PDF ýükläň

1867

وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّه عَنْهُمَا قَالَ: جاءَ إِبْرَاهِيمُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بِأُمِّ إِسْمَاعِيل وَبابنِهَا إِسْمَاعِيلَ وَهِي تُرْضِعُهُ حَتَّى وَضَعَهَا عِنْدَ الْبَيْتِ عِنْدَ دَوْحَةٍ فوْقَ زَمْزَمَ في أَعْلَى المسْجِدِ، وَلَيْسَ بمكَّةَ يَؤْمئذٍ أَحَدٌ وَلَيْسَ بِهَا مَاءٌ، فَوضَعَهَمَا هُنَاكَ، وَوضَع عِنْدَهُمَا جِرَاباً فِيه تَمرٌ، وسِقَاء فيه مَاءٌ. ثُمَّ قَفي إِبْرَاهِيمُ مُنْطَلِقاً، فتَبِعتْهُ أُمُّ إِسْماعِيل فَقَالَتْ: يا إِبْراهِيمُ أَيْنَ تَذْهَبُ وتَتْرُكُنَا بهَذا الْوادِي ليْسَ فِيهِ أَنيسٌ ولاَ شَيءٌ؟ فَقَالَتْ لَهُ ذَلكَ مِراراً، وجعل لاَ يلْتَفِتُ إِلَيْهَا، قَالَتْ لَه: آللَّهُ أَمركَ بِهذَا؟ قَالَ: نَعَمْ . قَالَت: إِذًا لا يُضَيِّعُنا، ثُمَّ رجعتْ.فَانْطَلقَ إِبْراهِيمُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، حَتَّى إِذا كَانَ عِنْدَ الثَّنِيَّةِ حيْثُ لا يَروْنَهُ. اسْتَقْبل بِوجْههِ الْبيْتَ، ثُمَّ دعا بهَؤُلاءِ الدَّعواتِ، فَرفَعَ يدَيْه فقَالَ: { رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي بِوادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ } حتَّى بلَغَ {يشْكُرُونَ}. وجعلَتْ أُمُّ إِسْمَاعِيل تُرْضِعُ إِسْماعِيل، وتَشْربُ مِنْ ذَلِكَ المَاءِ، حتَّى إِذَا نَفِدَ ما في السِّقَاءِ عطشت وعَطِش ابْنُهَا، وجعلَتْ تَنْظُرُ إِلَيْهِ يتَلوَّى أَوْ قَالَ: يتَلَبَّطُ فَانْطَلَقَتْ كَراهِيةَ أَنْ تَنْظُر إِلَيْهِ ، فَوجدتِ الصَّفَا أَقْرَبَ جبَلٍ في الأرْضِ يلِيهَا، فَقَامتْ علَيْهِ، ثُمَّ استَقبَلَتِ الْوادِيَ تَنْظُرُ هَلْ تَرى أَحداً ؟ فَلَمْ تَر أَحداً. فهَبطَتْ مِنَ الصَّفَا حتَّى إِذَا بلَغَتِ الْوادِيَ، رفَعتْ طَرفَ دِرْعِهِا، ثُمَّ سَعتْ سعْي الإِنْسانِ المجْهُودِ حتَّى جاوزَتِ الْوَادِيَ، ثُمَّ أَتَتِ المرْوةَ، فقامتْ علَيْهَا، فنَظَرتْ هَلْ تَرى أَحَداً؟ فَلَمْ تَر أَحَداً، فَفَعَلَتْ ذَلِكَ سَبْع مرَّاتٍ. قَال ابْنُ عبَّاسٍ رَضِي اللَّه عنْهُمَا: قَال النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « فَذَلِكَ سعْيُ النَّاسِ بيْنَهُما «. فلَمَّا أَشْرفَتْ علَى المرْوةِ سَمِعـتْ صوتاً، فَقَالَتْ: صهْ ¬ تُرِيدُ نَفْسهَا ¬ ثُمَّ تَسمَعَتْ ، فَسمِعتْ أَيْضاً فَقَالتْ : قَدْ أَسْمعْتَ إِنْ كَانَ عِنْدكَ غَواثٌ فأَغِث. فَإِذَا هِي بِالملَكِ عِنْد موْضِعِ زمزَم، فَبحثَ بِعقِبِهِ ¬ أَوْ قَال بِجنَاحِهِ ¬ حَتَّى ظَهَرَ الماءُ، فَجعلَتْ تُحوِّضُهُ وَتَقُولُ بِيدِهَا هَكَذَا، وجعَلَتْ تَغْرُفُ المَاءَ في سِقَائِهَا وهُو يفُورُ بَعْدَ ما تَغْرفُ

