحُوا يتَحدَّثُونَ تُصُدِّق اللَّيْلَةَ عَلَى زَانِيَةٍ فَقَالَ: اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى زانِيَةٍ؟ لأتَصَدَّقَنَّ بِصدقة فَخَرَجَ بِصَدقَتِهِ، فَوَضَعهَا في يد غَنِي، فأصْبَحُوا يتَحدَّثونَ: تُصُدِّقَ علَى غَنِيٍّ، فَقَالَ اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ علَى سارِقٍ، وعَلَى زَانِيةٍ، وعلَى غَنِي. فَأتِي فَقِيل لَهُ: أمَّا صدَقَتُكَ علَى سَارِقٍ فَلَعَلَّهُ أنْ يَسْتِعفَّ عنْ سرِقَتِهِ، وأمَّا الزَّانِيةُ فَلَعلَّهَا تَسْتَعِفَّ عَنْ زِنَاهَا، وأمًا الْغنِيُّ فَلَعلَّهُ أنْ يعْتَبِر، فَيُنْفِقَ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ » رَواهُ البخاري بلفظِهِ ، وَمُسْلِمٌ بمعنَاهُ.

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“(Bir wagtlar) bir adam: “Men hökman sadaka bererin” diýipdir. Sadakasyny alyp öýünden çykdy we ony bilmän ogry adamyň eline berdi. Ertesi gün irden adamlar: “Şu gije bir ogra sadaka berilipdir” diýdiler. Ol adam: “Allahym! Saňa şükürler bolsun! Men (ýene) hökman sadaka bererin” diýdi.
Sadakasyny alyp öýünden çykdy we ony (bilmän) bozuk, jelep bir aýalyň eline berdi. Ertesi gün irden adamlar: “Şu gije bozuk, jelep bir aýal sadaka berilipdir” diýdiler. Ol adam ýene-de: “Allahym! Saňa şükürler bolsun! Men bir bozuk, jelep aýala sadaka beripdirin. Men (ýene-de) hökman sadaka bererin” diýdi we sadakasyny alyp öýünden çykdy we ony (bu gezek) bir baý adamyň eline berdi.
Ertesi gün irden adamlar: “Şu gije bir baý adama sadaka berilipdir” diýdiler. Ol adam (muny hem eşidip): “Allahym! Bir ogra, bir bozuk, jelep aýala hem-de bir baý adama sadaka berenim üçin Saňa şükürler bolsun!” diýdi.
Şondan soň kimdir-biri onuň (düýşünde) ýanyna gelip: “Ogra beren sadakaň, belki ony ogurlykdan saklar. Bozuk, jelep aýala beren sadakaň, belki ony (eden işlerine ökünip) zyna etmekden saklar. Baý adamam, belki mundan ybrat, sapak alyp özi hem Allahyň oňa beren baýlygyndan sadaka berip başlar”.
"

Salgylanma:

(Buhary. Muslim hem şuňa meňzeş manyda hadys rowaýat edipdir)

1866

وعنه قال كنا مع رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في دعوة فرفع إليه الذراع وكانت تُّعجبه فَنَهسَ منها نَهَسةَ وقال: أنا سيد الناس يوم الْقِيَامَةِ، هَلْ تَدْرُونَ مِمَّ ذَاكَ؟ يَجْمعُ اللَّه الأوَّلِينَ والآخِرِينَ في صعِيدٍ وَاحِد، فَيَنْظُرُهمُ النَّاظِرُ، وَيُسمِعُهُمُ الدَّاعِي، وتَدْنُو مِنْهُمُ الشَّمْسُ، فَيَبْلُغُ النَّاسُ مِنَ الْغَمِّ والْكَرْبِ مَالاَ يُطيقُونَ وَلاَ يحْتَمِلُونَ، فَيَقُولُ النَّاسُ: أَلاَ تَروْنَ إِلى مَا أَنْتُمْ فِيهِ إِلَى ما بَلَغَكُمْ؟ أَلاَ تَنْظُرُونَ مَنْ يشْفَعُ لَكُمْ إِلى رَبَّكُمْ؟فيَقُولُ بعْضُ النَّاسِ لِبَعْضٍ: أبُوكُمْ آدَمُ، ويأتُونَهُ فَيَقُولُونَ: يَا أَدمُ أَنْتَ أَبُو الْبَشرِ، خَلَقَك اللَّه بيِدِهِ ، ونَفخَ فِيكَ مِنْ رُوحِهِ، وأَمَرَ المَلائِكَةَ فَسَجَدُوا لَكَ وَأَسْكَنَكَ الْجَنَّةَ، أَلا تَشْفعُ لَنَا إِلَى ربِّكَ؟ أَلاَ تَرى مَا نَحْنُ فِيهِ ومَا بَلَغَنَا ؟ فَقَالَ: إِنَّ رَبِّي غَضِبَ غضَباً لَمْ يغْضَبْ قَبْلَهُ مِثْلَهُ. وَلاَ يَغْضَبُ بَعْدَهُ مِثْلَهُ، وَإِنَّهُ نَهَاني عنِ الشَّجَرةِ، فَعَصَيْتُ نَفْسِي نَفْسِي نَفْسي اذهَبُوا إِلَى غَيْرِي اذْهَبُوا إِلَى نُوحٍ فَيَأْتُونَ نُوحاً فَيقُولُونَ: يَا نُوحُ، أَنْتَ أَوَّلُ الرُّسُل إِلى أَهْلِ الأرْضِ، وَقَدْ سَمَّاك اللَّه عَبْداً شَكُوراً، أَلا تَرَى إِلَى مَا نَحْنُ فِيهِ، أَلاَ تَرَى إِلَى مَا بَلَغَنَا، أَلاَ تَشْفَعُ لَنَا إِلَى رَبِّكَ؟ فَيَقُولُ: إِنَّ ربِّي غَضِبَ الْيوْمَ غَضَباً لمْ يَغْضَبْ قَبْلَهُ مِثْلَهُ، وَلَنْ يَغْضَبَ بَعْدَهُ مِثْلَهُ، وَأَنَّهُ قدْ كانَتْ لِي دَعْوةٌ دَعَوْتُ بِهَا عَلَى قَوْمِي، نَفْسِي نَفْسِي نَفْسِي، اذْهَبُوا إِلَى غَيْرِي اذْهَبُوا إِلَى إِبْرَاهِيمَ فَيْأْتُونَ إِبْرَاهِيمَ فَيَقُولُونَ: يَا إِبْرَاهِيمُ أَنْتَ نَبِيُّ اللَّهِ وَخَلِيلُهُ مِنْ أَهْلِ الأرْضِ، اشْفَعْ لَنَا إِلَى رَبِّكَ، أَلاَ تَرَى إِلَى مَا نَحْنُ فِيهِ؟ فَيَقُولُ لَهُمْ: إِنَّ ربِّي قَدْ غَضِبَ الْيَوْمَ غَضَباً لَمْ يَغْضَبْ قَبْلَهُ مِثْلَهُ، وَلَنْ يَغْضَبَ بَعْدَهُ مِثْلَهُ وَإِنِّي كُنْتُ كَذَبْتُ ثَلاَثَ كَذْبَاتٍ نَفْسِي نَفْسِي نَفْسِي، اذْهَبُوا إِلَى غَيْرِي، اذْهَبُوا إِلَى مُوسَى. فَيأْتُونَ مُوسَى، فَيقُولُون: يا مُوسَى أَنْت رسُولُ اللَّه، فَضَّلَكَ اللَّه بِرِسالاَتِهِ وبكَلاَمِهِ على النَّاسِ، اشْفعْ لَنَا إِلَى رَبِّكَ، أَلاَ تَرَى إِلى مَا نَحْنُ فِيهِ؟ فَيَقول إِنَّ ربِّي قَدْ غَضِبَ الْيَوْمَ غَضَباً لَمْ يَغْضَبْ قَبْلَهُ مِثْلَهُ، وَلَنْ يَغْضَبَ بَعْدَهُ مِثْلَهُ وَإِنِّي قَدْ قتَلْتُ نَفْساً لَمْ أُومرْ بِقْتلِهَا. نَفْسِي نَفْسِي نَفْسِي، اذْهَبُوا إِلَى غَيْرِي، اذْهَبُوا إِلَى عِيسى. فَيَأْتُونَ عِيسَى. فَيقُولُونَ: يا عِيسى أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ وَكلمتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَريم ورُوحٌ مِنْهُ وَكَلَّمْتَ النَّاسَ في المَهْدِ. اشْفَعْ لَنَا إِلَى رَبِّكَ. أَلاَ تَرَى مَا نَحْنُ فِيهِ فيَقولُ: إِنَّ ربِّي قَدْ غَضِبَ الْيَوْمَ غَضَباً لَمْ يَغْضَبْ قَبْلَهُ مِثْلَهُ، وَلَنْ يَغْضَبَ بَعْدَهُ مِثْلَهُ ، وَلمْ يَذْكُرْ ذنْباً، نَفْسِي نَفْسِي نَفْسِي، اذْهَبُوا إِلَى غَيْرِي، اذْهَبُوا إِلَى مُحمَّد صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم. فيأْتون محَمداً صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم .

