"وعن سَمُرَةَ بنِ جُنْدُبٍ رضي اللَّه عَنْهُ قالَ: كانَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم مِما يُكْثِرُ أنْ يقولَ لأصحابهِ: « هَلْ رَأَى أحدٌ مِنكُمْ مِن رؤيا؟» فيقُصُّ عليهِ منْ شَاءَ اللَّه أنْ يقُصَّ وَإنَّهُ قال لنا ذات غَدَاةٍ: « إنَّهُ أتَاني اللَّيْلَةَ آتيانِ وإنَّهُما قالا لي: انطَلقْ وإنِّي انْطلَقْتُ معهُما وإنَّا أتَيْنَا عَلى رجُلٍ مُضْطَجِعٌ وإِذَا آَخَرُ قَائِمٌ عَلَيْهِ بِصَخْرَةٍ وإِذَا هُوَ يَهْوي بالصَّخْرَةِ لِرَأْسِهِ فَيثْلَغُ رَأْسهُ فَيَتَدَهْدهُ الحَجَرُ هَاهُنَا فيتبعُ الحَجَرَ فيأْخُـذُهُ فلا يَرجِعُ إلَيْه حَتَّى يَصِحَّ رَأْسُهُ كما كان ثُمَّ يَعُودُ عَلَيْهِ فَيفْعلُ بهِ مِثْلَ ما فَعَل المَرَّةَ الأولى». قال: قلتُ لهما: سُبْحانَ اللَّهِ ما هذانِ؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطَلِقْ فانْطَلَقْنا فأَتيْنَا عَلى رَجُل مُسْتَلْقٍ لقَفَاه وَإذا آخَرُ قائمٌ عليهِ بكَلُّوبٍ مِنْ حَديدٍ وإذا هُوَ يَأْتى أحَد شِقَّيْ وَجْهِهِ فيُشَرْشِرُ شِدْقَهُ إلى قَفاهُ ومنْخِرهُ إلى قَفَاهُ وَعينَهُ إلى قَفاهُ ثُمَّ يتَحوَّل إلى الجانبِ الآخرِ فَيَفْعَل بهِ مثْلَ ما فعلَ بالجانب الأول فَما يَفْرُغُ مِنْ ذلكَ الجانب حتَّى يصِحَّ ذلكَ الجانِبُ كما كانَ ثُمَّ يَعُودُ عليْهِ فَيَفْعَل مِثْلَ ما فَعلَ في المَرَّةِ الأولى قال: قلتُ: سُبْحَانَ اللَّه، ما هذان؟ قالا لي: انْطلِقْ انْطَلِقْ فَانْطَلَقْنَا فَأتَيْنا عَلى مِثْل التَّنُّورِ فَأَحْسِبُ أنهُ قال: فإذا فيهِ لَغَطٌ وأصْواتٌ فَاطَّلَعْنا فيهِ فَإِذَا فِيهِ رجالٌ ونِساء عُرَاةٌ وإذا هُمْ يأتِيهمْ لَهَبٌ مِنْ أَسْفلِ مِنْهُمْ فإذا أتَاهُمْ ذلكَ اللَّهَبُ ضَوْضَؤُوا قلتُ ما هؤلاءِ؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطَلِقْ ، فَانْطَلقْنَا فَأَتيْنَا على نهرٍ حسِبْتُ أَنهُ كانَ يقُولُ: «أَحْمرُ مِثْلُ الدَّمِ وإذا في النَّهْرِ رَجُلٌ سابِحٌ يَسْبحُ وَإذا على شَطِّ النَّهْرِ رجُلٌ قَد جَمَعَ عِندَهُ حِجارةً كَثِيرَة وإذا ذلكَ السَّابِحُ يسبح ما يَسْبَحُ ثُمَّ يَأتي ذلكَ الذي قَدْ جمَعَ عِنْدهُ الحِجارةَ فَيَفْغَرُ لهَ فاهُ فَيُلْقِمُهُ حجراً فَيَنْطَلِقُ فَيَسْبَحُ ثُمَّ يَرْجِعُ إليهِ كُلَّمَا رجع إليْهِ فَغَر فاهُ لهُ فَألْقمهُ حَجَراً قلت لهما: ما هذانِ؟ قالا لي: انْطلِقْ انطلِق فانْطَلَقنا فَأَتَيْنَا على رَجُلٍ كرِيِه المَرْآةِ أوْ كأَكرَهِ ما أنت رَاءٍ رجُلاً مَرْأَى فإذا هو عِندَه نارٌ يحشُّها وَيسْعى حَوْلَهَا قلتُ لهما: ما هذا؟ قالا لي: انْطَلِقْ انْطلِقْ فَانْطَلقنا فَأتَينا على روْضةٍ مُعْتَمَّةٍ فِيها مِنْ كلِّ نَوْرِ الرَّبيعِ وإذا بيْنَ ظهْرِي الرَّوضَةِ رَجلٌ طويلٌ لا أكادُ أرى رأسَهُ طُولاً في السَّماءِ وإذا حوْلَ الرجلِ منْ أكثر ولدان ما رَأَيْتُهُمْ قطُّ ، قُلتُ: ما هذا؟ وما هؤلاءِ؟ قالا لي: انطَلقْ انْطَلِقْ فَاَنْطَلقنا فَأتيْنَا إلى دَوْحةٍ عظِيمَة لَمْ أر دَوْحةً قطُّ أعظمَ مِنها ولا أحْسنَ قالا لي: ارْقَ فيها، فَارتَقينا فيها إلى مدِينةٍ مَبْنِيَّةٍ بِلَبِنٍ ذَهبٍ ولبنٍ فضَّةٍ فأتَينَا باب المَدينة فَاسْتفتَحْنَا فَفُتحَ لَنا فَدَخَلناهَا فَتَلَقَّانَا رجالٌ شَطْرٌ مِن خَلْقِهِم كأحْسنِ ما أنت راءٍ وشَطرٌ مِنهم كأَقْبحِ ما أنتَ راءِ قالا لهم: اذهبوا فقَعُوا في ذلك النًّهْر وإذا هُوَ نَهرٌ معتَرِضٌ يجْرِي كأن ماءَهُ المحضُ في البياض فذَهبُوا فوقعُوا فيه ثُمَّ رجعُوا إلينا قد ذَهَب ذلكَ السُّوءُ عَنهمْ فَصارُوا في أحسن صُورةٍ قال: قالا لي: هذه جَنَّةُ عدْن وهذاك منزلُكَ فسمَا بصَرِي صُعداً فإذا قصر مِثلُ الرَّبابة البيضاءِ قالا لي: هذاك منزِلُكَ قلتُ لهما: بارك اللَّه فيكُما فَذراني فأدخُلْه قالا: أما الآن فلا وأنتَ داخلُهُ قلت لهُما: فَإنِّي رأَيتُ مُنْذُ اللَّيلة عجباً؟ فما هذا الذي رأيت؟ قالا لي: إنَا سَنخبِرُك أمَّا الرجُلُ الأوَّلُ الذي أتَيتَ عَليه يُثلَغُ رأسُهُ بالحَجَرِ فإنَّهُ الرَّجُلُ يأخُذُ القُرْآنَ فيرفُضُه وينامُ عن الصَّلاةِ المكتُوبةِ وأمَّا الذي أتَيتَ عَليْهِ يُشرْشرُ شِدْقُه إلى قَفاهُ ومَنْخِرُه إلى قَفاهُ وعَيْنهُ إلى قفاهُ فإنه الرَّجُلُ يَغْدو مِنْ بَيْتِه فَيكذبُ الكذبةَ تبلُغُ الآفاقَ وأمَّا الرِّجالُ والنِّساءُ العُراةُ الذين هُمْ في مِثل بِناءِ التَّنُّورِ فإنَّهم الزُّناةُ والزَّواني وأما الرجُلُ الَّذي أتَيْت عليْهِ يسْبَحُ في النَهْرِ ويلْقمُ الحِجارة فإنَّهُ آكِلُ الرِّبا وأمَّا الرَّجُلُ الكَريهُ المَرآةِ الذي عندَ النَّارِ يَحُشُّها ويسْعى حَوْلَها فإنَّهُ مالِكُ خازنُ جَهنَّمَ وأما الرَّجُلُ الطَّويلُ الَّذي في الرَّوْضةِ فإنه إبراهيم وأما الوِلدانُ الذينَ حوْله فكلُّ مُوْلود ماتَ على الفِطْرَةِ «، وفي رواية البَرْقَانِي: « وُلِد على الفِطْرَةِ «. فقال بعض المسلمينَ: يا رسول اللَّه، وأولادُ المشرِكينَ؟ فقال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «وأولادُ المشركينَ «. وأما القوم الذين كانوا شطر منهم حسن وشطر منهم قبيح فإنهم قوم خلطوا عملاً صالحاً وآخر سيئاً تجاوز الله عنهم. رواه البخاري.
قوله: « يَثْلَغ رَأْسهُ « وهو بالثاءِ المثلثة والغينِ المعجمة أي: يشدخُهُ ويَشُقُّه قوله: « يَتَدهْده « أي: يتدحرجُ و«الكَلُّوبُ» بفتح الكاف، وضم اللام المشددة، وهو معروف. قوله: « فيُشَرشِرُ« أي: يُقَطَّعُ. قوله: « ضوْضَؤوا» وهو بضادين معجمتين أي صاحوا . قوله: « فيفْغَرُ « هو بالفاءِ والغين المعجمة أي: يفتحُ . قوله: « المرآةِ « هو بفتح الميم أي: المنْظَر. قوله: « يحُشُّها « هو بفتح الياء وضم الحاءِ المهملة والشين المعجمة أي: يوقدها قوله: «روْضَةٍ مُعْتَمَّةِ « هو بضم الميم وإسكان العين وفتح التاء وتشديد الميم أي: وافيةِ النَّبات طويلَته. قَولُهُ: « دوْحَةٌ» وهي بفتح الدال وإسكان الواو وبالحاءِ المهملة: وهِي الشَّجرَةُ الْكبيرةُ قولُهُ: «المَحْضُ « هو بفتح الميم وإسكان الحاءِ المهملة وبالضَّاد المعجمة: وهُوَ اللَّبَنُ . قولُهُ: «فَسَما بصرِي « أي: ارْتَفَعَ . « وَصُعُداً «: بضم الصاد والعين: أيْ: مُرْتَفِعاً. «وَالرَّبابةُ «: بفتح الراءِ وبالباءِ الموحدة مُكررة وهي السَّحابة .