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir:

"“Ibrahym sallallahu aleýhi wesellem Ysmaýylyň ejesini we heniz emdirip ýören ogly Ysmaýyly alyp, Mekgä getirdi. Olary Öýüň[1] ýanynda Zemzemiň ýokarsyndaky uly bir agajyň aşagynda goýdy. Şol döwür Mekgede hiç kim ýokdy, ol ýerde içmäge suw hem ýokdy. Olary şol ýerde, ýanlarynda hem bir halta hurma bilen bir meşik (býurduk) suw goýdy. Soňra Ibrahym arkasyna öwrülip gidiberdi. Ysmaýylyň ejesi onuň yzyna düşdi we: “Eý, Ibrahym! Adam-gara, hiç zat ýok bir jülgede bizi ýeke taşlap nirä gidip barýarsyň?” diýdi. Ol bu sözleri ençeme gezek gaýtalady, ýöne Ibrahym hat-da, yzynada öwrülip oňa seretmedi.
Soňra (Hajar): “Muny saňa Allah emr etdimi?” diýdi. Ol: “Hawa” diýdi. Ol: “Onda bizi ahmal etmez (bizi gorar)” diýdi we yzyna (Ysmaýylyň) ýanyna geldi. Ibrahym sallallahu aleýhi wesellem bolsa, ötä gitdi. Haçanda ol, As-Saniýýa (diýen ýere), olaryň ony görüp bilmejek ýerine baryp ýetende, ýüzüni Käbä tarap öwürip, ellerini galdyryp:
“Eý, Perwerdigärimiz! Men zürýatlarymyň bir bölegini Seniň “Beýtul-Haramyň” (Käbäň) ýanynda ekinsiz bir jülgä ýerleşdirdim. Eý Perwerdigärimiz! (Muny) namazy dos-dogry berjaý etmekleri üçin (etdim. Eý Perwerdigärim) ynsanlardan (bir böleginiň) köňülleri olara, (perzentlerime söýgi besläp) maýyl bolsun! Olara şükür etmekleri üçin miwelerden rysgal ber!”{Ibrahym-37} diýip doga etdi.
Ysmaýylyň ejesi Ysmaýyly emdirerdi we meşikdäki (býurdukdaky) suwdan suw içerdi. Haçanda meşikdäki suw gutarandan soň özem, oglam suwsap başlady. Oglunyň suwsuzlykdan ýaňa ejir çekip, özüni ýere urup durşyny gördi. Oňa seredip bilmän oňa iň ýakyn bolan depä, Safa bardy. Oňa çykyp, kimdir birini görmek üçin jülgä tarap seredip başlady. Ýöne hiç kimi görmedi.
Soňra Safdan ýere düşdi we jülgä gelende ylgamagyna päsgel bermez ýaly köýneginiň etegini galdyrdy we gaty kyn ýagdaýa düşüp, ylgan adam ýaly ylgap, jülgeden geçip, Merwä geldi. Depä çykyp kimdir birini görmek üçin (umyt bilen töweregine) seredip başlady, ýöne (ýene) hiç kimi görüp bilmedi. Şeýdip ýedi gezek gatnady”.
Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Şonuň üçin adamlar olaryň (Safa we Merwäň) arasynda sagy edýärler (ylgaýarlar)”.
Merwä (iň soňky gezek) ýetende, bir ses eşitdi. Öz-özüne “Ýuwaş!” diýdi. Soňra üns bilen diňledi, ol ýene şol sesi eşitdi. Ol: “Bolýa, sesiňi eşitdirdiň, bize kömek edip bilýän bolsaň kömek et!” diýdi. Birden bir perişdäniň häzirki Zemezemiň ýerleşýän ýerini dabany (ýa-da ganady) bilen gazyp suw çykaryp duranyny gördi. Ol (Hajer) suw akyp gitmez ýaly eli bilen suwyň daşyna gum üýşürip başlady we eli bile goşawuçlap suw meşigini dolduryp başlady. Ol suwy goşawuçlap aldydygyça, ýerden suw çogup çykardy”.
"