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, şeýle diýipdir:

"“Bir gün men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bilelikde myhmançylykdadym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme etiň gol tarapyndan hödür etdiler. Ol etiň gol tarapyny gowy görerdi. Ondan bir bölek goparyp aldy-da, soňra: “Kyýamat gününde adamlaryň serweri Men bolaryn. Munuň sebäbini bilýäňizmi? diýdi.
“Allah owalky we ahyrky ähli adamlary tekiz bir ýere jemlär. Ol ýer, bir adamyň ähli adamlara seredip görüp biläýjegi, olaryň hemmesine sesini eşitdirip biläýjegi ýerdir. Gün olara gaty ýakyn getiriler. Ynsanlar gaýgy-gama, alada çydap bilmän biri-birine: “Başymyza gelen bu zatlary göreňizokmy? Perwerdigäriňiziň öňünde siziň üçin şepagat edip biljek birini tapjak bolaňyzokmy?” diýerler. Olaryň käbirleri: “Ataňyz Adamyň ýanyna gidiň” diýerler. Olar onuň ýanyna gelip:
“Eý, Adam! Sen adamlaryň atasysydyň. Allah seni eli bilen ýaratdy we saňa Öz ruhundan üfledi. Perişdelere saňa sejde etmeklerini emr etdi, olar hem saňa sejde etdiler. Seni Jennetde ýerleşdirdi. Robbuňa bar-da biziň üçin şepagatçy bol. Biziň bu ýagdaýymyzy, bu başymyza gelenleri göreňokmy?” diýerler. Ol hem:
“Bu gün Robbum örän gazaply. Mundan ozal beýle gaharlanmandy we mundan soňam beýle gaharlanmaz. Ol maňa şol agaja ýakynlaşmagy gadagan edipdi, ýöne men Ony diňlemedim. Nefsim! Nefsim! Nefsim! (Meniň özüm şepagata mätäç). Siz başga biriniň ýanyna, Nuhyň ýanyna gidiň” diýer. Olar Nuhuň ýanyna baryp:
“Eý, Nuh! Sen ýeriň ýüzündäki ähli adamlara iberlen ilkinji resulsyň. Allah Tagala sen barada “Köp şükür ediji gul” diýipdi. Biziň bu ýagdaýymyzy, bu başymyza gelenleri göreňokmy? Robbuň öňünde biziň üçin şepagatçy bolup berjek dälmi?” diýerler. Ol hem:
“Bu gün Robbum örän gazaply. Mundan ozal beýle gaharlanmandy we mundan soňam beýle gaharlanmaz. Maňa diňe ýekeje doga etmeklige ygtyýar berildi, ony hem halkymyň garşysyna (heläk bolmaklary üçin) ulandym. Nefsim! Nefsim! Nefsim! (Meniň özüm şepagata mätäç). Siz başga biriniň ýanyna, Ibrahymyň ýanyna baryň!” diýer. Olar hem Ibrahymyň ýanyna baryp:
“Eý, Ibrahym! Sen Allahyň pygamberi we ýer ýüzündäki iň söýgüli dosty, halylydyň. Robbuň öňünde biziň üçin şepagatçy bol! Biziň bu ýagdaýymyzy göreňokmy?” diýerler. Ol hem şeýle diýer:
“Bu gün Robbum örän gazaply. Mundan ozal beýle gaharlanmandy we mundan soňam beýle gaharlanmaz. Men üç gezek ýalan sözledim. (Şonuň üçin hem meniň özüm şepagata mätäç) Nefsim! Nefsim! Nefsim! Siz başga biriniň ýanyna, Musanyň ýanyna baryň” diýer. Olar Musanyň ýanyna gelip:
“Eý, Musa! Sen Allahyň resulysyň. Allah saňa pygamberlik berip, seniň bilen (gönümel hiç bir araçy goýman) gürleşip, seni beýleki adamlardan has beýik derejä ýetirdi. Robbuň öňünde biziň üçin şepagatçy bol! Biziň bu halymyzy göreňokmy?” diýerler. Ol hem:
“Bu gün Robbum örän gazaply. Mundan ozal beýle gaharlanmandy we mundan soňam beýle gaharlanmaz. Men emr alman adam öldürdim. (Şonuň üçin meniň özüm şepagata mätäç); Nefsim! Nefsim! Nefsim! Siz başga biriniň ýanyna, Isanyň ýanyna baryň” diýer. Olar Isanyň ýanyna gelip:
“Eý, Isa! Sen Allahyň resuly, Merýeme atan (sowgat beren) sözi we Ondan bir ruhsyň. Sen heniz sallançakda wagtyň adamlar bilen gürleşipdiň. Robbuň öňünde biziň üçin şepagatçy bol! Biziň bu halymyzy göreňokmy?” diýerler. Isa hem:
“Bu gün Robbum örän gazaply. Mundan ozal beýle gaharlanmandy we mundan soňam beýle gaharlanmaz” diýer. Emma hiç bir günäni agzamaz. (Meniň özüm şepagata mätäç); Nefsim! Nefsim! Nefsim! Siz başga biriniň ýanyna, Muhammediň ýanyna gidiň!” diýer”.
"

وفي روايةٍ : فَيَأْتُوني فيَقُولُونَ: يَا مُحَمَّدُ أَنْتَ رسُولُ اللَّهِ، وَخاتَمُ الأَنْبِياءَ، وقَدْ غَفَرَ اللَّه لَكَ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَما تَأخَّر، اشْفَعْ لَنَا إِلَى ربِّكَ، أَلاَ تَرَى إِلَى ما نَحْنُ فِيهِ؟ فَأَنْطَلِقُ فَآتي تَحْتَ الْعَرْشِ، فأَقَعُ سَاجِداً لِربِّي. ثُمَّ يَفْتَحُ اللَّه عَلَيَّ مِنْ مَحَامِدِهِ، وحُسْن الثَّنَاءِ عَلَيْهِ شَيْئاً لِمْ يَفْتَحْهُ عَلَى أَحَدٍ قَبْلِي ثُمَّ يُقَالُ: يَا مُحَمَّدُ ارفَع رأْسكَ، سَلْ تُعْطَهُ، وَاشْفَعْ تُشَفَّعْ، فَأَرفَعُ رَأْسِي، فَأَقُولُ أُمَّتِي يَارَبِّ، أُمَّتِي يَارَبِّ، فَيُقَالُ: يامُحمَّدُ أَدْخِلْ مِنْ أُمَّتك مَنْ لاَ حِسَابَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْباب الأَيْمَنِ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ وهُمْ شُركَاءُ النَّاسِ فِيمَا سِويَ ذَلِكَ مِنَ الأَبْوَابِ « ثُمَّ قال: « وَالَّذِي نَفْسِي بِيدِهِ إِنَّ مَا بَيْنَ المصراعَيْنِ مِنْ مَصَارِيعِ الْجَنَّةِ كَمَا بَيْن مَكَّةَ وَهَجَر أَوْ كَمَا بَيْنَ مَكَّةَ وَبُصْرَى » متفقٌ عليه.