"
"“Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem köplenç sahabalaryndan: “Düýş göreniňiz barmy?” diýip sorardy. Her kim öz gören düýşüni Allahyň isleýşi ýaly edip aýdyp bererdiler. Bir gün irden Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize şeýle diýdi: “Şu gije agşam (düýşümde) iki sany adam gelip maňa: “Ýör” didiler. Şeýdip, men olar bilen gitdim. Ýolda süýnüp ýatan bir adamyň üstünden bardyk. Onuň baş ujunda elinde daş göterip duran ýene-de başga biri bardy. Ol elindäki daş bilen (süýnüp ýatan adamyň) kellesini urup, ýarýardy. Soňra daş togalanyp gidýärdi. Ol adam daşy alyp gelýänçä, onuň kellesi öňküsi ýaly bolup gowulaşýardy. Soňra onuň ýanyna gelip ýene-de öňki edişi ýaly edip gaýtalaýardy. Men ýanymdakylardan: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýöräp gitdik we arkan düşüp ýatan bir adamyň ýanyna bardyk. Onuň üstünde eli demir çeňňekli ýene başga bir adam bardy. Ol ýatan adamyň bir tarapyna geçip, elindäki çeňňegi bilen onuň agzyny, burnuny we gözüni ýeňsesine çenli çekip ýyrtardy, soňra beýleki tarapyna hem geçip, edil şonuň ýaly ederdi. Ýüzüniň bir tarapyny edip gutarmanka, beýleki tarapy edil öňküsi ýaly düzelýärdi. Soňra onuň o tarapyna geçip ýene-de öňki edişi ýaly edýärdi. Men: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene-de ýöräp gitdik we tamdyr ýaly bir zadyň ýanyna bardyk. Meniň pikirimçe (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi: “Şol ýerden goh-galmagally çirkin sesler eşidildi. Onuň içine seredip gördük, ol ýerde ýalaňaç erkekler we aýallar bar eken. Haçan-da alawly ot gelip olaryň aşaklaryna ýakynlaşanda, olar çirkin ses edip gygyrýardylar. Men: “Subhanallah! Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene-de ýöräp, bir derýanyň ýanyna geldik. Meniň pikirimçe (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi: “Derýa edil gan ýaly gyrmyzydy, içinde bir adam ýüzüp ýördi. Derýanyň kenarynda bolsa öňünde kän daş ýygnap goýan başga biri bardy. Derýanyň içindäki adam ýüzüp-ýüzüp, öňünde daş toplap goýan adamyň ýanyna gelip, agzyny açardy. Ol adam hem onuň agzyna daş atardy. Ol yzyna gaýdyp ýüzmegini dowam ederdi, soňra ýene gaýdyp onuň ýanyna gelerdi. Ol her gezek onuň ýanyna gelip agzyny açanda, ony daş bilen urardy. Men olara: “Bular kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp, bir betnyşan (gorkunç) adamyň ýanyna bardyk (ýa-da ol adam seniň hiç görmedigiň aýylganç, betnyşan bir adamdy). Ol ýanynda ot ýakyp, daşyndan aýlanyp durdy. Men olara: “Bu kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp gitdik, soňra içinde her dürli bahar güllerinden we içinde köp sanly uzyn-uzyn agaçlary bar bolan bir bagyň ýanyna geldik. Bagyň ortarasynda uzyn boýly bir adam bardy. Ol adam şeýle bir uzyndy welin, men onuň asmanlara uzalyp giden kellesini zordan görüp bildim. Onuň töwereginde şeýle bir köp çaga bardy welin, men munça çagany hiç haçan görmändim. Men: “Bu adam we bu çagalar kim?” diýip soradym. Olar maňa: “Ýöre, ýöre!” diýdiler.
Biz ýene ýöräp gitdik, uly bir agajyň ýanyna bardyk. Men hiç haçan ondan uly we owadan agaç görmändim. Olar maňa: “Bu agaja çyk!” diýdiler. Biz ol agaja tä, binalary altyn we kümüşden gurulan bir şähere baryp ýetýänçäk ýokary çykdyk. Şäheriň derwezesine ýakynlaşyp, onuň açylmagyny haýyş etdik. Gapy açyldy, biz içeri girdik. Şol ýerde bizi bedenleriniň ýarysy görlüp-eşidilmedik owadan, beýleki ýarysy bolsa, görlüp-eşidilmedik betnyşan adamlar garşy aldy. Ýanymdaky iki kişi olara: “Baryňda, şol derýa giriň!” diýdiler. Bir görsem, (şäheriň ortarasyndan) suwy süýt ýaly ap-ak, tersine akyp duran bir derýa bar eken. Olar gidip şol derýa girdiler, soňra olaryň çirkin suratlary aýrylyp, hemmesi iň owadan gözel şekilde çykyp biziň ýanymyza geldiler.
Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözlerini şeýle dowam etdi: “Ýanymdaky iki kişi maňa: “Bu- ‘Adn Jennetidir, bu ýer bolsa Seniň ýeriňdir” diýdiler. Başymy galdyryp ýokaryk seretdim, ak buluda meňzäp duran bir köşk gördüm. Olar Maňa: “Ana, şol bolsa, seniň köşgüň” diýdiler. Men ol ikisine: (Barakallahu fikumä!) Berekellah! Maňa ol ýere girmäge rugsat beräýiň!” diýdim. Olar Maňa: “Entek däl, ýöne sen şol ýere hökman girersiň!” diýdiler.
Men olara: “Bu gije geň-enaýy, köp ajaýyp zatlary gördüm, şol gören zatlarym nämedi?” diýip soradym. Olar: “Biz saňa olar hakda aýdyp bereli” diýdiler:
“Ilkinji ýanyna baranyňda, daş bilen urulyp kellesi ýarylyp duran adam, ol Kuran (okap) öwrenip soň ony (amal etmän) terk eden we parz namazlaryny (okaman) ýatyp geçiren adamdy”.
“Agzy, burny we gözi ýeňsesine çenli çekilip ýyrtylan adam bolsa, irden öýünden çykyp hemme ýere ýalan-ýaşryk ýaýradyp ýören adamdy”.
“Tamdyr ýaly zadyň içindäki ýalaňaç erkekler we aýallar bolsa, zyna eden erkekler we aýallardy”.
“Derýada ýüzüp agzyna daş bilen urulan adam bolsa, ryba (prosent) iýýän (süýthor) adamdy”.
“Ot ýakyp daşyndan aýlanyp ýören betnyşan (gorkunç) adam bolsa, dowzahyň sakçysy Mälikdi”.
“Bagdaky uzyn adam, Ibrahym aleýhissalamdy. Daş-töweregindäki çagalar bolsa, Yslam fytratynda ölen (Al-Barkanynyň rowaýatyna görä, Yslam fytratynda dogulan) kiçijik bäbeklerdi”.
Musulmanlaryň biri: “Ýa Resulallah! Olaryň arasynda Müşrikleriň çagalary hem barmydy?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Hawa, müşrikleriň çagalary hem bardy” diýdi.
“Bedenleriniň ýarysy owadan, ýarysy betnyşan adamlar bolsa, gowy we erbet amallary edip, garyşdyran adamlardy. (Ýöne) Allah olary bagyşlady”. "
وفي رواية له: « رأيتُ اللَّيلَةَ رجُلَين أتَياني فأخْرجاني إلى أرْضِ مُقدَّسةِ « ثم ذكَره وقال: « فانطَلَقْنَا إلى نَقبٍ مثل التنُّورِ أعْلاهُ ضَيِّقٌ وأسْفَلُهُ وَاسعٌ يَتَوَقَّدُ تَحتهُ ناراً فإذا ارتَفَعت ارْتَفَعُوا حَتى كادُوا أنْ يَخْرُجوا وإذا خَمَدت رَجَعوا فيها وفيها رجالٌ ونساء عراةٌ. «
وفيها: حتى أتَينَا على نَهرٍ من دَم ولم يشك¬ فيه رجُلٌ قائمٌ على وسط النَّهرِ وعلى شطِّ النَّهر رجُلٌ وبيْنَ يديهِ حجارةٌ فأقبل الرَّجُلُ الذي في النَّهرِ فَإذا أراد أنْ يخْرُجَ رمَى الرَّجُلُ بِحجرٍ في فِيه فردَّهُ حيْثُ كانَ فجعلَ كُلَّمَا جاءَ ليخْرج جَعَلَ يَرْمي في فيه بحجرٍ فيرْجِعُ كما كانَ.
وفيهَا: « فصعدا بي الشَّجَرةَ فَأدْخلاني داراً لَمْ أر قَطُّ أحْسنَ منْهَا فيها رجالٌ شُيُوخٌ وَشَباب «