"وفي روايةٍ: بِقَدرِ ما تَغْرِفُ. قَال ابْنُ عبَّاسٍ رضِيَ اللَّه عَنْهُمَا: قالَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « رحِم اللَّه أُمَّ إِسماعِيل لَوْ تَركْت زَمزَم أَوْ قَالَ: لوْ لَمْ تَغْرِفْ مِنَ المَاءِ ، لَكَانَتْ زَمْزَمُ عيْناً معِيناً قَال فَشَرِبتْ ، وَأَرْضَعَتْ وَلَدهَا.
فَقَال لَهَا الملَكُ: لاَ تَخَافُوا الضَّيْعَة فَإِنَّ هَهُنَا بَيْتاً للَّهِ يبنيه هَذَا الْغُلاَمُ وأَبُوهُ، وإِنَّ اللَّه لا يُضيِّعُ أَهْلَهُ، وَكَانَ الْبيْتُ مُرْتَفِعاً مِنَ الأَرْضِ كَالرَّابِيةِ تأْتِيهِ السُّيُولُ، فتَأْخُذُ عنْ يمِينِهِ وَعَنْ شِمالِهِ. فَكَانَتْ كَذَلِكَ حتَّى مرَّتْ بِهِمْ رُفْقَةٌ مِنْ جُرْهُمْ، أو أَهْلُ بيْتٍ مِنْ جُرْهُمٍ مُقْبِلين مِنْ طَريقِ كَدَاءَ، فَنَزَلُوا في أَسْفَلِ مَكَةَ، فَرَأَوْا طَائراً عائفاً فَقَالُوا: إِنَّ هَذا الطَّائِر ليَدُورُ عَلى ماء لَعهْدُنَا بِهذا الوادي وَمَا فِيهِ ماءَ فَأرسَلُوا جِريّاً أَوْ جَرِيَّيْنِ ، فَإِذَا هُمْ بِالماءِ، فَرَجَعُوا فَأَخْبَرُوهم فَأقْبلُوا، وَأُمُّ إِسْماعِيلَ عند الماءَ، فَقَالُوا: أَتَأْذَنِينَ لَنَا أَنْ ننزِلَ عِنْدكَ؟ قَالتْ: نَعَمْ، ولكِنْ لا حَقَّ لَكُم في الماءِ، قَالُوا : نَعَمْ . قَال ابْنُ عبَّاسٍ : قَالَ النَّبِيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « فَأَلفي ذلكَ أُمَّ إِسماعِيلَ، وَهِي تُحِبُّ الأُنْسَ. فَنزَلُوا، فَأَرْسلُوا إِلى أَهْلِيهِم فنَزَلُوا معهُم ، حتَّى إِذا كَانُوا بِهَا أَهْل أَبياتٍ، وشبَّ الغُلامُ وتَعلَّم العربِيَّةَ مِنهُمْ وأَنْفَسَهُم وأَعجَبهُمْ حِينَ شَبَّ ، فَلَمَّا أَدْركَ، زَوَّجُوهُ امرأَةً منهُمْ ، ومَاتَتْ أُمُّ إِسمَاعِيل.فَجَاءَ إبراهِيمُ بعْد ما تَزَوَّجَ إسماعِيلُ يُطالِعُ تَرِكَتَهُ فَلم يجِدْ إِسْماعِيل، فَسأَل امرأَتَهُ عنه فَقَالت: خَرَجَ يبْتَغِي لَنَا ¬ وفي رِوايةٍ: يصِيدُ لَنَا¬ ثُمَّ سأَلهَا عنْ عيْشِهِمْ وهَيْئَتِهِم فَقَالَتْ: نَحْنُ بَشَرٍّ، نَحْنُ في ضِيقٍ وشِدَّةٍ، وشَكَتْ إِليْهِ، قَال: فإذا جاءَ زَوْجُكِ، اقْرئى عَلَيْهِ السَّلام، وقُولي لَهُ يُغَيِّرْ عَتبةَ بابهِ. فَلَمَّا جاءَ إسْماعيلُ كَأَنَّهُ آنَسَ شَيْئاً فَقَال: هَلْ جاءَكُمْ منْ أَحَدٍ ؟ قَالَتْ: نَعَمْ، جاءَنَا شَيْخٌ كَذا وكَذا، فَسأَلَنَا عنْكَ، فَأخْبَرْتُهُ، فَسألني كَيْف عيْشُنا، فَأخْبرْتُهُ أَنَّا في جَهْدٍ وشِدَّةٍ. قَالَ: فَهَلْ أَوْصاكِ بشَيْءِ؟ قَالَتْ: نَعمْ أَمَرني أَقْرَأ علَيْكَ السَّلامَ ويَقُولُ: غَيِّرْ عَتبة بابكَ. قَالَ: ذَاكِ أَبي وقَدْ أَمرني أَنْ أُفَارِقَكِ، الْحَقِي بأَهْلِكِ. فَطَلَّقَهَا، وتَزَوَّج مِنْهُمْ أُخْرى. فلَبِث عَنْهُمْ إِبْراهيم ما شَاءَ اللَّه ثُمَّ أَتَاهُم بَعْدُ، فَلَمْ يجدْهُ، فَدَخَل على امْرَأتِهِ، فَسَأَل عنْهُ. قَالَتْ: خَرَج يبْتَغِي لَنَا. قَال: كَيْفَ أَنْتُمْ، وسألهَا عنْ عيْشِهِمْ وهَيْئَتِهِمْ فَقَالَتْ: نَحْنُ بِخَيْرٍ وَسعةٍ وأَثْنتْ على اللَّهِ تَعالى، فَقَال: ما طَعامُكُمْ؟ قَالَتْ: اللَّحْمُ. قَال: فَما شَرابُكُمْ؟ قَالَتِ: الماءُ. قَال: اللَّهُمَّ بَارِكْ لهُمْ في اللَّحْم والماءِ، قَال النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «وَلَمْ يكنْ لهُمْ يوْمَئِذٍ حُبٌّ وَلَوْ كَانَ لهُمْ دَعَا لَهُمْ فيهِ » قَال: فَهُما لاَ يخْلُو علَيْهِما أَحدٌ بغَيْرِ مكَّةَ إِلاَّ لَمْ يُوافِقاهُ.
"