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“Olar Meniň ýanyma gelip:
“Eý, Muhammed! Sen Allahyň Resuly we iň soňky pygambersiň! Allah Seniň öňki we soňky ähli günäleriňi bagyşlady. Perwerdigäriňden biziň üçin şepagatçy bolup ber! Biziň bu halymyzy görmeýärsiňmi?” diýerler.
“Men Arşyň aşagyna gelip, Robbuma sejde ederin. Soňra Allah Tagala mundan öň hiç kime öwretmedik hamdu-senalaryny (öwgülerini) maňa ylham eder. Soňra Maňa:
“Eý,Muhammed! Başyňy galdyr. Isle, islän zadyň saňa beriljekdir! Şepagat et, şepagatyň kabul ediljekdir!” diýer. Şonda men başymy galdyryp:
“Ýa Robb! Ymmatym! Ýa Robb! Ymmatym!” diýip ýalbararyn. Şol wagt Maňa:
“Eý, Muhammed! Ymmatyňdan hasaba çekilmejekleri, Jennetiň gapylarynyň iň sagyndaky “Babul-Eýmen” gapysyndan içerik sal! Ýöne olar beýlekiler ýaly başga gapylardan hem girip bilerler” diýiler. Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi:
“Janym elinde bolan Allahdan ant içýärin, Jennetiň gapylarynyň iki ganadynyň arasy, Mekge bilen (Bahreýndäki) Hajar ýa-da Mekge bilen (Siriýadaky) Busra (şäheriniň) aralygy ýalydyr”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1867

وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّه عَنْهُمَا قَالَ: جاءَ إِبْرَاهِيمُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِأُمِّ إِسْمَاعِيل وَبابنِهَا إِسْمَاعِيلَ وَهِي تُرْضِعُهُ حَتَّى وَضَعَهَا عِنْدَ الْبَيْتِ عِنْدَ دَوْحَةٍ فوْقَ زَمْزَمَ في أَعْلَى المسْجِدِ، وَلَيْسَ بمكَّةَ يَؤْمئذٍ أَحَدٌ وَلَيْسَ بِهَا مَاءٌ، فَوضَعَهَمَا هُنَاكَ، وَوضَع عِنْدَهُمَا جِرَاباً فِيه تَمرٌ، وسِقَاء فيه مَاءٌ. ثُمَّ قَفي إِبْرَاهِيمُ مُنْطَلِقاً، فتَبِعتْهُ أُمُّ إِسْماعِيل فَقَالَتْ: يا إِبْراهِيمُ أَيْنَ تَذْهَبُ وتَتْرُكُنَا بهَذا الْوادِي ليْسَ فِيهِ أَنيسٌ ولاَ شَيءٌ؟ فَقَالَتْ لَهُ ذَلكَ مِراراً، وجعل لاَ يلْتَفِتُ إِلَيْهَا، قَالَتْ لَه: آللَّهُ أَمركَ بِهذَا؟ قَالَ: نَعَمْ . قَالَت: إِذًا لا يُضَيِّعُنا، ثُمَّ رجعتْ.فَانْطَلقَ إِبْراهِيمُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، حَتَّى إِذا كَانَ عِنْدَ الثَّنِيَّةِ حيْثُ لا يَروْنَهُ. اسْتَقْبل بِوجْههِ الْبيْتَ، ثُمَّ دعا بهَؤُلاءِ الدَّعواتِ، فَرفَعَ يدَيْه فقَالَ: { رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي بِوادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ } حتَّى بلَغَ {يشْكُرُونَ}. وجعلَتْ أُمُّ إِسْمَاعِيل تُرْضِعُ إِسْماعِيل، وتَشْربُ مِنْ ذَلِكَ المَاءِ، حتَّى إِذَا نَفِدَ ما في السِّقَاءِ عطشت وعَطِش ابْنُهَا، وجعلَتْ تَنْظُرُ إِلَيْهِ يتَلوَّى أَوْ قَالَ: يتَلَبَّطُ فَانْطَلَقَتْ كَراهِيةَ أَنْ تَنْظُر إِلَيْهِ ، فَوجدتِ الصَّفَا أَقْرَبَ جبَلٍ في الأرْضِ يلِيهَا، فَقَامتْ علَيْهِ، ثُمَّ استَقبَلَتِ الْوادِيَ تَنْظُرُ هَلْ تَرى أَحداً ؟ فَلَمْ تَر أَحداً. فهَبطَتْ مِنَ الصَّفَا حتَّى إِذَا بلَغَتِ الْوادِيَ، رفَعتْ طَرفَ دِرْعِهِا، ثُمَّ سَعتْ سعْي الإِنْسانِ المجْهُودِ حتَّى جاوزَتِ الْوَادِيَ، ثُمَّ أَتَتِ المرْوةَ، فقامتْ علَيْهَا، فنَظَرتْ هَلْ تَرى أَحَداً؟ فَلَمْ تَر أَحَداً، فَفَعَلَتْ ذَلِكَ سَبْع مرَّاتٍ. قَال ابْنُ عبَّاسٍ رَضِي اللَّه عنْهُمَا: قَال النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « فَذَلِكَ سعْيُ النَّاسِ بيْنَهُما «. فلَمَّا أَشْرفَتْ علَى المرْوةِ سَمِعـتْ صوتاً، فَقَالَتْ: صهْ ¬ تُرِيدُ نَفْسهَا ¬ ثُمَّ تَسمَعَتْ ، فَسمِعتْ أَيْضاً فَقَالتْ : قَدْ أَسْمعْتَ إِنْ كَانَ عِنْدكَ غَواثٌ فأَغِث. فَإِذَا هِي بِالملَكِ عِنْد موْضِعِ زمزَم، فَبحثَ بِعقِبِهِ ¬ أَوْ قَال بِجنَاحِهِ ¬ حَتَّى ظَهَرَ الماءُ، فَجعلَتْ تُحوِّضُهُ وَتَقُولُ بِيدِهَا هَكَذَا، وجعَلَتْ تَغْرُفُ المَاءَ في سِقَائِهَا وهُو يفُورُ بَعْدَ ما تَغْرفُ

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Ibrahym sallallahu aleýhi wesellem Ysmaýylyň ejesini we heniz emdirip ýören ogly Ysmaýyly alyp, Mekgä getirdi. Olary Öýüň[1] ýanynda Zemzemiň ýokarsyndaky uly bir agajyň aşagynda goýdy. Şol döwür Mekgede hiç kim ýokdy, ol ýerde içmäge suw hem ýokdy. Olary şol ýerde, ýanlarynda hem bir halta hurma bilen bir meşik (býurduk) suw goýdy. Soňra Ibrahym arkasyna öwrülip gidiberdi. Ysmaýylyň ejesi onuň yzyna düşdi we: “Eý, Ibrahym! Adam-gara, hiç zat ýok bir jülgede bizi ýeke taşlap nirä gidip barýarsyň?” diýdi. Ol bu sözleri ençeme gezek gaýtalady, ýöne Ibrahym hat-da, yzynada öwrülip oňa seretmedi.
Soňra (Hajar): “Muny saňa Allah emr etdimi?” diýdi. Ol: “Hawa” diýdi. Ol: “Onda bizi ahmal etmez (bizi gorar)” diýdi we yzyna (Ysmaýylyň) ýanyna geldi. Ibrahym sallallahu aleýhi wesellem bolsa, ötä gitdi. Haçanda ol, As-Saniýýa (diýen ýere), olaryň ony görüp bilmejek ýerine baryp ýetende, ýüzüni Käbä tarap öwürip, ellerini galdyryp:
“Eý, Perwerdigärimiz! Men zürýatlarymyň bir bölegini Seniň “Beýtul-Haramyň” (Käbäň) ýanynda ekinsiz bir jülgä ýerleşdirdim. Eý Perwerdigärimiz! (Muny) namazy dos-dogry berjaý etmekleri üçin (etdim. Eý Perwerdigärim) ynsanlardan (bir böleginiň) köňülleri olara, (perzentlerime söýgi besläp) maýyl bolsun! Olara şükür etmekleri üçin miwelerden rysgal ber!”{Ibrahym-37} diýip doga etdi.
Ysmaýylyň ejesi Ysmaýyly emdirerdi we meşikdäki (býurdukdaky) suwdan suw içerdi. Haçanda meşikdäki suw gutarandan soň özem, oglam suwsap başlady. Oglunyň suwsuzlykdan ýaňa ejir çekip, özüni ýere urup durşyny gördi. Oňa seredip bilmän oňa iň ýakyn bolan depä, Safa bardy. Oňa çykyp, kimdir birini görmek üçin jülgä tarap seredip başlady. Ýöne hiç kimi görmedi.
Soňra Safdan ýere düşdi we jülgä gelende ylgamagyna päsgel bermez ýaly köýneginiň etegini galdyrdy we gaty kyn ýagdaýa düşüp, ylgan adam ýaly ylgap, jülgeden geçip, Merwä geldi. Depä çykyp kimdir birini görmek üçin (umyt bilen töweregine) seredip başlady, ýöne (ýene) hiç kimi görüp bilmedi. Şeýdip ýedi gezek gatnady”.
Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Şonuň üçin adamlar olaryň (Safa we Merwäň) arasynda sagy edýärler (ylgaýarlar)”.
Merwä (iň soňky gezek) ýetende, bir ses eşitdi. Öz-özüne “Ýuwaş!” diýdi. Soňra üns bilen diňledi, ol ýene şol sesi eşitdi. Ol: “Bolýa, sesiňi eşitdirdiň, bize kömek edip bilýän bolsaň kömek et!” diýdi. Birden bir perişdäniň häzirki Zemezemiň ýerleşýän ýerini dabany (ýa-da ganady) bilen gazyp suw çykaryp duranyny gördi. Ol (Hajer) suw akyp gitmez ýaly eli bilen suwyň daşyna gum üýşürip başlady we eli bile goşawuçlap suw meşigini dolduryp başlady. Ol suwy goşawuçlap aldydygyça, ýerden suw çogup çykardy”.
"