Başga bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“(Hajer) suwy näçe goşawuçlap aldygyça, şonçada ýerden suw çogup çykardy”.
Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Allah, Ysmaýylyň ejesine rehim-şepagat etsin! Egerde ol Zemzemi şo durşuna goýan bolsady ýa-da suwundan goşawuçlap almadyk bolsady, Zemzem (Ýeriň ýüzünde derýa ýaly) akýan suw bolardy”.
Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni dowam edip) şeýle diýdi:
“Ol (Hajar) suwdan içdi, çagasyny hem emdirdi. Soňra perişde oňa: “Biz heläk bolarys diýip gorkmaň. Ine, şu ýer Beýtullahyň (Allahyň öýüniň, Käbäniň guruljak) ýeridir. Ony şu oglan bilen kakasy gurar. Allah bu işi etjek adamlaryň heläk bolmagyna rugsat bermez” diýdi.
Beýtullahyň (Käbäniň) ýeri depe ýaly ýerden beýikde-di. Soňra wagtyň geçmegi bilen (birnäçe gezek) sil gelip, onuň sagyndan we çepinden ýonupdy. Olar şeýdip ýaşap ýörkäler, Jurhum taýpasyndan bir topar adam ýa-da olardan bir maşgala Keda ýolundan gelip, Mekgäniň aşak tarapynda düşlediler. Olar bir guşuň asmanda uçup, (gelip-gidýändigini) gördüler. “Bu guş suwuň daşynda aýlanyp ýör, ýöne bu jülgede suwuň ýokdugyny bilýäris” didiler. Şeýlede bolsa ol ýere bir ýa-da iki sany adamy iberdiler. Ol ýerde suwuň bardygyny görüp, gelip habar berdiler. Soňra olaryň hemmesi ol ýere gitdiler. Suwuň ýanyna gelenlerinde. Ysmaýylyň ejesi (Hajary) gördüler. Olar: “Bize-de seniň ýanyňda ýaşamaga rugsat berersiňmi?” diýdiler. Ol: “Bolýar, ýöne bu suwa siziň hukugyňyz ýokdur” diýdi. Olar hem: “Bolýar” diýip kabul etdiler”.
Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Ysmaýylyň ejesi, muny halady, çünki ol adamlar bilen bile ýaşamagy gowy görýärdi. Olar şol ýerde mesgen tutan soňlar, beýleki garyndaşlaryna-da habar berdiler, olaram gelip bu ýerde mesgen tutdylar. Olaryň sany köpelip, bile bir ýerde ýaşap başladylar. Oglan ulalyp, olardan arap dilini öwrendi. Olaryň arasynda özüniň (edep-terbiýesi) bilen haýran galdyrýan bir ýigit bolup ýetişdi. Ýetginjeklik ýaşyna ýetende ony özlerinden bir gyza öýerdiler. Bir gün Ysmaýylyň ejesi (Hajar) aradan çykdy. Ysmaýyl öýlenenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) goýup giden (çagalaryny görmek üçin Mekgä) geldi. Emma Ysmaýyly (öýünde) tapyp bilmedi. Aýalyndan ol hakda sorap başlady. Ol: “Bize bir zat almak üçin çykyp gitdi” diýdi.
Başga bir rowaýata görä: “Bize aw awlamak üçin gitdi” diýdi.
Soňra Ibrahym (aleýhissalam) ondan ýagdaýlaryny we nähili ýaşaýandyklaryny sorady. Ol: “Biziň ýagdaýymyz gaty erbet. Biz garyplykda we mätäçlikde ýaşaýarys” diýip zeýrenip, şikaýat edip başlady. Ibrahym (aleýhissalam) oňa: “Ýoldaşyň gelse oňa menden salam aýt we gapysynyň bosagasyny çalyşsyn!” diýdi.
Ysmaýyl öýe gelende bir zatlar bolup geçendigini duýup, aýalyna: “Öýe biri geldimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, şeýleräk bir garry adam geldi, ol bizden sen hakda sorady. Men hem oňa (ony gyzyklandyrýan) zatlary aýdyp berdim. Soňra ol biziň nähili ýaşaýandygymyzy sorady. Menem oňa biziň garyplygymyzy we mätäçlik çekýändigimizi aýdyp berdim” diýdi. Ysmaýyl: “Ol saňa bir zatlar wesýet etdimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, ol maňa, saňa salam aýtmagy emr etdi hem-de gapyň bosagasyny çalyşsyn!” diýdi. Ysmaýyl:
“Ol meniň kakam. Ol maňa seniň bilen aýrylyşmagy emr edipdir. Bar indi, maşgalaň (ene-ataň) ýanyna git!” diýdi. Ol aýal bilen aýrylyşdy we (Jurhumlylardan) başga bir aýala öýlendi. Allahyň isledigiçe bir wagt geçenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) ýene-de olaryň ýanyna geldi. Ýöne ýene-de ogluny (öýünde) tapyp bilmedi. Içeri girip ondan Ysmaýyl hakda sorap başlady. Aýaly:
“Bize bir zatlar getirmek üçin gitdi” diýdi. “Ýagdaýlaryňyz nähili?” diýip, ondan ýagdaýlary we ýaşaýyş durmuşlary hakynda sorap başlady. Aýaly: “Biziň durmuşymyz gaty gowy, bolluk içinde” diýip, Allaha hamdu-sena, şükür etdi. “Siz näme iýýärsiňiz?” diýdi. “Et” diýdi. “Näme içýärsiňiz?” diýdi. “Suw” diýdi. Ibrahym (aleýhissalam): “Allahym! Etlerine we suwlaryna bereket ber!” diýip dileg etdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi:
“Şol wagt olaryň (bugdaý) däneleri ýokdy, eger bolsady, onuň üçin hem dileg ederdi.
Ibnu Abbas şeýle diýipdir: “Kimdir biri Mekgeden başga bir ýerde diňe et, suw bilen iýmitlenjek bolsa, bu ikisi oňa ýetrlikli bolmaz”.
"

وفي روايةٍ فَجاءَ فَقَالَ : أَيْنَ إِسْماعِيلُ؟ فَقَالَتِ امْرأتُهُ: ذَهبَ يَصِيدُ فَقَالَتِ امْرأَتُهُ: أَلا تَنْزِلُ فتَطْعَم وتَشْربَ؟ قَالَ: وما طعامُكمْ وما شَرابُكُمْ؟ قَالَتْ: طَعَامُنا اللَّحْـمُ، وشَرابُنَا الماءُ. قَال: اللَّهُمَّ بَارِكْ لَهُمْ في طَعامِهمْ وشَرَابِهِمْ. قَالَ: فَقَالَ أَبُو القَاسِم صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «بركَةُ دعْوةِ إِبراهِيم صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم » قَالَ : فَإِذا جاءَ زَوْجُكِ، فاقْرئي علَيْهِ السَّلامَ وَمُريهِ يُثَبِّتْ عتَبَةَ بابهِ. فَلَمَّا جاءَ إِسْماعِيلُ قَال: هَلْ أَتَاكُمْ منْ أَحد؟ قَالتْ: نَعَمْ، أَتَانَا شيْخٌ حَسَن الهَيئَةِ وَأَثْنَتْ عَلَيْهِ ، فَسَأَلَني عنْكَ، فَأَخْبرتُهُ، فَسأَلَني كيفَ عَيْشُنَا فَأَخبَرْتُهُ أَنَّا بخَيرٍ. قَالَ: فأَوْصَاكِ بِشَيْءٍ؟ قَالَتْ: نَعَمْ، يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلامَ، ويأْمُرُكَ أَنْ تُثَبِّتَ عَتَبَة بابكَ. قَالَ: ذَاكِ أَبي وأنتِ الْعَتَبةُ أَمرني أَنْ أُمْسِكَكِ. ثُمَّ لَبِثَ عنْهُمْ ما شَاءَ اللَّه، ثُمَّ جَاءَ بعْد ذلكَ وإِسْماعِيلُ يبْرِي نَبْلاً لَهُ تَحْتَ دَوْحةٍ قريباً مِنْ زَمْزَمَ، فَلَمَّا رآهُ، قَامَ إِلَيْهِ، فَصنعَ كَمَا يصْنَعُ الْوَالِد بِالْولَدُ والوالد بالْوالدِ، قَالِ : يا إِسْماعِيلُ إِنَّ اللَّه أَمرني بِأَمْرٍ، قَال : فَاصْنِعْ مَا أَمركَ ربُّكَ؟ قَال: وتُعِينُني، قَال: وأُعِينُكَ، قَالَ: فَإِنَّ اللَّه أَمرنِي أَنْ أَبْني بيْتاً ههُنَا، وأَشَار إِلى أَكَمَةٍ مُرْتَفِعةٍ على ما حَوْلهَا فَعِنْد ذلك رَفَعَ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبيْتِ، فَجَعَلَ إِسْماعِيل يأتي بِالحِجارَةِ، وَإبْراهِيمُ يبْني حتَّى إِذا ارْتَفَعَ الْبِنَاءُ جَاءَ بِهَذا الحجرِ فَوضَعَهُ لَهُ فقامَ عَلَيْهِ، وَهُو يبْني وإسْمَاعِيلُ يُنَاوِلُهُ الحِجَارَة وَهُما يقُولاَنِ: « ربَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ».