"وفي روايةٍ: بِقَدرِ ما تَغْرِفُ. قَال ابْنُ عبَّاسٍ رضِيَ اللَّه عَنْهُمَا: قالَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « رحِم اللَّه أُمَّ إِسماعِيل لَوْ تَركْت زَمزَم أَوْ قَالَ: لوْ لَمْ تَغْرِفْ مِنَ المَاءِ ، لَكَانَتْ زَمْزَمُ عيْناً معِيناً قَال فَشَرِبتْ ، وَأَرْضَعَتْ وَلَدهَا.
فَقَال لَهَا الملَكُ: لاَ تَخَافُوا الضَّيْعَة فَإِنَّ هَهُنَا بَيْتاً للَّهِ يبنيه هَذَا الْغُلاَمُ وأَبُوهُ، وإِنَّ اللَّه لا يُضيِّعُ أَهْلَهُ، وَكَانَ الْبيْتُ مُرْتَفِعاً مِنَ الأَرْضِ كَالرَّابِيةِ تأْتِيهِ السُّيُولُ، فتَأْخُذُ عنْ يمِينِهِ وَعَنْ شِمالِهِ. فَكَانَتْ كَذَلِكَ حتَّى مرَّتْ بِهِمْ رُفْقَةٌ مِنْ جُرْهُمْ، أو أَهْلُ بيْتٍ مِنْ جُرْهُمٍ مُقْبِلين مِنْ طَريقِ كَدَاءَ، فَنَزَلُوا في أَسْفَلِ مَكَةَ، فَرَأَوْا طَائراً عائفاً فَقَالُوا: إِنَّ هَذا الطَّائِر ليَدُورُ عَلى ماء لَعهْدُنَا بِهذا الوادي وَمَا فِيهِ ماءَ فَأرسَلُوا جِريّاً أَوْ جَرِيَّيْنِ ، فَإِذَا هُمْ بِالماءِ، فَرَجَعُوا فَأَخْبَرُوهم فَأقْبلُوا، وَأُمُّ إِسْماعِيلَ عند الماءَ، فَقَالُوا: أَتَأْذَنِينَ لَنَا أَنْ ننزِلَ عِنْدكَ؟ قَالتْ: نَعَمْ، ولكِنْ لا حَقَّ لَكُم في الماءِ، قَالُوا : نَعَمْ . قَال ابْنُ عبَّاسٍ : قَالَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « فَأَلفي ذلكَ أُمَّ إِسماعِيلَ، وَهِي تُحِبُّ الأُنْسَ. فَنزَلُوا، فَأَرْسلُوا إِلى أَهْلِيهِم فنَزَلُوا معهُم ، حتَّى إِذا كَانُوا بِهَا أَهْل أَبياتٍ، وشبَّ الغُلامُ وتَعلَّم العربِيَّةَ مِنهُمْ وأَنْفَسَهُم وأَعجَبهُمْ حِينَ شَبَّ ، فَلَمَّا أَدْركَ، زَوَّجُوهُ امرأَةً منهُمْ ، ومَاتَتْ أُمُّ إِسمَاعِيل.فَجَاءَ إبراهِيمُ بعْد ما تَزَوَّجَ إسماعِيلُ يُطالِعُ تَرِكَتَهُ فَلم يجِدْ إِسْماعِيل، فَسأَل امرأَتَهُ عنه فَقَالت: خَرَجَ يبْتَغِي لَنَا ¬ وفي رِوايةٍ: يصِيدُ لَنَا¬ ثُمَّ سأَلهَا عنْ عيْشِهِمْ وهَيْئَتِهِم فَقَالَتْ: نَحْنُ بَشَرٍّ، نَحْنُ في ضِيقٍ وشِدَّةٍ، وشَكَتْ إِليْهِ، قَال: فإذا جاءَ زَوْجُكِ، اقْرئى عَلَيْهِ السَّلام، وقُولي لَهُ يُغَيِّرْ عَتبةَ بابهِ. فَلَمَّا جاءَ إسْماعيلُ كَأَنَّهُ آنَسَ شَيْئاً فَقَال: هَلْ جاءَكُمْ منْ أَحَدٍ ؟ قَالَتْ: نَعَمْ، جاءَنَا شَيْخٌ كَذا وكَذا، فَسأَلَنَا عنْكَ، فَأخْبَرْتُهُ، فَسألني كَيْف عيْشُنا، فَأخْبرْتُهُ أَنَّا في جَهْدٍ وشِدَّةٍ. قَالَ: فَهَلْ أَوْصاكِ بشَيْءِ؟ قَالَتْ: نَعمْ أَمَرني أَقْرَأ علَيْكَ السَّلامَ ويَقُولُ: غَيِّرْ عَتبة بابكَ. قَالَ: ذَاكِ أَبي وقَدْ أَمرني أَنْ أُفَارِقَكِ، الْحَقِي بأَهْلِكِ. فَطَلَّقَهَا، وتَزَوَّج مِنْهُمْ أُخْرى. فلَبِث عَنْهُمْ إِبْراهيم ما شَاءَ اللَّه ثُمَّ أَتَاهُم بَعْدُ، فَلَمْ يجدْهُ، فَدَخَل على امْرَأتِهِ، فَسَأَل عنْهُ. قَالَتْ: خَرَج يبْتَغِي لَنَا. قَال: كَيْفَ أَنْتُمْ، وسألهَا عنْ عيْشِهِمْ وهَيْئَتِهِمْ فَقَالَتْ: نَحْنُ بِخَيْرٍ وَسعةٍ وأَثْنتْ على اللَّهِ تَعالى، فَقَال: ما طَعامُكُمْ؟ قَالَتْ: اللَّحْمُ. قَال: فَما شَرابُكُمْ؟ قَالَتِ: الماءُ. قَال: اللَّهُمَّ بَارِكْ لهُمْ في اللَّحْم والماءِ، قَال النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «وَلَمْ يكنْ لهُمْ يوْمَئِذٍ حُبٌّ وَلَوْ كَانَ لهُمْ دَعَا لَهُمْ فيهِ » قَال: فَهُما لاَ يخْلُو علَيْهِما أَحدٌ بغَيْرِ مكَّةَ إِلاَّ لَمْ يُوافِقاهُ.
"