Başga bir rowaýatda:

"“(Ibrahym aleýhissalam) gelip: “Ysmaýyl nirede?” diýip sorady. Aýaly: “Awa gitdi” diýdi. “Içeri girip bir zatlar iýip-içäýiň” diýdi.
(Ibrahym aleýhissalam): “Siz näme iýip, içýärsiňiz?” diýip sorady. Ol: “Iýýänimiz et, içýänimiz suw” diýdi.
“Allahym! Olaryň iýmitlerine we içgilerine bereket ber!” diýdi.
(Ibnu Abbasdan (Allah olardan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä,) Ebul-Kasym (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem): “Ine bu, Ibrahymyň dogasynyň bereketidir” diýdi.
Soňra (Ibrahym aleýhissalam gelinine) şeýle diýdi: “Ýoldaşyň öýe gelende oňa menden salam aýt we gapysynyň bosagasyny berkitmegi emr et!” diýdi.Ysmaýyl öýe gelende: “Öýe biri geldimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, owadan bir garry adam geldi, diýip ony öwdi we ol menden sen hakda sorady. Menem oňa (ony gyzyklandyrýan) zatlary aýdyp berdim. Biziň nähili ýaşaýandygymyzy sorady. Men hem oňa gowy ýaşaýandygymyzy aýdyp berdim” diýdi. Ysmaýyl: “Ol saňa bir zatlarlar wesýet etdimi?” diýip sorady. Ol: “Hawa, saňa salam aýtdy hem-de gapyň bosagasyny berkitmegi emr etdi!” diýdi.
“Ol meniň kakam, bosagada sen, seniň bilen aýrylyşman ýaşaşmagy emr edipdir” diýdi. Allahyň isledigiçe bir mütdet geçenden soň, Ibrahym (aleýhissalam) ýene-de Ysmaýylyň ýanyna geldi. Ysmaýylyň Zemzemiň ýanyndaky uly bir agajyň aşagynda oklaryny ýitiläp (ýonup) duranyny gördi. Kakasyny görüp, ýerinden turdy. Uzak wagtlap biri-birini görmedik kakanyň öz çagasyna, çaganyň bolsa kakasyna mähir, hormat görkezişleri ýaly, olar hem şeýle etdiler.
Ibrahym aleýhissalam: “Ysmaýyl! Allah maňa möhüm bir iş emr etdi!” diýdi. Ysmaýyl: “Robbuň buýran bolsa, emrini ýerine ýetir!” diýdi. “Maňa kömek edersiň” diýdi. “Elbetde, kömek ederin” diýdi. Ol: “Allah maňa şu ýerde bir öý gurmagy emr etdi” diýip töweregindäki iň beýik bir depäni görkezdi. Şol ýerde öýüň (Käbäniň) düýbüni tutdylar. Ysmaýyl daş getirip başlady. Ibrahym binanyň boýy galýança, bina etdi. Ismaýyl (şu Makamy Ibrahym diýip bilinýän) daşy getirip berdi. Ol hem onuň üstüne çykyp binany gurmagy dowam etdi. Ysmaýyl hem daş getirmegi dowam etdi. Olar şeýle diýýärdiler:
“Robbänä täkobbäl minnä, innäkä Äntäs-Sämu’ul-‘Alim!”(Bakara-127)
(Robbumyz (muny bizden) kabul et! Çünki Sen Eşidýänsiň, Bilýänsiň!)”.
"

"وفي روايةٍ : إِنَّ إبْراهِيم خَرَج بِإِسْماعِيل وأُمِّ إسْمَاعِيل، معَهُم شَنَّةٌ فِيهَا ماءٌ فَجَعلَتْ أُم إِسْماعِيلَ تَشْربُ مِنَ الشَّنَّةِ، فَيَدِرُّ لَبنُهَا على صبِيِّهَا حَتَّى قَدِم مكَّةَ. فَوَضَعهَا تَحْتَ دَوْحةٍ ، ثُمَّ رَجَع إِبْراهيمُ إِلى أَهْلِهِ، فاتَّبعَتْهُ أُمُّ إِسْمَاعِيلَ حَتَّى لمَّا بلغُوا كَداءَ نادَتْه مِنْ ورائِــه: يَا إِبْرَاهيمُ إِلى منْ تَتْرُكُنَا؟ قَالَ: إِلى اللَّهِ، قَالَتْ: رضِيتُ بِاللَّهِ. فَرَجعتْ، وَجعلَتْ تَشْرَبُ مِنَ الشَّنَّةِ، وَيَدرُّ لَبَنُهَا عَلى صَبِيِّهَا حَتَّى لمَّا فَنى الماءُ قَالَتْ: لَوْ ذَهبْتُ، فَنَظَرْتُ لعَلِّي أحِسُّ أَحَداً، قَالَ: فَذَهَبَتْ فصعِدت الصَّفا. فَنَظَرتْ وَنَظَرَتْ هَلْ تُحِسُّ أَحداً، فَلَمْ تُحِسَّ أحداً، فَلَمَّا بلَغَتِ الْوادي، سعتْ، وأَتتِ المرْوةَ، وفَعلَتْ ذلكَ أَشْواطاً، ثُمَّ قَالَتْ: لو ذهَبْتُ فنَظرْتُ ما فَعلَ الصَّبيُّ، فَذَهَبتْ ونَظَرَتْ، فإِذَا هُوَ على حَالهِ كأَنَّهُ يَنْشَغُ للمَوْتِ، فَلَمْ تُقِرَّهَا نفْسُهَا. فَقَالَت: لَوْ ذَهَبْتُ، فَنَظَرْتُ لعلي أَحِسُّ أَحداً، فَذَهَبَتْ فصَعِدتِ الصَّفَا، فَنَظَرتْ ونَظَرتْ، فَلَمْ تُحِسُّ أَحَداً حتَّى أَتمَّتْ سَبْعاً، ثُمَّ قَالَتْ: لَوْ ذَهَبْتُ ، فَنَظَرْتُ مَا فَعل. فَإِذا هِيَ بِصوْتٍ. فَقَالَتْ: أَغِثْ إِنْ كان عِنْدَكَ خيْرٌ فإِذا جِبْرِيلُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقَال بِعَقِبهِ هَكَذَا، وغمزَ بِعقِبه عَلى الأرْ ، فَانْبثَقَ الماءُ فَدَهِشَتْ أُمُّ إسْماعِيلَ فَجعلَتْ تَحْفِنُ ¬ وذكَرَ الحَدِيثَ بِطُولِهِ .رواه البخاري بهذِهِ الرواياتِ كلها .
« الدَّوْحةُ « : الشَّجرةُ الْكَبِيرةُ. قولهُ: « قَفي « أَيْ: ولَّى . « وَالجَرِيُّ «: الرسول. « وَأَلَفي « معناه : وجَد . قَوْلُهُ: « يَنْشَغُ « أَيْ : يَشْهقُ .
"