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“(Hajer) suwy näçe goşawuçlap aldygyça, şonçada ýerden suw çogup çykardy”.
Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Allah, Ysmaýylyň ejesine rehim-şepagat etsin! Egerde ol Zemzemi şo durşuna goýan bolsady ýa-da suwundan goşawuçlap almadyk bolsady, Zemzem (Ýeriň ýüzünde derýa ýaly) akýan suw bolardy”.
Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni dowam edip) şeýle diýdi:
“Ol (Hajar) suwdan içdi, çagasyny hem emdirdi. Soňra perişde oňa: “Biz heläk bolarys diýip gorkmaň. Ine, şu ýer Beýtullahyň (Allahyň öýüniň, Käbäniň guruljak) ýeridir. Ony şu oglan bilen kakasy gurar. Allah bu işi etjek adamlaryň heläk bolmagyna rugsat bermez” diýdi.
Beýtullahyň (Käbäniň) ýeri depe ýaly ýerden beýikde-di. Soňra wagtyň geçmegi bilen (birnäçe gezek) sil gelip, onuň sagyndan we çepinden ýonupdy. Olar şeýdip ýaşap ýörkäler, Jurhum taýpasyndan bir topar adam ýa-da olardan bir maşgala Keda ýolundan gelip, Mekgäniň aşak tarapynda düşlediler. Olar bir guşuň asmanda uçup, (gelip-gidýändigini) gördüler. “Bu guş suwuň daşynda aýlanyp ýör, ýöne bu jülgede suwuň ýokdugyny bilýäris” didiler. Şeýlede bolsa ol ýere bir ýa-da iki sany adamy iberdiler. Ol ýerde suwuň bardygyny görüp, gelip habar berdiler. Soňra olaryň hemmesi ol ýere gitdiler. Suwuň ýanyna gelenlerinde. Ysmaýylyň ejesi (Hajary) gördüler. Olar: “Bize-de seniň ýanyňda ýaşamaga rugsat berersiňmi?” diýdiler. Ol: “Bolýar, ýöne bu suwa siziň hukugyňyz ýokdur” diýdi. Olar hem: “Bolýar” diýip kabul etdiler”.
Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Ysmaýylyň ejesi, muny halady, çünki ol adamlar bilen bile ýaşamagy gowy görýärdi. Olar şol ýerde mesgen tutan soňlar, beýleki garyndaşlaryna-da habar berdiler, olaram gelip bu ýerde mesgen tutdylar. Olaryň sany köpelip, bile bir ýerde ýaşap başladylar. Oglan ulalyp, olardan arap dilini öwrendi. Olaryň arasynda özüniň (edep-terbiýesi) bilen haýran galdyrýan bir ýigit bolup ýetişdi. Ýetginjeklik ýaşyna ýetende ony özlerinden bir gyza öýerdiler. Bir gün Ysmaýylyň ejesi (Hajar) aradan çykdy. Ysmaýyl öýlenenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) goýup giden (çagalaryny görmek üçin Mekgä) geldi. Emma Ysmaýyly (öýünde) tapyp bilmedi. Aýalyndan ol hakda sorap başlady. Ol: “Bize bir zat almak üçin çykyp gitdi” diýdi.
Başga bir rowaýata görä: “Bize aw awlamak üçin gitdi” diýdi.
Soňra Ibrahym (aleýhissalam) ondan ýagdaýlaryny we nähili ýaşaýandyklaryny sorady. Ol: “Biziň ýagdaýymyz gaty erbet. Biz garyplykda we mätäçlikde ýaşaýarys” diýip zeýrenip, şikaýat edip başlady. Ibrahym (aleýhissalam) oňa: “Ýoldaşyň gelse oňa menden salam aýt we gapysynyň bosagasyny çalyşsyn!” diýdi.
Ysmaýyl öýe gelende bir zatlar bolup geçendigini duýup, aýalyna: “Öýe biri geldimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, şeýleräk bir garry adam geldi, ol bizden sen hakda sorady. Men hem oňa (ony gyzyklandyrýan) zatlary aýdyp berdim. Soňra ol biziň nähili ýaşaýandygymyzy sorady. Menem oňa biziň garyplygymyzy we mätäçlik çekýändigimizi aýdyp berdim” diýdi. Ysmaýyl: “Ol saňa bir zatlar wesýet etdimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, ol maňa, saňa salam aýtmagy emr etdi hem-de gapyň bosagasyny çalyşsyn!” diýdi. Ysmaýyl:
“Ol meniň kakam. Ol maňa seniň bilen aýrylyşmagy emr edipdir. Bar indi, maşgalaň (ene-ataň) ýanyna git!” diýdi. Ol aýal bilen aýrylyşdy we (Jurhumlylardan) başga bir aýala öýlendi. Allahyň isledigiçe bir wagt geçenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) ýene-de olaryň ýanyna geldi. Ýöne ýene-de ogluny (öýünde) tapyp bilmedi. Içeri girip ondan Ysmaýyl hakda sorap başlady. Aýaly:
“Bize bir zatlar getirmek üçin gitdi” diýdi. “Ýagdaýlaryňyz nähili?” diýip, ondan ýagdaýlary we ýaşaýyş durmuşlary hakynda sorap başlady. Aýaly: “Biziň durmuşymyz gaty gowy, bolluk içinde” diýip, Allaha hamdu-sena, şükür etdi. “Siz näme iýýärsiňiz?” diýdi. “Et” diýdi. “Näme içýärsiňiz?” diýdi. “Suw” diýdi. Ibrahym (aleýhissalam): “Allahym! Etlerine we suwlaryna bereket ber!” diýip dileg etdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:
“Şol wagt olaryň (bugdaý) däneleri ýokdy, eger bolsady, onuň üçin hem dileg ederdi.
Ibnu Abbas şeýle diýipdir: “Kimdir biri Mekgeden başga bir ýerde diňe et, suw bilen iýmitlenjek bolsa, bu ikisi oňa ýetrlikli bolmaz”.
"

وفي روايةٍ فَجاءَ فَقَالَ : أَيْنَ إِسْماعِيلُ؟ فَقَالَتِ امْرأتُهُ: ذَهبَ يَصِيدُ فَقَالَتِ امْرأَتُهُ: أَلا تَنْزِلُ فتَطْعَم وتَشْربَ؟ قَالَ: وما طعامُكمْ وما شَرابُكُمْ؟ قَالَتْ: طَعَامُنا اللَّحْـمُ، وشَرابُنَا الماءُ. قَال: اللَّهُمَّ بَارِكْ لَهُمْ في طَعامِهمْ وشَرَابِهِمْ. قَالَ: فَقَالَ أَبُو القَاسِم صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «بركَةُ دعْوةِ إِبراهِيم صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم » قَالَ : فَإِذا جاءَ زَوْجُكِ، فاقْرئي علَيْهِ السَّلامَ وَمُريهِ يُثَبِّتْ عتَبَةَ بابهِ. فَلَمَّا جاءَ إِسْماعِيلُ قَال: هَلْ أَتَاكُمْ منْ أَحد؟ قَالتْ: نَعَمْ، أَتَانَا شيْخٌ حَسَن الهَيئَةِ وَأَثْنَتْ عَلَيْهِ ، فَسَأَلَني عنْكَ، فَأَخْبرتُهُ، فَسأَلَني كيفَ عَيْشُنَا فَأَخبَرْتُهُ أَنَّا بخَيرٍ. قَالَ: فأَوْصَاكِ بِشَيْءٍ؟ قَالَتْ: نَعَمْ، يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ، ويأْمُرُكَ أَنْ تُثَبِّتَ عَتَبَة بابكَ. قَالَ: ذَاكِ أَبي وأنتِ الْعَتَبةُ أَمرني أَنْ أُمْسِكَكِ. ثُمَّ لَبِثَ عنْهُمْ ما شَاءَ اللَّه، ثُمَّ جَاءَ بعْد ذلكَ وإِسْماعِيلُ يبْرِي نَبْلاً لَهُ تَحْتَ دَوْحةٍ قريباً مِنْ زَمْزَمَ، فَلَمَّا رآهُ، قَامَ إِلَيْهِ، فَصنعَ كَمَا يصْنَعُ الْوَالِد بِالْولَدُ والوالد بالْوالدِ، قَالِ : يا إِسْماعِيلُ إِنَّ اللَّه أَمرني بِأَمْرٍ، قَال : فَاصْنِعْ مَا أَمركَ ربُّكَ؟ قَال: وتُعِينُني، قَال: وأُعِينُكَ، قَالَ: فَإِنَّ اللَّه أَمرنِي أَنْ أَبْني بيْتاً ههُنَا، وأَشَار إِلى أَكَمَةٍ مُرْتَفِعةٍ على ما حَوْلهَا فَعِنْد ذلك رَفَعَ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبيْتِ، فَجَعَلَ إِسْماعِيل يأتي بِالحِجارَةِ، وَإبْراهِيمُ يبْني حتَّى إِذا ارْتَفَعَ الْبِنَاءُ جَاءَ بِهَذا الحجرِ فَوضَعَهُ لَهُ فقامَ عَلَيْهِ، وَهُو يبْني وإسْمَاعِيلُ يُنَاوِلُهُ الحِجَارَة وَهُما يقُولاَنِ: « ربَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ».

Başga bir rowaýatda:

"“(Ibrahym aleýhissalam) gelip: “Ysmaýyl nirede?” diýip sorady. Aýaly: “Awa gitdi” diýdi. “Içeri girip bir zatlar iýip-içäýiň” diýdi.
(Ibrahym aleýhissalam): “Siz näme iýip, içýärsiňiz?” diýip sorady. Ol: “Iýýänimiz et, içýänimiz suw” diýdi.
“Allahym! Olaryň iýmitlerine we içgilerine bereket ber!” diýdi.
(Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,) Ebul-Kasym (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem): “Ine bu, Ibrahymyň dogasynyň bereketidir” diýdi.
Soňra (Ibrahym aleýhissalam gelinine) şeýle diýdi: “Ýoldaşyň öýe gelende oňa menden salam aýt we gapysynyň bosagasyny berkitmegi emr et!” diýdi.Ysmaýyl öýe gelende: “Öýe biri geldimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, owadan bir garry adam geldi, diýip ony öwdi we ol menden sen hakda sorady. Menem oňa (ony gyzyklandyrýan) zatlary aýdyp berdim. Biziň nähili ýaşaýandygymyzy sorady. Men hem oňa gowy ýaşaýandygymyzy aýdyp berdim” diýdi. Ysmaýyl: “Ol saňa bir zatlarlar wesýet etdimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, saňa salam aýtdy hem-de gapyň bosagasyny berkitmegi emr etdi!” diýdi.
“Ol meniň kakam, bosagada sen, seniň bilen aýrylyşman ýaşaşmagy emr edipdir” diýdi. Allahyň isledigiçe bir mütdet geçenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) ýene-de Ysmaýylyň ýanyna geldi. Ysmaýylyň Zemzemiň ýanyndaky uly bir agajyň aşagynda oklaryny ýitiläp (ýonup) duranyny gördi. Kakasyny görüp, ýerinden turdy. Uzak wagtlap biri-birini görmedik kakanyň öz çagasyna, çaganyň bolsa kakasyna mähir, hormat görkezişleri ýaly, olar hem şeýle etdiler.
Ibrahym aleýhissalam: “Ysmaýyl! Allah maňa möhüm bir iş emr etdi!” diýdi. Ysmaýyl: “Robbuň buýran bolsa, emrini ýerine ýetir!” diýdi. “Maňa kömek edersiň” diýdi. “Elbetde, kömek ederin” diýdi. Ol: “Allah maňa şu ýerde bir öý gurmagy emr etdi” diýip töweregindäki iň beýik bir depäni görkezdi. Şol ýerde öýüň (Käbäniň) düýbüni tutdylar. Ysmaýyl daş getirip başlady. Ibrahym binanyň boýy galýança, bina etdi. Ismaýyl (şu Makamy Ibrahym diýip bilinýän) daşy getirip berdi. Ol hem onuň üstüne çykyp binany gurmagy dowam etdi. Ysmaýyl hem daş getirmegi dowam etdi. Olar şeýle diýýärdiler:
“Robbänä täkobbäl minnä, innäkä Äntäs-Sämu’ul-‘Alim!”(Bakara-127)
(Robbumyz (muny bizden) kabul et! Çünki Sen Eşidýänsiň, Bilýänsiň!)”.
"

"وفي روايةٍ : إِنَّ إبْراهِيم خَرَج بِإِسْماعِيل وأُمِّ إسْمَاعِيل، معَهُم شَنَّةٌ فِيهَا ماءٌ فَجَعلَتْ أُم إِسْماعِيلَ تَشْربُ مِنَ الشَّنَّةِ، فَيَدِرُّ لَبنُهَا على صبِيِّهَا حَتَّى قَدِم مكَّةَ. فَوَضَعهَا تَحْتَ دَوْحةٍ ، ثُمَّ رَجَع إِبْراهيمُ إِلى أَهْلِهِ، فاتَّبعَتْهُ أُمُّ إِسْمَاعِيلَ حَتَّى لمَّا بلغُوا كَداءَ نادَتْه مِنْ ورائِــه: يَا إِبْرَاهيمُ إِلى منْ تَتْرُكُنَا؟ قَالَ: إِلى اللَّهِ، قَالَتْ: رضِيتُ بِاللَّهِ. فَرَجعتْ، وَجعلَتْ تَشْرَبُ مِنَ الشَّنَّةِ، وَيَدرُّ لَبَنُهَا عَلى صَبِيِّهَا حَتَّى لمَّا فَنى الماءُ قَالَتْ: لَوْ ذَهبْتُ، فَنَظَرْتُ لعَلِّي أحِسُّ أَحَداً، قَالَ: فَذَهَبَتْ فصعِدت الصَّفا. فَنَظَرتْ وَنَظَرَتْ هَلْ تُحِسُّ أَحداً، فَلَمْ تُحِسَّ أحداً، فَلَمَّا بلَغَتِ الْوادي، سعتْ، وأَتتِ المرْوةَ، وفَعلَتْ ذلكَ أَشْواطاً، ثُمَّ قَالَتْ: لو ذهَبْتُ فنَظرْتُ ما فَعلَ الصَّبيُّ، فَذَهَبتْ ونَظَرَتْ، فإِذَا هُوَ على حَالهِ كأَنَّهُ يَنْشَغُ للمَوْتِ، فَلَمْ تُقِرَّهَا نفْسُهَا. فَقَالَت: لَوْ ذَهَبْتُ، فَنَظَرْتُ لعلي أَحِسُّ أَحداً، فَذَهَبَتْ فصَعِدتِ الصَّفَا، فَنَظَرتْ ونَظَرتْ، فَلَمْ تُحِسُّ أَحَداً حتَّى أَتمَّتْ سَبْعاً، ثُمَّ قَالَتْ: لَوْ ذَهَبْتُ ، فَنَظَرْتُ مَا فَعل. فَإِذا هِيَ بِصوْتٍ. فَقَالَتْ: أَغِثْ إِنْ كان عِنْدَكَ خيْرٌ فإِذا جِبْرِيلُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقَال بِعَقِبهِ هَكَذَا، وغمزَ بِعقِبه عَلى الأرْ ، فَانْبثَقَ الماءُ فَدَهِشَتْ أُمُّ إسْماعِيلَ فَجعلَتْ تَحْفِنُ ¬ وذكَرَ الحَدِيثَ بِطُولِهِ .رواه البخاري بهذِهِ الرواياتِ كلها .
« الدَّوْحةُ « : الشَّجرةُ الْكَبِيرةُ. قولهُ: « قَفي « أَيْ: ولَّى . « وَالجَرِيُّ «: الرسول. « وَأَلَفي « معناه : وجَد . قَوْلُهُ: « يَنْشَغُ « أَيْ : يَشْهقُ .
"

Ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“Ibrahym (aleýhissalam) Ysmaýyly we Ysmaýylyň ejesini alyp ýola düşdi. Ýanlarynda bir meşikde suw bardy. Olar tä, Mekgä gelýänçäler, Ysmaýylyň ejesi meşikden suw içip, ogluny emdirip geldi.
(Mekgä gelenlerinde Ibrahym aleýhissalam) olary uly bir agajyň aşagynda goýup, özi hem maşgalasyna tarap yzyna dolandy. Ysmaýylyň ejesi onuň yzyndan gitdi, Keda diýilen ýere baryp ýetende, yzyndan gygyryp: “Eý, Ibrahym! Bizi kime goýup gidýärsiň!” diýdi. “Allaha” diýdi. “Allaha bolsa razy men” diýip yzyna dolandy.
Meşikden suw içip, çagasyny emdirip başlady. Suw gutarandan soň: “Gidip daş-töweregime bir göz aýlaýyn, belki birini görerin” diýdi. Baryp Safa (dagyna) çykdy. Umyt bilen birini görmek üçin seredip başlady, ýöne hiç kimi görüp bilmedi. Jülgä inenden soň ylgap başlady. Merwä geldi. Iki depäň arasynda birnäçe gezek ylgady. Soňra “Baryp çagany göreýin, näme edýärkä” diýdi. Baryp görse öňki goýup gidişi ýaly, öljek ýaly bolup ýatyrdy. Ol bir ýerde durup karar tapyp bilmän: “Gidip daş-töweregime bir göz aýlaýyn belki birini görerin” diýdi. Baryp Safa (dagyna) çykdy. Umyt bilen birini görmek üçin seredip başlady, ýöne hiç kimi görüp bilmedi. Şeýdip iki depäň arasynda ýedi gezek gidip geldi. Soňra “Baryp (çagany) göreýin, näme edýärkä” diýdi. Şol wagt bir ses eşitdi. “Eger bir haýr edip bilýän bolsaň, onda maňa kömek et!” diýdi. Görse Jebraýyl aleýhissalam dabany bilen ýere urup başlady, ýerden suw (çogup) çykdy. Ysmaýylyň ejesi haýran galyp, meşigini goşawuçlap suwdan dolduryp başlady. (Soňra hadysyň dowamyny aýdyp berdi)”."

Salgylanma:

(Bu rowaýatlaryň hemmesini Buhary rowaýat etdi)

bellikler:

[1]Käbäniň guruljak ýerinde

1868

وعنْ سعِيدِ بْنِ زيْدٍ رضِي اللَّه عنْهُ قَال: سمِعتُ رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقُولُ: «الْكَمأَةُ مِنَ المنِّ، وماؤُهَا شِفَاءٌ للْعَينِ « متفقٌ عليه.