Ýene bir rowaýatda şeýle gelýär:

"“Ibrahym (aleýhissalam) Ysmaýyly we Ysmaýylyň ejesini alyp ýola düşdi. Ýanlarynda bir meşikde suw bardy. Olar tä, Mekgä gelýänçäler, Ysmaýylyň ejesi meşikden suw içip, ogluny emdirip geldi.
(Mekgä gelenlerinde Ibrahym aleýhissalam) olary uly bir agajyň aşagynda goýup, özi hem maşgalasyna tarap yzyna dolandy. Ysmaýylyň ejesi onuň yzyndan gitdi, Keda diýilen ýere baryp ýetende, yzyndan gygyryp: “Eý, Ibrahym! Bizi kime goýup gidýärsiň!” diýdi. “Allaha” diýdi. “Allaha bolsa razy men” diýip yzyna dolandy.
Meşikden suw içip, çagasyny emdirip başlady. Suw gutarandan soň: “Gidip daş-töweregime bir göz aýlaýyn, belki birini görerin” diýdi. Baryp Safa (dagyna) çykdy. Umyt bilen birini görmek üçin seredip başlady, ýöne hiç kimi görüp bilmedi. Jülgä inenden soň ylgap başlady. Merwä geldi. Iki depäň arasynda birnäçe gezek ylgady. Soňra “Baryp çagany göreýin, näme edýärkä” diýdi. Baryp görse öňki goýup gidişi ýaly, öljek ýaly bolup ýatyrdy. Ol bir ýerde durup karar tapyp bilmän: “Gidip daş-töweregime bir göz aýlaýyn belki birini görerin” diýdi. Baryp Safa (dagyna) çykdy. Umyt bilen birini görmek üçin seredip başlady, ýöne hiç kimi görüp bilmedi. Şeýdip iki depäň arasynda ýedi gezek gidip geldi. Soňra “Baryp (çagany) göreýin, näme edýärkä” diýdi. Şol wagt bir ses eşitdi. “Eger bir haýr edip bilýän bolsaň, onda maňa kömek et!” diýdi. Görse Jebraýyl aleýhissalam dabany bilen ýere urup başlady, ýerden suw (çogup) çykdy. Ysmaýylyň ejesi haýran galyp, meşigini goşawuçlap suwdan dolduryp başlady. (Soňra hadysyň dowamyny aýdyp berdi)”."

Salgylanma:

(Bu rowaýatlaryň hemmesini Buhary rowaýat etdi)

bellikler:

[1]Käbäniň guruljak ýerinde

Riyad al-Salihin yslam dininiň meşhur hadys ýygyndysydyr. Takmynan 1,900 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň (S.A.W) sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Riyad al-Salihin Programmasyny

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!