Sa’yd ibn Zeýdden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

“Domalan, manna ýaly (Ysraýil ogullaryna hödür-kerem edilen halwa ýaly ylahy bir bereketdir). Onuň suwam göz üçin şypadyr”.

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1869

وَعن الأَغَرِّ المُزَنيِّ رضِي اللَّه عنْهُ أَنَّ رسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ: « إِنَّهُ لَيُغَانُ على قَلْبي، وَإِني لأَسْتغْفِرُ اللَّه في الْيوْمِ مِئَةَ مرَّةٍ « رواهُ مُسلِم .

Agarr Muzaniden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Käwagtlar Meniň hem ýüregimiň başagaý, meşgul bolýan wagtlary bolýar. Ýöne Men bir günde ýüz gezek “Astagfirullah” diýýärin!”[1].

Salgylanma:

(Muslim)

bellikler:

[1]Adatça Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hemişe Allahy ýatlap, doga-dileg, ybadat edip, başga-da salyh amallar bilen meşgul bolardy. Egerde haýsydyr bir zat bulary etmekden ünsüni sowup meşgul eden bolsa, onda Ol bir günä iş eden ýaly bolup derrew Astagfirulla diýip gaýtalap başlardy. Bu hadysdaky ünsüni sowmak, meşgul bolmak, az wagtlyk bir wagty aňladyp gelýär.

1870

وعنْ أَبي هُريْرة رضِي اللَّه عنْهُ قَال : سمِعْتُ رسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقُولُ: « واللَّهِ إِنِّي لأَسْتَغْفِرُ اللَّه وأَتُوبُ إِلَيْهِ في الْيَوْمِ أَكْثَرَ مِنْ سبْعِينَ مَرَّةً .« رواه البخاري

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir:

“Allahdan ant içýärin, Men günde ýetmiş gezekden hem köp Allahdan günälerimi geçmegini sorap “Astagfirullah” diýip, toba edýärin”.

Salgylanma:

(Buhary)

1871

وعنْهُ رَضِي اللَّه عنْهُ قَال : قَال رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « والَّذي نَفْسِي بِيدِهِ لَوْ لَمْ تُذْنِبُوا ، لَذَهَب اللَّه تَعَالى بِكُمْ ، ولجاءَ بقَوْمٍ يُذْنِبُونَ فَيَسْتَغْفِرُونَ اللَّه تَعالى فَيغْفِرُ لهمْ « رواه مسلم.

Ýene-de Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Janym elinde bolan Allahdan ant içýärin, eger-de siz hiç günä iş etmedik bolsadyňyz, Allah sizi ýok ederdi. Siziň ýeriňize bolsa günä işleri edip, soňra toba edýän milleti getirerdi we olaryň günälerini geçerdi”.

Salgylanma:

(Muslim)

1872

وعَنِ ابْنِ عُمر رضِي اللَّه عَنْهُما قَال : كُنَّا نَعُدُّ لِرَسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في المجلِس الْواحِدِ مائَةَ مرَّةٍ: « ربِّ اغْفِرْ لي، وتُبْ عليَ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوابُ الرَّحِيمُ « رواه أبو داود، والترمذي، وقال : حديث صحيح .

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

Biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň bir oturanda ýüz gezek: “Robbi-gfir li wä tub ‘alaýýa, innäkä Äntät-Täwwäbur-Rohym”
(Robbum! Meni bagyşla we Meniň tobamy kabul et! Çünki Sen Tobalary kabul edijisiň we Rehimdarsyň!) diýip gaýtalanyny sanap gördük”.

Salgylanma:

(Ebu Dawyd we Tirmizi. Ol bu hadys: Hasan sahyh garyb, diýipdir)

1873

وعنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضِي اللَّه عنْهُما قَال : قالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « منْ لَزِم الاسْتِغْفَار، جعل اللَّه لَهُ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مخْرجاً، ومنْ كُلِّ هَمٍّ فَرجاً، وَرَزَقَهُ مِنْ حيْثُ لا يَحْتَسِبُ « رواه أبو داود .

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Kimde kim mydama bagyşlanmagyny diläp, “Astagfirullah” diýip ýörse, Allah Tagala oňa islendik kynçylykdan baş alyp çykmagyň we her gam-gussadan saplanmagyň ýoluny görkezer, hem-de garaşmaýan ýerinden ryskyny berer”.

Salgylanma:

“(Ebu Dawud) (Da’yf hadys) “

1874

وعنِ ابْنِ مَسْعُودٍ رضِي اللَّه عنْهُ قال : قال رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « منْ قال : أَسْتَغْفِرُ اللَّه الذي لا إِلَهَ إِلاَّ هُو الحيَّ الْقَيُّومَ وأَتُوبُ إِلَيهِ، غُفِرَتْ ذُنُوبُهُ وإِنْ كَانَ قَدْ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ « رواه أبو داود والترمذي والحاكِمُ، وقال : حدِيثٌ صحيحٌ على شَرْطِ البُخَارِيِّ ومُسلمٍ .

Ibnu Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Kimde kim:
“Astagfirullahal-lazi lä ilähä illä Huwäl-Haýýäl-Koýýumä wä ätubu iläýhi”
(Özünden başga hudaý bolmadyk, Baky, Diri bolan, Allah Tagaladan günälerimi geçmegini diläp, toba edýärin) diýse, onuň günäleri eger-de söweşden gaçan hem bolsa bagyşlanar”. "

Salgylanma:

(Ebu Dawyd, Tirmizi we Al-Hakim. Ol bu hadys: Buharynyň we Muslimiň şertine görä sahyh diýipdir)

1875

وعنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ رضي اللَّه عنْهُ عن النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قالَ: « سيِّدُ الاسْتِغْفار أَنْ يقُول الْعبْدُ : اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي، لا إِلَه إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَني وأَنَا عَبْدُكَ، وأَنَا على عهْدِكَ ووعْدِكَ ما اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما صنَعْتُ، أَبوءُ لَكَ بِنِعْمتِكَ علَيَ، وأَبُوءُ بذَنْبي فَاغْفِرْ لي، فَإِنَّهُ لا يغْفِرُ الذُّنُوبِ إِلاَّ أَنْتَ. منْ قَالَهَا مِنَ النَّهَارِ مُوقِناً بِهَا ، فَمـاتَ مِنْ يوْمِهِ قَبْل أَنْ يُمْسِيَ ، فَهُو مِنْ أَهْلِ الجنَّةِ ، ومَنْ قَالَهَا مِنَ اللَّيْلِ وهُو مُوقِنٌ بها فَمَاتَ قَبل أَنْ يُصْبِح، فهُو مِنْ أَهْلِ الجنَّةِ « رواه البخاري . «أَبُوءُ» : بباءٍ مضْمومةٍ ثُمَّ واوٍ وهمزَةٍ مضمومة ، ومَعْنَاهُ : أَقِرُّ وَأَعترِفُ.

Şeddad ibn Ewsden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Seýýudul-istigfar (Istigfaryň iň naýbaşysy) bendäniň şeýle diýmegidir:
“Allahummä! Äntä Robbi, lä ilähä illä Äntä holäktäni wä änä ‘abdukä, wä änä ‘ala ‘ahdikä wä wa’dikä mästäta’tu. Ä’uzu bikä min şärri mä son’atu, äbu,u läkä bini’mätikä ‘alaýýa, wä äbu,u bizänbi fägfir li, fäinnähu lä ýägfiruz-zunubä illä Äntä!”
(Allahym! Sen meniň Robbumsyň! Senden başga hiç bir hudaý ýokdur. Meni Sen ýaratdyň we men Seniň guluňdyryn. Saňa beren ähdime we wadama güýjümiň etdiginden wepaly bolaryn. Eden işlerimiň şerinden Saňa sygynýaryn. Maňa beren nygmatlaryňy boýun alýaryn we günälerimiň hem bardygyny boýun alýaryn. Meni bagyşla, çünki Senden başga günäleri bagyşlajak hiç kim ýokdur!)
Kim çyn ýürekden ynanan halynda gündiz bu (dogany) okasa we şol gün agşamdan öň ölse, ol adam Jennetilerden bolar we kim çyn ýürekden ynanan halynda gije bu (dogany) okasa we daň atmazdan öň ölse, ol adam Jennetilerden bolar”.
"

Salgylanma:

(Buhary)

1876

وعنْ ثوْبانَ رضِي اللَّه عنْهُ قَال : كَانَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم إِذا انْصرفَ مِنْ صلاتِهِ، استَغْفَر اللَّه ثَلاثاً وقَالَ: « اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ ، ومِنْكَ السَّلامُ ، تَباركْتَ ياذَا الجلالِ والإِكْرامِ « قيلَ لِلأوزاعِيِّ ¬ وهُوَ أَحدُ رُوَاتِهِ ¬ : كَيْفَ الاسْتِغْفَارُ ؟ قَال : يقُولُ : أَسْتَغْفِرُ اللَّه ، أَسْتَغْفِرُ اللَّه . رواه مسلم .

Sewbänden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (parz) namazyny okap bolandan soň üç gezek Astägfirullah! diýip, soňra şeýle diýerdi:
“Allahummä Äntäs-Salamu wä minkäs-salamu täbäroktä ýä Zäl-Jäläli wäl-Ikrom!” (Allahym! Sen Salamsyň. Salamatlyk-asudalyk Sendendir. Eý, beýiklik we jomartlyk eýesi Allahym, haýyr-sahawaty, bereketi bol bolan Sensiň!)
Hadysy rowaýat edenleriň biri bolan Ewzagydan: “Istigfar nähili etmeli?” diýip soranlarynda. “Astägfirullah! Astägfirullah! diýmeli” diýdi.
"

Salgylanma:

(Muslim)

1877

وعَنْ عَائِشَةَ رَضي اللَّه عنْهَا قَالَتْ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ قَبْل موْتِهِ: «سُبْحانَ اللَّهِ وبحمْدِهِ ، أَسْتَغْفِرُ اللَّه وأَتُوبُ إِلَيْهِ « متفقٌ عليه .

Aişadan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ölmezden öň (ömrüniň soňky pursatlarynda) şu sözleri köp gaýtalardy:
“Subhanallahi wä bihämdihi, ästägfirullohä wä ätubu iläýhi!”
(Men Allah Tagalany Onuň mertebesine ýaraşmaýan nogsan sypatlardan päkdigini tassyklap, Oňa hamdy-sena edýärin. Allahdan meniň günälerimi geçmegini soraýaryn we toba edýärin)”.
"

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

1878

وَعَنْ أَنسٍ رضِي اللَّه عنْهُ قالَ: سمِعْتُ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُولُ: « قالَ اللَّه تَعَالى: يا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ ما دَعَوْتَني ورجوْتَني غفرتُ لَكَ على ما كَانَ منْكَ وَلا أُبَالِي، يا ابْنَ آدم لَوْ بلَغَتْ ذُنُوبُك عَنَانَ السَّماءِ ثُم اسْتَغْفَرْتَني غَفرْتُ لَكَ وَلا أُبالي، يا ابْنَ آدم إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَني بِقُرابٍ الأَرْضِ خطايَا، ثُمَّ لَقِيتَني لا تُشْرِكُ بي شَيْئاً، لأَتَيْتُكَ بِقُرابِها مَغْفِرَةً » رواه الترمذي وقَالَ : حَدِيثٌ حَسَنٌ . «عنان السَّمَاءِ » بِفَتْحِ العيْنِ : قِيل : هُو السَّحَابُ ، وقِيل : هُوَ مَا عنَّ لَكَ مِنْها، أَيْ: ظَهَرَ، و « قُرَابُ الأَرْضِ« بِضَمِّ القافِ، ورُويَ بِكَسْرِهَا، والضَّمُّ أَشْهَرُ، وهُو ما يُقَاربُ مِلْئَهَا .

Enesden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir:

"“Allah Tagala şeýle diýdi:
Eý, Adam ogly! Sen Maňa yzygiderli doga-dileg edip dursaň we Menden umydyňy üzmeseň, nähili günä edenem bolsaň, Men seni bagyşlaryn.
Eý, Adam ogly! Eger-de seniň günäleriň (köplügi) asmana baryp ýetýänem bolsa, soňra menden günäleriňi geçmegimi sorap ýalbarsaň, Men seniň günäleriň köplügine garamazdan günäleriňi geçerin, bagyşlaryn.
Eý, adam ogly! ! Eger-de sen Meniň ýanyma ýeriň ýüzüni dolduryp duran günäler bilen, ýöne Maňa hiç zady şirk getirmän gelseň, Men seni ýeriň ýüzüni dolduryp duran magfiretim (merhemetim) bilen garşy alaryn”.
"

Salgylanma:

(Tirmizi. Hadys-Hasan diýipdir)

1879

وَعنِ ابنِ عُمَرَ رضِي اللَّه عنْهُما أَنَّ النَّبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « يا معْشَرَ النِّساءِ تَصَدَّقْنَ، وأَكْثِرْنَ مِنَ الاسْتِغْفَارِ، فَإِنِّي رَأَيْتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ « قالَتِ امْرَأَةٌ مِنْهُنَّ: مالَنَا أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ؟ قَالَ: « تُكْثِرْنَ اللَّعْنَ، وتَكْفُرْنَ العشِيرَ مَا رأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عقْلٍ ودِينٍ أَغْلبَ لِذِي لُبٍّ مِنْكُنَّ « قَالَتْ: ما نُقْصانُ الْعقْل والدِّينِ ؟ قال: «شَهَادَةُ امرأَتَيْنِ بِشهَادةِ رجُلٍ ، وتَمْكُثُ الأَيَّامَ لا تُصَلِّي « رواه مسلم .

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Eý, aýallar! Sadaka beriň we istigfary köp ediň! Çünki men dowzahdakylaryň aglaba böleginiň sizdendigini gördüm”.
Ol ýerdäki aýallaryň biri: “Näme üçin dowzahdakylaryň köpüsi bizden bolar?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Çünki siz köp nälet (gargyş) edýärsiňiz, ärleriňiziň (eden ýagşylyklaryny unudyp) olara näşükür bolýarsyňyz. Men siziň ýaly akyl we din tarapdan kemli bolup, akylly adamlary azdyryp, aklyny gidirip bilýän başga birlerini görmedim” diýdi. Ol aýal: “Akyl we diniň kemligi nämede?” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Iki aýalyň şaýatlygy bir erkegiň şaýatlygyna (görkezmesine) deňdir we aýal maşgalaň birnäçe günläp namaz okamaýan günleri bardyr” diýdi”. "

Salgylanma:

(Muslim)

1880

وعنْ جَابِرٍ رضِي اللَّه عنْهُ قَالَ: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « يَأْكُلُ أَهْلُ الجنَّةِ فِيهَا ويشْرَبُونُ، ولا يَتَغَوَّطُونَ، ولا يمْتَخِطُونَ، ولا يبُولُونَ، ولكِنْ طَعامُهُمْ ذلكَ جُشَاء كَرشْحِ المِسْكِ يُلهَمُونَ التَّسبِيح وَالتكْبِير، كَما يُلْهَمُونَ النَّفَسَ « رواه مسلم .

Jabirden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

“Jennetiler Jennetde iýip-içerler, emma olar uly we kiçi täret etmezler we sümgürmezler. Olaryň iýen zatlary hoşboy miskiň ysy ýaly bolup gägirmek we derlemek bilen çykyp gider. Adamlar öz-özlerinden dem alyşlary ýaly, öz-özlerinden Allahy tekbir we tesbih ederler”.

Salgylanma:

(Muslim)

1881

وعَنْ أَبي هُريْرةَ رضِيَ اللَّه عنْهُ قَال: قَال رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « قَال اللَّه تَعالَى: أَعْددْتُ لعِبادِيَ الصَّالحِينَ مَا لاَ عيْنٌ رَأَتْ، ولاَ أُذُنٌ سَمِعتْ ولاَ خَطَرَ علَى قَلْبِ بَشَرٍ، واقْرؤُوا إِنْ شِئتُمْ : { فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جزَاءً بِما كَانُوا يعْملُونَ } [ السجدة : 17 ] متفقٌ عليه .

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir:

"“Allah Tagala şeýle diýdi:
“Men salyh gullarym üçin hiç bir gözüň görmedik, hiç bir gulagyň eşitmedik we hiç bir ynsanyň aklyna getirip hyýal etmedik nygmatlaryny taýýarladym”. Isleseňiz şu aýaty okap görüň:
“Hiç kim olaryň eden ýagşy işlerini sylaglamak üçin Jennetde gözleri nurlandyrjak niçeme nygmatlaryň gizlenendigini bilýän däldir” (Sejde -17). "

Salgylanma:

(Muttafakun aleýhi)

Riyad al-Salihin yslam dininiň meşhur hadys ýygyndysydyr. Takmynan 1,900 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň (S.A.W) sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Riyad al-Salihin Programmasyny

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!